Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1965, Qupperneq 8

/ r
im IB0I0 I
i||S m
H?.%S
Hér fer á eftir lokakafli ferða-
minninga úr Bandaríkjaför.
Hann hefur ekki birzt fyrr,
en sex ferðaþættir úr þessari
sömu vesturför birtust í bók
Guðmundar Daníelssonar,
„Verkamenn í víngarði“, sem
út kom árið 1962.
Mr etta var orðinn langur og heitur
dagur, og á bak við mig vegur og firð,
og fjarlægar borgir á bak við mig, það-
an aem óg var kominn um langan vag
hingað, í dailinn þar sem ég sá eldPlug-
una forðum í fyrsta sinn og engisprettu
á kvisti. En nú er langt síðan þetta
var. Ég sá tunglmánann koma upp yfir
Cajukavatni, og í trjálaufinu kliðaði
iugl.
Loksins erum við doktpr StePán
komnir til íþökuborgar, eftir sögulega
ierð yfir Alleghanyfjöll, til þess að
njóta lífsins í Cornell. Við báðuimst
gistingar í húsi manns, sem safnar
eldspýtnastokkum, og fengum hana.
Hann var um þessar mundir kominn
upp í 250 þúsund stokka, sinn af hverri
gerð, enda orðinn fraegur um allt rík-
ið. Það var mynd af honum og safninu
hans í blaðinu, ásamt lofsamlegri grein.
Oaginn eftir fórum við doktor Stefán
•ð heimsaekja Jóhann Hannesson, sem
tók okkur af mikilli kurteisi. Hann
fylgdi okkur eftir matinn um íslenzka
bókasafnið. >að er um 26 þúsund bindi
og á bráðurn að flytja í nýtt og fulá-
komið hús.
Klukkan fjögur urðum við allir sam-
ferða heim til Jóhanns, sem býr i ein-
býlistimburhúsi um 5 kílómetra veg frá
Cornellháskóla. Hjónin efndu til garð-
veizlu undir eplatrénu. Um hana hefði
mátt yrkja sálm líka,n þeim sem forð-
um var kveðinn um viðurgerninginn í
pacadís: „Kláravín, feiti og mergur
með, mun þar til rétta veitt“. Sál var
kveíkt með rökkurfalli og setið um-
hverfis það. Þarna kom mér fyrst í hug
að setja saman skáldsögu um Sinfjötla
Vöísung, og gaf Jóhann mér hugmynd-
ina. Ég eygði þann möguleika, að látta
hina fornu tragedíu t-ákna ástand heims

