Lesbók Morgunblaðsins - 08.08.1965, Blaðsíða 7

Dagbókarbrot
Eftir Steinar Sigurjónsson
FYRRI HLUTI
Íf" völd eitt í janúar 1961 varð
“• mér af tilviljun reikað inn
á Uppsalakjallara blönkum og þúng-
lyndum. Ég átti fyrir einum kaffi og
ætlaði mér að setjast við hljótt borð
að hugsa um einhverjar leiðir út úr
voiæði mínu sem var farið að bera
svip af grátlegri ljóðrænu.
Þegar til kom var hvert borð setið,
og ég var kominn á fremsta hlunn
með að hætta við, enda leist mér
miðlúngi vel á staðinn og hafði að-
eins einu sinni komið þar áður, en
fannst þó varla taka því að fara á
annað kaffihús, því klukkan var um
því ég fann að honum leið vel. Og hann
var nrjög hamingjusamur. Ég vissi að
hann var einatt að hiýða á söng. Söngur
var hamíngja hans, einhver innri söng-
ur mjög friðsamlegur. Og hann hló að
söngnum.
Það var eitthvað annað en um mig og
ég öfundaði hann af þessari sælu hans.
Mér hlýnaði við tal hans, ekki vegna þess
að mér fyndist orð hans frábær, heldur
vegna þess að hann var maður frá annarri
heimskrínglu, og hann kom með fram-
andi anda, hvort sem hann var frá Asiu
eða öðrum heimi. Það hefði raunar ekki
þurft meira til að ég fyndi til unaðar en
það að sitja til borðs með manni sem tal-
aði með ákefð, án allrar feimni, og hlægi
án minnstu þvíngunar, benti og pataði,
velti jafn fögrum orðum fram á borð
mitt og Kalkútta Pakistan Alexandría
Býsantíum. Slík nöfn vekja ávallt með
mér unað og ekki síst þegar ég hef
hljóðnað og orðið einskis verður, eins
aði éinhvcrn tíma um menn ýmissa
heimshiuta og hugsun þeirra, þar sem
ég komst með'al annars að þeirri niðUr-
stöðu að kínverjinn hefði öðlast sína
hvitu hugsun úr jurtaríkinu, grjóninu
(samanber Lao Tsé) og spurði mister
James hvort hann héldi að það kæmi til
af tilviljun að hugsun mannsins færi
að ókyrrast og óhreinkast á þeim svæð-
um jarðar þar sem hjarðþjóðir tækju
við, menn sem lifðu á dýrinu. í Biblí-
unni gætti mikils æsíngs, til dæmis. í
Jobsbók hrópar skáldið með mikilli
óhugnan: „Er gott bragð af hvítunni í
egginu? Mér býður við að snerta það!“
(A sínum tíma höfðu þessar hugleið-
íngar sprottið út frá bókmenntalegum
vángaveltum og ég hafði enga nennu til
þeirra að öðru leyti, að minnsta kosti
ekki sem félagi hans í jógisma þótt
slíkir væru nefndir. Og hvað mig snerti
hafði ég ekki hinn minnsta áhuga á
þessu efni iengur — enda fór greinin
öll í ruslakörfuna — og jafnvel þótt
hver hugsun hennar væri traust þá get
ég ekki séð neinn ávinníng í slíkum vís-
ellefu. Ég veitti því athygli, um það
leyti sem ég var að hugsa um að
gánga út, að afgreiðslan hafði komið
á mig auga, svo að ég dróst að borð-
inu og bað um kaffi. Þegar ég hafði
fengið kaffið var ekki um annað að
ræða en leita sætis, og ég gekk því
að borði í horninu eftir nokkurt hik.
Við þetta borð sat maður sem ég
hafði aldrei augum litið, svarthærð-
ur og slétthærður, um fimmtugt, og
ég spurði hann hvort ég mætti setj-
ast við borðið.
I beg your pardon? sagði hann og leit
á mig; en áður en mér gafst tími til
svars skiidist honum við hvað ég átti og
bauð mér sæti, að ég held feginn
fremur en hið gagnstæða.
Eftir andartaks þögn fórum við að tala
saman. Hann sagðist heita Wiiliam James
og vera njújorkbúi, hann hafði tekið að
lesa iæknisfræði í New York fyrir nokkr-
um árum en- ekki fest yndi við hana.
