Lesbók Morgunblaðsins - 14.03.1965, Qupperneq 11

— Við skulum
faralengri
leiðina.
A erlendum bókamarkaði
Menningarsaga:
The Legaey of China. Ed. by
Raymond Dawsoti. Oxford 1964.
30s.
Bækur í þessum bókaflokki Ox-
ford-útgáfunnar eru orðnar marg-
ar og gefa góða, en eðlilega tak-
markaða mynd af fornri menn-
ingu liðinni og líðandi í sam-
runa við þá menningu, sem við
búum við. Þessar bækur verða
þeim, sem vilja lesa frekar um slík
efni, leiðarvísir. Þessi víðáttumikli
landmassi, sem nefndur er Kína,
á sér geysilanga sögu. Menning
Kínverja er sérstök, hefur þróazt
án verulegra tengsla við menn-
inguna, sem blómstraði við Mið-
jarðarhaf og Persaflóa. í augum
okkar er hún einstök af því
að menningartengslin í þessu víð-
lenda ríki slitna aldrei, þessi er
elzt allra menninga. Áhugi manna
á Kína hefur alltaf verið mikill
meðal Evrópuþjóða og nú á dögum
hlýtur sá áhugi að aukast. Margir
þykjast sjá að þar sé að koma upp
mesta veldi heimsins. Arfleifð
Kína er fyrst og fremst innlend;
áhrifa þaðan gætir ekki verulega
vegna þeirrar einangrunarstefnu,
sem einkenndi Kínverja um
margar aldir. Þó gætir nokkurra
áhrifa þaðan í Evrópu á 18. öld
og síðan. Hér eru ágætir kaflar
um hugmyndir vestrænna manna
um Kína, heimspeki Kínverja og
kenningar Konfúsíusar, sem hafa
verið steinlím kínversks þjóðfé-
lags þar til á 20. öld. Hvort
kommúnisminn verði jafn gott
lím, veit enginn. Bókmennta-
kaflinn er skrifaður af mönnum,
sem eru taldir með fremstu fræði-
mönnum á þessu sviði. Síðan
ur selur Skotum SuCureyjar.
D. Birgir jarl í Svíþjóð.
Tefldar fyrstu samtímls blind-
skákirnar í Flórens á ftalíu af
Bezzecca. Hann tefldi þrjár sam-
tímis, þar af tvær blindskákir.
Hann vann tvær, sú þriðja varð
Jafntefli.
F. Giotto, faðir ítalskrar málara-
listar. D. 1337.
Island.
Sigurður Þorvaldsson kosinn lög-
•ögumaður.
koma kaflar um kínverska list,
tækni og stjórnvísi.
Myndir af listaverkum eru vel
prentaðar. Heimildarrita er getið
neðanmáls hverju sinni og reg-
istur fylgir. Hér er samandreginn
mikill fróðleikur og tilvísun á
enn meiri fræðslu um þessi efni.
Goðafræði:
A Handbook of Greek Mythology.
Including its Extension to Rome.
H. J. Rose. Methuen-University
Paperbacks 1964. 12/6.
Þetta er sjöunda útgáfa þess-
arar bókar og sú fyrsta í þessu
formi. Höfundur segir sögu goð-
anna og goðafræðinnar sam-
kvæmt nýjustu rannsókunm. Með
þessari bók bætir höfundur úr
þörfinni fyrir hæfilega langa og
læsilega kennslu- og lestrarbók í
þessum fræðum. Hann getur þess
í formála, að hann hafi tekið hana
saman úr öðrum ritum, svo sem
Lexikon Roschers, sem kom út á
árunum 1887—1937 og fleiri slík-
um ritum. Höfundur ætlar bók-
ina bæði nemendum og þeim öðr-
um, sem áhuga hafa á þessum
fræðum. Hann tekur allt það sem
verulegu máli skiptir, og þar ræð-
ur hans mat. En því mun óhætt
að treysta, þar eð hann hefur
fjölda ára kennt klassísk fræði,
og einnig sýnir það hve oft bókin
hefur verið endurprentuð, að
menn kunna vel að meta hana.
Höfundur rekur grísku goðsög-
urnar og framhald þeirra með
Rómverjum.
Bókinni fylgja mjög itarlegar
skrár um heimildarrit og fræðirit
um þessi efni. Menningarsaga
Evrópu er nátengd grískri goða-
fræði, goðafræðin er einn þáttur
Evrópumenningarinnar, og sú
menning verður aldrei skilin án
nokkurrar þekkingar á þessu efni.
