Lesbók Morgunblaðsins - 08.08.1965, Blaðsíða 13

Söqur af ASA-ÞOR. Ur Eddu Snorra Sfurlusonar — Teikmnqar efiir Harald Guðbergsson
V/IBÐ PA BREST/? MIKILL OK EVLE,Dt
SKRÆKR. ÞAR U'ÓFÐO VERIT UNDIR
STÖLNUM DÆTr? CEIRRÖÐAR.
Q'ALP OK 6RE\Pr OK HAFDI
HANN GROTiT HRY«-
__ INN i BflÐUM.
PA LtT LjflRRÖPP KALLfl POp'I HÓLLÍAl/í TiL
LEjKA. P'A VSRU ELDAR STÓRlR EPTIR ENDI->
LANQRl HÖLL.
ER ÞÓRR KOH GA^NVART CjEIRRÖÐI,
P'A TÓK GE\RRÖf>R AAE-Ð TÓNC jftRN-
SÍJ CJL'OANDI ok KASTAR AT p'OR,
EN PÓRR TÓK 'l MÓTI MíÐ SARNdRÍIPUNUM
OIC FÆRíR 'A LöPT S'iUNA' EN dEIRR'ÓÐR
HLOÖP UNDIR J'ARNSÚLU RT FORÐA S'ER.
PÓRR KASTAÐI S'lUNNl OK LAVST) CJÖÖV-
Uft SÚLUNA.
OK íÍÖÍVI/M CiEIRRÖÐ OK
GÖÍÍWVH VEQqiNN OK SVA
FYRIR ÖTAH í JÖmNA.
S'l //.
'Or
//j\S
finna enga samúð hver með öðrum,
sumk vilja álita að bað.sé mesta fordærn
ingin: þeir eru aleinir í kvöl sinni.
F&
ante lýsir ástæðunum fyrir for-
dæmingu þeirra og rekur oft sögur þar
að lútandi. Loks komast þeir upp úr
þessu díki á páskadagsmorgun, sólin er
ekki komin upp, en það sér til stjarna.
Helvíti myndaðist við fall engilsins,
og fallið var svo mikið, að það myndað-
ist hæð öndvert dikinu, sem er fjall
hreinsunareldsins.
Fyrst verður forgarður og síðan sjö
svið, þar hreinsast menn af hinum sjö
dauðasyndum. Nú mæta skáldin Cató,
sem er tákn hins frjálsa vilja. Hann bið-
ur Virgilíus að þvo andlit Dantes upp úr
dögginni, áður en haldið er á fjallið. Hér
í fjallinu mætast Beatrice og Dante,
Beatrioe kemur þangað úr himnaríki.
Nú lýsir Beatrice villuráfi Dantes, og
með orðum hennar hirtir Dante sig
stranglega, hann skriftar og iðrast og
verður með því hæfur til ferðar um
upphimna. Lýsingin á komu Beatrice er
með fegurstu ljóðunum í hreinsunareld-
inum:
Oft hef ég séð um himins víða vega
vaknandi morgun teygja sína arma,
léttandi af heimi hljóðum næturtrega,
er sól í austri rís í bleikum bjarma,
blikuð af daggareimi gróðurreina,
auganu mild í mjúku ljósi og varma, —
ó, þannig sá ég koma konu eina,
með krans um enni, í regni angan-
blóma,
er englar stráðu milli grænna greina.
(Þýð. Guðm. Böðvarsson).
Margt gerist á þessu ferðalagi, þeir
hitta marga menn að máli, og hér er
margt rætt um tilgang mannlegs lífs,
náðina og endurlausnina, mátt bænar-
innar og opinberunina. Þetta er ólíkt
geðslegri vistarvera en helvíti, hér er
emhvei von. Byggjendurnir eru auð-
mjúkir og trúaðir, í helvíti voru þeir
eigingjarnir í kvöl sinni og hrokafuldir
í fordæmingunni. í hreinsunareldinum
hafa íbúarnir samú'ð hver með öðrum,
og Dante breytist sjálfur, hann er ekki
eins leiðitamur Virgilíusi og í helvíti.
Hann lætur meira á sér kræla og tekur
ekki allar frásagnir hans sem fullkom-
inn sannleika, rökræðir stundum við
hann; hann er sjálfstæðari gagnvart hon
um en hann var í helvíti. Þetta stafar
af því, að Virgilius er þairna í leyfi, eigin-
leg vistarvera hans er í „limbó“ eða for-
garði helvítis, Dante er kristinn og hefur
því sterkari aðstöðu á þessum slóðum.
í lokin eru þeir aftur staddir í skógi, en
það er annar skógur en sá, sem þeir
lögðu upp frá. Þessi skógur er bjartur
og fagur, og þar skiljast þeir.
o
„Eihrinaxíki" ex sá hluti „Koonedí-
unnar“, sem erfiðast er að lesa. Dante
á oft í erfiðleikum að lýsa þeirri
reynsiu, sem hann varð fyrir þar. Það
gæti stafað af því, að hann álíti sjálf-
ur. að slíkt væri ekki gjörlegt. Himna-
ríki er svo fjarlægt mannlegum skilningi
að mannleg tjáning hlýtur að komast í
þrot. Dante getur einnig hafa orði'ð
fyrir dulrænni reynslu og sýnum, sem
hann átti erfitt með að tjá með orðum.