Hann sagði að læknisfræðilegar langlok-
ur, meterslöng orð eins og hann orðaði
það, hefðu haft vond áhrif á hann, hon-
um hafi oft svimað og raunar legið við
sturlun þegar fram í námið kom, og um
síðir gefið það með öllu upp á bátinn.
Hann sagðist hafa verið orðinn þreyttur
á borg sinni þegar hann yfirgaf hana fyr-
ir nokkrum árum og fiúið alia ieið til
Asíu í leit að lífshamingju. Hann kvað
ameríkumenn eiga bágt, New York gerði
menn taugaveiklaða og sturiaða, hann
sagði að iandar sínir væru ólíkir okkur
íslendíngum að því leyti að þeir fyndu
engan frið í sálu sinni, þeir væru vél-
menni, þeir ætu of mikið kjöt og dræp-
ust mjög úr hjartasjúkdómum, en tauga-
veikiun væri þó mesta óáran. Honum
kvaðst hafa vaknað áhugi á jóga á síð-
ustu stund og flúið Bandaríkin og hald-
jð til Indiands þar sem hann jafnaði sig,
yfirbugaður af harki heimsins. í þessum
nýa heimi, Asíu, hefði hann gleymt því
sem liðið var og fæðst á ný, byrjað líf
sem hafði einhverja meiníngu í stað
þess að áður hefði hann ekki haft hug-
mynd um til hvers hann iangaði eða til
hvers hann iifði, hann hefði jafnvel lítt
spurt sjáifan sig um slíkt fyrr en allt í
einu að augu hans opnuðust.
I Asíu leið mér vel, sagði hann.
Þar hafði hann fundið sannleikann —
og vist var hann öfundsverður af því,
þá
og í þetta sinn, og
pT//—
býður mér nú orðið við
finn ég að eng-
indum,
um er sjálfrátt sem iiðast í sundur af
æðisleysi þessarar þjóðar, því engum
stórum hugsunum er ætiað að þrífast
á þessum mel, enda deyr hér allt nema
hundar og skepnur. Og hér gerist held-
ur aidrei neitt, menn verða bilaðir af fá-
sinni, menn deya, þeir sem ætla sér að
lifa rembast við að komast i hjónaband
og koma sér með ofboði í kast við veika
kynið.
Og nú varð ég eins og barn sem hugs-
ar um gesti sem fyrir bar einhvem dag,
framandi gesti á strönd þess, sjöl blæj-
ur og þúsundlitan ijóma og söng og
hiátra, ég sá hina sviplegu gesti fyrir
innri augum mér spránga sig um götur
við hlátra og básún undir glampandi sól.
Ég gleymdi til allrar hamingju að hugsa
um næstu framtíð, sem ég sá fyrir
mér eins og einhvern hrylling löngu
staðnaðs pytts, og varð bráðlega eins og
maðúr og ég varð einlægur því loksins
hafði ég fundið mann að tala við og ég
talaði við hann eins og maður við mann
án ailrar feimni, og iángt var síðan ég
hafði talað við mann.
É
JLJg minntist á grein sem ég skrif-
allri leit að þekkíngu á manninum). En
James virtist hafa hlustað með áfergju,
kínkaði kolli annað veifið og skaut inn
í ræðuna nokkrum orðum. Þarna var ég
að bregða upp myndum af sjálfri Asíu
og anda asíumannsins eins og ég sá hann
fyrir mér, eða bjó hann til úr nokk-
uð tilviljanakenndum heilaspuna. En
þessi Asia gat verið honum svo hjart-
kær að engu skipti um rök, eins og oft
vill verða þegax ræðan kemur upp
með heitri hrifni sem aldrei verður til
nema hún fái ótakmarkað rúm, eins og
nú stóð á, því James átti enga þrákelkni.
En hvað svo sem heilt kynni að hafa
verið í þessu skrafi kvöddumst við Jam-
es fyrir utan krána sem bræður, og um
leið og við kvöddumst stakk hann hendi
ofan í vasa minn og veik á braut.
Ég tók upp úr vasanum það sem hann
haíði sett í hann, fjörutíu dollara, og
gekk heim.
