Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1965, Qupperneq 4

HVÍTABANDID 7" flRfl
EHir Pál V. G. Kolka
Allir Reykvíkingar kann-
ast við Sjúkrahús Hvíta-
bandsins við Skólavörðustíg, en
margir munu kunna lítil deili á þeim
félagsskap, sem ber þetta nafn. Hann
hefur þó unnið mikið og gott starf
hér í 70 ár, en að vísu með litlu
brauki og bramli. Þetta er félags-
skapur kvenna, stofnaður í Banda-
ríkjunum 1874 til baráttu gegn áfeng
isböli og til þess að vinna að ýms-
um líknarstörfum á kristilegum
grundvelli. Þaðan barst hann til
Englands og síðan til Noregs, en þar
rekur félagið nú barnaheimili, hress
ingar- og eftirlitsheimili, sjómanna-
stofur og tekur þátt í kristniboði.
Fröken Ólafía Jóhannsdóttir, hin stór-
gáfaða náfrænka Einars Benediktssonar
skálds, frábær að trúaráhuga og mann-
kærleika, kynntist starfi Hvítabandsins
í Noregi og stofnaði samskonar félag í
Reykjavík 17. febrúar 1895, ásamt föð-
ursystur sinni, kvenskörungnum Þor-
björgu Sveinsdóttur ljósmóður. Ólafía
var formaður félagsins fyrstu fimm ár
þess og skipulagði starf þess af svo
miklum dugnaði, að þess var farið á leit
við hana, að hún yrði erindreki alþjóða-
sambands Hvítabandsins. Það varð þó
ekki, heldur hafnaði hún í Noregi, þar
sem hún stjómaði heimili fyrir afvega-
leiddar stúlkur í Osló meðan heilsa
hennar entist, svo sem alkunnugt er.
Þorbjörg föðursystir hennar tók þá
við formennsku Hvítabandsins hér og
hafði á hendi til æviloka 1903, en 1905
varð Ingveldur Guðmundsdóttir, hús-
freyja í Kópavogi, formaður félagsins og
gegndi því starfi af dæmalausum dugn-
aði í 30 ár, en eftir hana náin starfs-
systir hennar, Sigurlaug Þorláksdóttir,
systir Jóns ráðherra. Ólafía Jóhanns-
dóttir starfaði einnig að málum fé-
lagsins hér heima allra síðustu ár ævi
sinnar, eftir að hún fluttist heim, þrot-
in að heilsu. Hún dó 20. júní 1924.
M
IVAikil örbirgð var her í Reykjavik
á fyrstu starfsárum félagsins og rétti
það þá mörgum fátækum hjálparhönd,
og það jafnvel svo, að sumar félagskon-
ur gáfu einstökum börnum mat vetrar-
langt, en auk þess gerði það mikið að
því að gleðja sjúklinga á spítölum bæj-
arins, einkum fyrir jólin, og hefur það
alla tíð verið stöðugur þáttur í starfi
félagsins. Stærsta fyrirtæki þess var
þó bygging Hvítabandsspítalans við
Skólavörðustíg. Það hús átti að verða
hvildar- og hressingarheimili fyrir kon-
ur að aflokinni spítalavist, en sökum
hins mikla skorts á sjúkrarúmum var
því breytt frá byrjun í sjúkrahús, og
slíkt hvíldarheimili, sem hugsað var í
byrjun, er enn ekki til, þótt þess sé
mikil þörf. Félagið rak sjúkrahúsið
fyrstu níu árin fyrir eigin reikning, en
rekstur þess reyndist félaginu ofviða,
og gaf það því bænum eignina í árslok
1942. Þá höfðu 5278 sjúklingar notið
þar læknishjálpar, eða 586 að meðaltali
á ári. Má í því sambandi minnast orða
Kristins Björnssonar yfirlæknis á 30
ára afmæli þess:
„Ég ætla, að erfitt hefði verið að
vera án þess og að margir eigi því að
þakka líf og heilsu, að Hvítabandið réð-
ist í það glæfrafyrirtæki að reisa þessa
Fyrsta stjórn Hvítabandsins. Fremri röð frá vinstri: Guðlaug Jonsdottir,
Þorbjörg Sveinsdóttir, Svava Bartels. Aftari röð: Þórunn Finnsdóttir, Ólafía
Jóhannsdóttir, Ingveldur Guðmundsdót tir, Hólmfríður Rósenkrans og Guðný
Guðnadóttir.