Skáldsösrur:
Winds of the Day. Howard Spring.
Collins 1964. 21s.
Howard Spring er fæddur 1889,
var lengi blaðamaður, hann hefur
einkum lýst þjóðfélagsástandi og
einstaklingum í iðnaðarhéi'uðum
Englands. Þessi skáldsaga er um
Alice Openshaw. Munaðarleys-
ingi, sem elzt upp á síðustu
stjórnai'árum Viktoríu drottning-
ar. Það var lítið gert til að hygla
slíkum einstæðingum I þá daga.
En hún stóðst allan andblástur.
Hún segir söguna sjálf, söguna um
rauðhærða vinnukonu, sem kom,
sá og sigraði. Og að lokum lítur
hún með söknuði, en án eftirsjár,
til fortíðarinnar.
Hér koma margir við sögu og
höfundur nýtur sín vel í mann-
lýsingum, hér er heilt gallerí
manna og kvenna af öllum stétt-
um, allt frá heppnum kaupahéðn-
um til utangarðsmanna, rithöfunda
og menntamanna til fórnardýra
tveggja heimsstyrjalda og dipló-
mata til gamalla kvenna, sem
draga fram lífið á sírýrnandi inni-
stæðum. Þingmenn, verkamenn,
læknar og iðnaðarmenn. Allt
þetta fólk birtist okkur á síðum
bókarinnar, ljóslifandi. Þetta er
þjóðfélagslýsing undanfarinna
fimmtíu ára. Það er nokkuð síðan
H.S. gaf út síðustu skáldsögu sína
og þessi bók hefur verið metsölu-
bók á Englandi síðastliðið haust.
Dýralíf.
Never Cry W'olf. Farley Mowat.
Secker & Warburg 1964. 21s.
Höfundurinn hefur skrifað
max-gar bækur og einkenni þeirra
allra eru ævintýri, hressandi and-
blær útilífs og mikið ímyndunar-
afl. Höfundi er dengt niður úr
flugvél yfir frosnum auðnum N-
Kanada, ásamt miklum birgðum
vista og hálfum vatnabáti, hinn
helmingurinn lenti hjá manni,
sem átti að rannsaka orma ann-
ars staðar í Kanada. Hlutverk
höfundar á þessum slóðum var að
rannsaka úlfalíf og -art á þessum
slóðum. Þarna var heldur auðnar-
legt. Mannlíf takmai'kað við fá-
einar umvandrandi eskimóahræð-
ur. Hann hefst handa um að kynn
ast þessum hræðilegu villidýrum.
Byggir sér greni ekki ósvipað
úlfagreni og fer síðar í heimsókn
í þeirra hýbýli. Og hann kemst
að raun um að úlfar ei-u friðsam-
ar og heimakærar skepnur. Hann
skríður inn í greni þeirra og upp-
götvar að lífshættir þeiri-a byggj-
ast á þrifnaði og reglu-
semi og að grimmd þeirra sé
mjög svo orðum aukin. Vissulega
reyna þeir að bjarga sér, en höf-
undur hrekur hina klassísku
hugmynd um hið hræðilega og
grimma villidýr, sem étur fólk
sér til ánægju.
Bókin er skemmtileg, full af
fyndni og góðu skapi. Þetta er
talin ein skemmtiíegasta bók höf-
undar.
Jóhann Hannesson:
m v. ÞANKARÚNIR
STÖRF læknanna eru í senn list og náttúruvísindi. En í nátt-
úruvísindum eru framfarir svo örar að undrum sætir. Læknum
nútímans veitist ekki erfitt að lífga við hálfdauða menn. Minna
er að því gert að lífga við steindauða menn og stirðnaða. En upp
er tekin sú íþrótt að tengja saman hluta úr tveim mönnum og
setja saman sundraða menn. Er þá stigið stórt spor í áttina til
að setja saman menn úr hagkvæmu efni. Að baki múrum vís-
indastofnana er unnið að mörgum furðulegum þrekvirkjum.
Þekking sérfræðinganna vex og margfaldast og uppfyllir jörð-
ina. Ungir menn og vel gefnir eiga þá ósk heitasta að verða sér-
fræðingar og komast þar með upp í eina af aðalsstéttum vorrar
aldar. Að vera venjulegur maður virðist í þeirra augum dauf-
leg framtíð.