M

Guðmundiur Daníelsson:
FERÐAL
(Úr dagbók frá 1959)
ins í okkar tíð, gera hana- að spegli
þar sem við gætum skioðað okkar eig-
ið andlit.
É
l g fékk doktar Stefán til að
rifja upp nokkur atriði úr goðafræðinni,
þv' að allt slíkt kann .hann utanbókar.
En nú voru honum .. reyndar önnur
efni hugistæðari: fyrst það, að drótt-
kvæðin gömlu og ahstrakt myndlist síð-
ustu tíma væru af samá toga spunnar
og náskyldar listgreinir: báðar legðu
þær kapp á að dylja eða fela innihald
sitt. Þessa skrýtlu ræddi hann af fullri
alvöru og seiglingsfjöri við hvern sem
nennti á að hlýða. Mig minnir hann
væri búinn að skrifa um þetta grein.
Annað mestá hugðarefni doktor Stefáns
um þessar mundir var sérstök tegund
af tónlistarformi eldgömlu, sem hann
nefndi víxlkveðanda. Hafði hann fund-
ið eitt dæmi um það í Sturlungu og
frétt um annað dæmi frá Finnlandi.
Nú var spurningin: Hafði víxlkveðand-
in borizt frá Finnum til Sturlunga, eða
frá Sturlungum til Finna, eða hafði
hún borizt til beggja frá einhverjum
týndum menningarbrunni? Um þetta
merka spursmál var hann búinn að
semja greinarkorn vísindalegt, þar sem
hann vitnaði í Sturlungu þannig:
„í Vestfjörðum dreymdi mann, að
hann þóttist koma í litla stofu, og sátu
upp menn tveir svartklæddir og höfðu
gráar kolbhettur á hötði og fcókust í hend
ur. Sat á sínum bekk hvor og reru og
ráku herðarnar á veggina svo hart, að
þá reiddi til falls. Þeir kváðu vísu
og sitt orð hvor þeirra:
Höggvast hart seggir,
en haltas.t veggir,
illa eru settir
þá inn korna hettir.
Verk munu upp innaisk,
þá aldir finnask,
engr es á sómi, —
á efsta dómi.“
Og enn fleiri minningar á ég úr
garði Jóhanns. Þar sá ég í fyrsta sinn
svölurnar fljúga. Þær eru öðrum fugl-
um léttfleygari og listfieygari. og taka
fæðu sína á flugi, fiðrildi og mý. Þær
eru minni en máríátlur, svarbfilekkótt-
ar, með langa vængi og klofið stél, og
renna sér gapandi inn í skordýrasveim-
inn í logninu.
N,
I óttin leið og næsti dagur í þess-
ari borg, Og enn erum við doktor
Stefán þarna að una lífinu og svoleiðis.
Um kvöldið gengum við upp á brekk-
una og yfir brúna á Litlu Foesá, Kas-
kadilla Creeks, og inn í háskólaigarð-
inn að sjá flugeldana, sem lýðurinm var
að skjóta upp í loftið sér til skemmt-
unar, af því það var aðfangadags-
kvöld þjóðhátíðardagsins, á morgun
var 4. júlí. Það var mikil skraubsýning
uppi yfir trjánum og skothvelilir sem
bergmáluðu í brúnuim dalsins, eins og
allt ætlaði sundur að sprimga, Og eftir
að við komúrn heim og inn í herbergið,
þá hólt þessi hátíð áfram á himni, svo
•ð fcvöldroðinn yfir vesturhæðuim mátiti
sín ekki, og dó in,n í nóttina. Ktukkan
ellafu náði þetta hámarki og sprungu
þá út í sean óteljandi blómvendir log-
ans, marglitir og dynjamdi. :Og lauk svo
i eldi þessu kvöldi á bökkum Cajúka-
vat-ns.
Fyrir fjórtán árum réttum kom ég
fyrsta sinn í þetta land, 4. júlí 1945,
með herflugvéll frá Keflavík. Nú er ég
í langferðabílnum Greyhundi milli f-
þöku og New York borgar. Ekki gat ég
að mér gert að globta við tönn, þagar
stanzað var til að borða hádegisverð-
ihn: Þetta var í Scranton, þeirri gömlu
og góðu, sem mér þótti of oft verða á
vegi mínum á árum fyrr, og orti þá
um:
Fór skáld úr norðri um Skranton®
3træti,
einn Skallagrímur Kveldúlfsbur.
Á stálbrú einni hann stakk viö fætí:
„Hæ, stanzið!“ æpti hann, —„maður
hvur.
Sjá tárast sorg, heyr tralla kæti,
þér tartarar og hofróður!
Ég trúað hef að tímar batni,
hef tárast þegar hani gól,
1 gist hlátraborg að socgarsjatni
og sungið fullur „Heims um bótl“,
hef lagzt til sunds i lífsins vatai
og leikið mér að tungli og sól.
Hef villtur reikað einn uim áílfur
og áttum týnt og drottni gJeymt,
í vöku gefizt hlutur hálfur,
mig hefur þúsund sinnum dreymt
ég væri skáld — ég væri sjálfur
það vald, sem næsta Faust er gieyrnt.-
„— Heyr skáld úr norðri, Skrantorw
gestur,
hér skilur engin sál þibt tal,“
eínn málmturn æpti á máli blestur,
,;hér metum við það óráðshjal.
Hér ríkir vél, — og ljóðalestur
er langt frá því sem koma skal.
Hver trú þín er, hvar til þú finmur,
hvert tjón þú beiðst, hvern vinnimg
hlauzt,
hvort öll þín stríð eða ekkert vinnur,
hvort einhvern hlekk úr fjötri brauzt,
það skiptir engu Skranbons kvinmur,
þær skarta í vor og —deyja í haiust!"
l
I ú, ég var sem sé enn kominn
hingað, og sem betur fer voru ekki all-
ar kvinnur Scrantonborgar dauðar enn,
tvær þeirra eða fleiri gengu hér u*n
béina og sinntu þörfum gesta sinna
af alúð. Annars er fábt um þessa biL-
ferð að segja, hún gekk svo máikvæm-
lega eftir áæblun. Nú var komin ný
brú á Delevaraána, og engin hráka-
smíði, máttu vita, þeir tóku gjald af
öllium sem óku yfir hana, 25 sent á
bíl. Það er heldur ekki hægt að a.ka
ókeypis gegnum Lincolnsjarðgöngim,
þegar farið er undir ána frá New
Jersey til New York, — maður verður
að borga fyrir það.
Ég náði í herbergi á Paramount-hó-
teli í 46. stræti, númer 715 á 7. hæð,
og kostaði 7,5 dollara á dag. Sjónvarps-
tæki var í herberginu og stóð yfir
nautaat þegar ég skrúfaði frá, mikil
sláturtíð.
Eftir kvöldverðinn varð mér gengið
út og upp á Broadway og kem urvdir
dyraskjól Victoríu-leikhúss, þar sem
ég hafði fyrr á sumri horft á nýja leik-
ritið um Biblíu-Job. Nú sé ég að þeir
eru að sýna þarna bíómynd um Basker-
villiehundinn. Mjúkt sætið inni freist-
aði mín, ég snéri mér til konunmar 1
söluopinu og bað uim miða. Hún vildi
fa peningana fyrst og ég rétti henni
seðil. Miðinn kostaði tvo dollara, það
er að segja um 80 krónur! Ég var stein-
hissa á okrinu. Bftir tveggja klukku-
stunda draugagang og mörg dauðsföll
á tjaldinu labbaði ég út í sjoppu og
fékk mér expressó-kaffi, fór síðan heim.
g LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
10. tbl. 1965.