Núverandi stjórn Hvitabandsins. Frá vinstri: Hólmfríður Jónsdóttir, Odd-
fríður Jóhannesdóttir, Helga Þorgilsdó ttir, Jóna Erlendsdóttir og Jóruuin
Guðnadóttir.
stofnun og halda við starfrækslu henn-
ar í þessi níu ár. Virðist mér margt
óverðugra hafa verið þakkað og á lofti
haldið, en máske þarf nokkurn fjarska
til að sjá, hve þessa starfsemi kvenfé-
lagsins Hvítabandsins ber yfir hégóma-
brölt og smámuni, sem eru fréttir dags-
ins.“
E ftir að Hvítabandið afhenti
Reykjavíkurborg sjúkrahús sitt endur-
gjaldslaust, tók það á ný að safna fé;
í það skiptið til þess að koma upp ljós-
baðstofu fyrir veikluð börn, og hefur
það nú rekið þá starfsemi í 12 ár í húsi
sínu. En líknarstarfsemi þess hefur náð
út fyrir landsteinana, því að í styrjald-
arlokin sendi það fimm ámur fullar af
fatnaði og prjónavörum til nauðstadds
fólks í Norður-Noregi, auk þess sem
það hefur tekið þátt í Barnahjálp Sam-
einuðu þjóðanna. Bæjarstjórnin í Bodö
sendi félaginu í þakkarskyni skjöld með
mynd af ráðhúsi bæjarins. Samfelldasti
þátturinn í starfi félagsins frá byrjun
hefur þó verið glaðningur til sjúklinga,
einkum fyrir jólin.
Hvítabandið hefur jafnan tekið þátt í
almennum kvennasamtökum, svo sem
Áfengisvamanefnd kvenna, Mæðra-
styrksnefnd og Hallveigarstaðanefnd.
Mest af starfi þess hefur samt verið
unnið í kyrrþey, fé til þess aðallega
safnað meðal félagskvennanna sjálfra
eða maka þeirra.
Núverandi stjóm Hvitabandsins er
skipuð frúnum Jónu Erlendsdóttur for-
manni, Hólmsfríði Jónsdóttur, Jórunni
Guðnadóttur, Helgu Þorgilsdóttur rit-
ara og Oddfríði Jóhannesdóttur gjald-
kera. Þær tvær síðastnefndu hafa gegnt
stjórnarstörfum í meira en fimmtíu ár,
enda einkennir flestar Hvítabandskon-
ur tryggð við félag sitt.
Ólafía Jóhannsdóttir.
Hagalagðar
Fyrir hundrað árum
Upp úr nýári harðnaði tíðarfar
með mjög mikilli fannkomu og á
þorraruum var frost í mesta lagi. Gó-
an var frostminni, en veðráttan ó-
stilltari og gæátir á sjó því býsna
erfiðar. Vorið war eitt hið harðasta,
sem kemur hér á Suðurlandi. Sumar-
ið var g)ott þangað til á leið. Þó urðu
votviðrin svo fjarstkaleg, að hey ónýtt
ust hjá þeim, seim ekki voru búnir
með heyskap sinn áður. Haustið var
hið hagstæðasta hvað tíðarfar snertL
Árbækur Rvíkur 1865.
Þar má þá vera gott
Sr. Eyjólfur á Völlum, höf. Valla-
annáls, var ágætur húsbóndi og lítt
eftirgangssamur við hjú sín. Er sagt,
að öldruð kona á Völlum, nefnd Guð-
rún og talin bústýra prests, hafl
lagzt hættulega veik og er grannkona
hennar og vinkona kom fcil að telja
um fyrir henni, og hversu gleðilegt
væri að komast í eilífa sælu, þá sagði
Guðrún, er hin þagnaði: „Þar má þá
vera giott, ef mér líður betur en hér
á Völlum.“
(H.Þ.)
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS-
9. tbl. 1965.