Eg hitti hann daginn eftir á sama
stað, eins og við höfðum ákveðið sam-
kvæmt ósk hans, þótt mér þætti svo
sem Ós'kSp Ifti'ð til þessa staðar koma, en
ég lét þann að sjálísögðu ráóa. Hann
var bláít áfram og talaði við mig eins
og hawn heíði aldrei átt annan félaga,
enda vexðskuidaði ég þessa innilegu
vináttu hans að meira eða minna leyti.
Hann sagðist nefnilega þekkja mig.
Hann taidi mig eiga glæsilega framtíð
fyrir höndum, Mér þótti auðvitað Ijúft
að hugsa til glæstrar framtíðar. En
honum fannst samt, mér til dapurrar
undrunar, lítið til þess koma að ég
fékkst við skáldskap. En hvað átti hann
við þegar hann taiaði um góða framtíð?
Hann taiaði ekki berlega, en hvatti mig
til að leita að sjálfum mér.
You know, sagði hann, but you don’t
know why you know.
Ég sagði að það mætti vera.
I know, but I know why I know;
therefore I really know why I know,
bætti hann við' eftir andartaks þögn.
Hann sagði mér, eftir að ég hafði tínt
allt það hrafl til sem ég vissi um jóga,
að ég vissi nóg um slikt, en mér væri
öilu brýnna að þjálfa sjálfan mig,
slappa af, lifa, gerast aiþýðlegri öllum
(og slíkt látleysi kvað hann ástæðuna
fyrir því að hann kom hér niður í
kjallarann: hann þyrfti engan að flýa,
hann eiskaði smæiingjana engu síður
en þá sem sæu sér best borgið i þessum
heimi, eða tæki hvorugan fram yfir
hinn), ég væri rugiaður af skáidskapar-
órum, heili minn væri offullur af hrikt-
andi formagrindum dapurra hugsana.
Og satt var það: mig verkjaði i höfuðið,
en liklega eins af efnaskorti og alls
konar úrþvættisáhyggjum sem slíku
fylgja, því ég hafði lifað alian veturinn
á tei og brauði sem var ónýtt eins og
froða.
Jæa, eitrað var það! Og meira?
Ég mætti trúa honum: mín biði ekk-
ert annað en vitfirríng ef ég héldi lengra
fram á sömu braut.
Hvort hann héldi það? í trúnaði?
Já, sagði hann. Og ég ætti ekki eftir
að' skrifa meir né gefa fleiri bækur út
— treystu mér!
Þetta gæti svo sem staðist, ekki þar
fyrir, sagði ég, því many are the wond-
ers_ of the world.
Ég segi þér satt — þú ert búinn að
vera til skáldskapar!
Ó, þú mikli Óðinn! sjáðu mig nú,
hvernig ég riða undir haglinu!
Hann sagði mér að ég skyldi vera
hughraustur jafnvel þótt ég yrði að
leggja niður skáldskap, ég ætti hvort
sem er eftir mikla framtíð og mikla ham-
ingju.
Þetta var mér mikið reiðarslag, eins og
nærri má geta.
Framtið? Hamíngju?
Mér fannst ég lítið hafa við hamíngju
að gera, eða þá hamíngju sem hann ætl-
aði mér, líklega einhverja hreinhvíta
hamíngju, úr englahárum. Ég átti að
gleyma að ég var skepna, maður, eða
hvað? og verða guð? óaðfinnanlegur
vesalíngur?
O, til fjandans með hamíngjuna!
Þú' segir nokkuð, sagði ég.
Vertu ekki dapur, bað hann og gaf
mér að skilnaði um kvöldið fimmtíu
doilara og fjórtán hundruð krónur ís-
lenskar.
Þessar fórnir hans voru mjög sam-
kvæmar sjálfum honum og guðdómin-
um, því hann sagði að af peníngum
stæði hamíngja ef hóf væri að, og síðar,
þegar hann fataði mig upp, sagði hann
á þá leið að mér mundi líða betur í
nýum hreinum fötum, aukast sjálfs-
traust, og ég mundi líta veröldina hýr-
ari augum, og vist gerði ég það þegar
til kom.
Samanlögð verður þessi snilli hans
þá, ásamt því sem hann gaf mér daginn
áður, tæpar fimm þúsund krónur, og
þökk þeim góða manni.
ííann fór af landi burt eftir tvo
Framhald á bls. 14
26. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7