Mýstikerax, ssm verða fyrir slíku, eiga
mjög erfitt með að tjá það með orðum.
Hitt er þó líklegra, að þekking hans á
guðfræði hafi valdi'ð því, að hann brest-
ur orð til þess að lýsa hinu yfirskilvit-
lega, heilaga. Það kemur oft fyrir í
þessum kafla, að hann segist ekki geta
lýst því, sem fyrir sig hafi borið, með
orðum. Frásögnin í „Himnaríki“ er ekki
eins lifandi og í hinum köflumum; það
er táknmálið og guðfræðin, sem eru þar
í öndvegi. Dante ákallar Apollon sér til
a'ðstoðar í upphafi kviðunnar og biður
hann að styrkja sig í leit sinni að tján-
ingu, sem hæfj dýrð upphimna guðs.
Beatrice fylgir honum, og í upphafi ferð
arinnar horfir hún í sólina. Dante gerir
slíkt hið sama og öðlast reynslu, sem
hann getur ekki lýst með orðum. Síðan
hefst ferðin. Þau hitta ýmsa að máli,
og uimxæðuefnið er oft eiins og í hreinsun
areldinum efni sem leitaði í hug Dantes
á jörðunni, en fyrst og fremst er þetta
dýrðaróður til hins hæsta; auk þess er
nákvæm lýsing á stjarnaskipan upp-
himna. f X kviðu hittir Dante heilagan
Thomas á sóilarhimni, hann kynnir
Dante fyrir ýmsum spekingum kirkj-
uinnar og lýsir hryggð sinni yfir Dóm-
iní'kana-reglunmi, eins og hún sé nú.
Margvíslegar orðræður eiga sér þarna
stað milli Dantes og hinna kristnu spek-
inga Himnarnir eru níu. Æðsti himinn-
inn er í ólýsanlegum ljóma, fylltur ást
og kærleika. Beatrice segir Dante að
drekka af fljóti náðarinnar, sem hann
sér umbreytast í stóra hvíta rós. Þar sem
Dante stendur iruni í þessu rósablaði
bendir Beatrice honum á það sæti, sem
Hinxik VII kieisaxa ex ætlað. Hann séx
allt um kxing hina útvöldu og loks heii-
aiga guðsmóðiux, þá hvexfux Beatrice hon
um, og við hlið hans stendur nú St.
Bernhard, sem bendir honum á
ýmsa helga menn og segir honiuim
nöfn þeixxa. Þeix sameiniast í bæn
uim að fá að líta hinn æðsta.
Sú sýn yfirþyrmir Dante svo, að
hann man lítið, og það sem hamn man
tjá orð etoki nema brot af. Honum vitirað-
isí alheimurinn, samantengdur með kær
leika, sfðan sér hann þrjá hringi í mikl-
um ljóma, og í einum þeirra vottar fyrir
veru, sem virðist hafa mennskt útlit,
síðan vitrast honum skilningur, sem er
yfirskilvitlegur, þrá og síðan fullkomið
jafnvægi og kærleikur, sem hreyfir
stjörnur og sól. Lýsingarnar á sólhimn-
inum mimna á lýsingar mýstikera. Tím-
inn stendur kyrr, og festingin syngur
hinum æðsta lof og dýrð, og þar ríkir
kærleikurinn.
að hefur verið mikið skrifað um
Dante og „Komedíuna“. Ritið er eitt
þeirra, sem er hægt að rannsaka og lesa
endalaust. Fjölmargir fræðimenn hafa
rannsakáð þetta rit og sett saman um
það fjölda bóka. Meðal þeirra eru: A
Handbook to Dante Studies (Oxford
1950); Vossler, K.: Die göttliche Komödie
2 vol. (Heidelberg 1925); Croce, B.: La
poesia di Dante (Bari 1921), einmig til á
ensku, (London 1922). Útgáfur af Dante
eru fjölmargar. Það eru til sex hundruð
handrlt af „Komedíunni", fjögur þeirra
eru talin bezt og útgáfur byggðar á
þeim. Beztu útgáfurnar eru: Útg.
Moore’s í Oxford 1894 og G. Vandelli’s
í Firenze (Flóxens) 1921, endurpr. 1960.
Fyrsta útgáfa af „Komediunni" er frá
1472. Þýðingar af verkum Dantes eru
til á mörgum tungum, sú hand'hægasta
er liklega: The Divine Comedy — Hell
— Furgatory — Paradise. Þýtt af
Dorothy L. Sayers og Barbara Reynolds.
Penguin Books 1962-64. Þessi útgáfa er
í þremur bókum, og fylgja ágætar skýr-
inigar og inngangur. í þessaxi útgáfu er
samansafnaður mikill fróðleikur um
Daníe og „Komedíuna“ og þýðing henn-
ar. Á þessu ári kemur út fjöldi bóka
um Dante og nýjar útgáfur af verkum
hans. Societa dantesca er félagsskapur
Dantefræðinga og gefur út árlega grein-
ar og bókfræði varðandi Dante.
| 26. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13