Samkvæmt erindi sem dr. B. Trumpy prófessor hélt þann
18. 2. sl. hefir annar prófessor reiknað út að tímaritið „Physical
Review“, það er eðlisfræðitíðindi, myndi stækka svo á næstu
öld að þyngd ritsins yrði meiri en þess hnattar, er nú byggjum
vér, ef vaxtarhraðinn héldist í sama horfi og árin 1954—1960.
Þó er eðlisfræðin ekki nema ein grein náttúruvísinda, og vöxt-
ur annarra greina er einnig mjög hraður. Sé litið á aðra stað-
hæfingu, sem almenn er orðin í Evrópu, að náttúruvísinda-
menn og hugvísindamenn geti ekki lengur talast við, þar eð
þeir lifa vísindalífi sínu í tveim gjörólíkum hugmyndaveröld-
um, þá vandast málið enn meir, jafnvel svo að margir telja
ískyggilegt.
Þegar svo er komið málum í víðri veröld menningarinnar,
er sízt furða þótt læknaskortur geri vart við sig í dreifbýli.
Sams konar skortur ágerist víða erlendis á svæðum, sem vér
teldum varla til dreifbýlis. Að lækna venjulegan einfaldan
mann í dreifbýli krefst að vísu fræðilegrar kunnáttu, en er
auk þess list, íþrótt og mannvinátta, sem ekki á neitt skylt við
vísindi og hefir ekki á sér neinn sérfræðilegan ljóma. Héraðs-
læknarnir verða að fást við menn undir kringumstæðum þján-
inga, erfiðleika og margvíslegra mannlegra rauna, og þeir
kunna að verða kallaðir út í þessar kringumstæður jafnt að
nóttu sem degi, jafnt í hvíldartíma sem vinnutíma, á virkum
degi eða helgum. Engir múrar neinna vísindastofnana vernda
þá gegn sjúkum mönnum eða slösuðum. Sama á auðvitað við
um sóknarpresta, þar sem þeir gegna embættum sínum og
menn leita til þeirra.
Leiðin til sumra sérfræðinga getur hins vegar verið svo
löng að þangað komist menn aldrei í heilu lagi, heldur aðeins
partar af mönnurr., svo sem smásneiðar, blóð eða úrgangs-
efni manna, svo sem þvag. Eða þótt menn komist til þeirra í
heilu lagi, þá hafa sérfræðingarnir aðeins áhuga á einhverjum
hluta mannsins, en ekki á persónunni sem heild. Þetta táknar
ekki afturför í vísindunum, heldur stórkostlega framför í þeim
greinum læknisfræðinnar, sem til náttúruvísinda teljast. —
Stutt er síðan landlæknir Noregs hélt þrumuræðu út af ungum
læknum, sem ekki vilja lækna almennt í þjóðfélaginu, heldur
aðeins vera hi'einræktaðir hávísindamenn í höfuðborginni.
Slíkar ræður eru fánýtar og úreltar, þegar stöðugt er kynt
undir þróun, sem stefnir í öfuga átt, frá manninum almennt
inn í sérhæfð vísindi, sem að vísu eru góð og gagnleg, en jafn-
framt varnarmúr, stm einanigrar menn frá vandræðum ná-
ungans.
Er þá ekki auðið að koma almennu mannviti við undir
þessum kringumstæðum? Varla svo að almenningur skilji og
enn síður svo að hann vilji það sem vænlegt kynni að reynast
til úrbóta. Hér vilja menn t.d. greiða 100—325 kr. í aðgangs-
eyri að skemmtunum um leið og þeir drekka niðui'greidda
mjólk. Þessari niðurgreiðslu ætti sem fyrst að hætta, en verja
því fé, sem sparaðist, til niðurgreiðslu á læknisþjónustu. Vegna
þess hve erilsöm og lýjandi störf sumra héraðslækna eru,
þyrftu þeir að fá a.m.k. tvö frí á ári, vetrarfrí og sumai'frí, og
auðvitað aflausn í þessum fríum, en til þess þyrfti að verja
nokkru fé, og væri því ekki illa varið. — Það er ekki fær leið
í neinni grein háskólanáms að slaka á þekkingarkröfum, en það
er aftur á móti fær leið að koma ungum mönnum í vinsamlegt
samband við þjóðfélagið og einstaka landshluta og gera við þá
samninga um að veita tilteknum héruðum þjónustu að námi
loknu, a.m.k. um nokkurt skeið. Unga fólkið er við því búið að
leggja nokkuð á sig ef það veit að störf þess eru metin og góð
viðleitni virt ekki síður en kunnátta.
10. tbl. 1965.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS U