Lesbók Morgunblaðsins - 22.08.1965, Blaðsíða 5

HÖFUNDUR þessarar greinar, Pierre
Boulez, er eitt þekktasta tónskáld
vorra tíma, og hafa verk hans haft
mikil áhrif á starfsbrœöur hans, eldri
sem yngri. Boules fœddist í Mont-
brison í Suöur-Frakklandi 1925. Hann
læröi tónsmíöar í París hjá Olivier
Messiaen, René Leibowitz og Arthur
Honegger. Á námsárum sínum starf-
aöi hann sem tónlistarstjóri hjá leik-
flokki Madeleine Renaud-J ean-Louis
Barrault % Marigny-leikhúsinu. Helztu
verk hans eru þessi: þrjár píanó-
sónötur; Structures fyrir tvö píanó
(tvœr bœkur); Sónatína fyrir flautu
og píanó; Polyphony X fyrir 17 ehv
leikshljóöfœri; kantöturnar „Le Soleil
des Eaux“, „Le Visage Nuptial". oo
„Le Maneau sans Maitre“; Poésie
pour Pouvoir fyrir hljómsveit og tón-
band og pli selon pli (portrait de
mallarmé) sem samanstendur af þátt-
unum don, improvisation í II, III, og
tombeau.
Boulez er mjög fjölhæfur tónlistar-
maöur. Hann er ekki aöeins afkasta-
mikiö tónskáld, heldur hefur hann líka
getið sér frábært orö sem hljómsveit-
sveitarstjóri, m. a. fyrir túlkun sína
á óperunni Wozzeck í París nýlega.
Hann er duglegur píanóleikari, spiíar
t. d. sjálfur öll sín verk, og hefur
kennt við góöan árangur í Basel og
Darmstadt. 1 hópi nemenda hans eru
mörg þekkt tónskáld þ.á.m. Gilbert
Amy og Jaques Eloy. Boulez skipu-
lagði tónleika í París, Domaine Musi-
caie, þar sem flest athyglisverðustu
verk síöari ára Imfa veriö flutt fyrir
hans tilstilli. Hann hefur og ritaö all-
mikiö um tónlist (Alea, Eventuelle-
ment, poésie-centre et ábsence, La
corruption dans les encensoirs og fleiri
greinar), og hafa þessi skrif hans
vakiö mikla athygli. Verk hans hafa
fyrir löngu öölazt almenna viöurkenn-
ingu, þótt ekki hafi framámenn okkar
í tónlistarmálum séð ástœöu til aö
kynna verk hans hér á landi. Þess má
geta, aö á Edinborgarhátíöinni i haust
veröa flutt fimm verka hans, og ekki
hefur forystumönnum þessarar hátíö-
ar hingaö til veriö borin nýjungagirni
á brýn né dekur viö tízkulist, eins og
Björn Franzson mundi oröa þaö.
A- H. S.
Ymsir hafa reynt að draga í
efa hina miklu þýðingu
Debussys fyrir þróun tónlistar,
halda gjarnan fram þeirri hæpnu
skoðun, að hann sé hreinræktaður
„musicien francais“. Debussy mót-
mælti ekki þessari nafngift af ein-
skærri föðurlandsást. Nú á dögum
er fárámlegt að kalla Debussy
impressjónista, þótt sumt í verkum
hans renni nokkrum stoðum undir
þessa þröngu og ófullkomnu skil-
greiningu. Sá útbreiddi misskiln-
ingur, að Debussy sé eingöngu
impressjónisti, á að nokkru leyti rót
sína að rekja til heita þeirra sem
hann gaf verkum sínum en að
sumu leyti til þess að „Monsieur
Croche 2) talaði oft um tónverk eins
og það væri mynd“: spumingin er
um það hvort skoða beri Debussy
sem antí-dilettant (þ.ea.s. antí-
akademista) eður ei.
D ebussy var hatrammur andstæð-
ingur hverskyns skóla, tónskáld skyldu
ekki gerast fórnardýr ítroðslustefnu páfa
gaukslærdómsins, föndra síðan og nostra
með aðfengnar reglur, heldur einbeita
sér af lífi og sál að því að skapa hljóm-
andi töfraveröld. Debussy kærði sig
kollóttan um alla menningararfleifð, en
dreymdi um upprunalega list, frjálsa,
leikandi og kristalstæra. Hann hafði and
styggð á öllum kerfisbundnum tónsmíða
aðferðum, sem oft láta tónskáld leiðast
Framhald á bls, 6
Debussy og Emma, kona hans.
íslendingar rœöa mikið um for-
tíöina og sveipa hana Ijóma. Þorri
fóllcs líöur áfram hálfsofandi í nú-
tíöinni og byrjar fyrst aö grunda
atburöi og viðfangsefni þjóöfélags-
ins, þegar þau heyra fortíöinni til.
Margir eiga erfitt meö aö líta nú-
tíöina raunsœjum augum, hrista af
sér sleniö, e.t.v. af meöfœddum
vana, eöa vegna þess, aö þaö er
langtum átakaminna aö lifa í for-
tiöinni en aö horfast í augu viö
staöreyndir líöandi stundar. Sára-
fáir horfa fram í tímann, hugleiöa
vandamál framtíöarinnar og reyna
aö gera sér grein fyrir þvi hvernig
okkur beri að nota framfarirnar
og snúast viö nýjum viðhorfum,
hvert beri aö stefna. Og sennilega
eru þeir örfáir, sem reyna aö gera
sér einhverja grein fyrir þeim
œvintýralegu framförum, sem mann
kyniö viröist eiga í vændum.
Eftir því sem kynni mín af
öörum þjóöum beggja vegna At-
lantshafsins aukast, sannfœrist ég
betur og betur um þaö, aö al-
menningur hér dvelst meira i
fortíöinni en fólk i löndum,
sem
viö.
viö
Ef
höfum
þú —
ra
mest samband
í samrœöum
viö Pétur eöa
Pál — leiöir
taliö aö fram-
tíöinni og vilt
fá fólk til aö
bollaleggja,
hafa hliösjón
af nútiöinni
og draga álykt
anir, leita að
fótfestu til
þess að veröa
betur búiö
undir átökin viö framtíðina, þá
rekstu yfirleit á vegg, haröan vegg.
Fólk hefur yfirleitt ékki áhuga
nema um einhverjar flokkspóli-
tískar vangaveltur sé aö rœöa.
Menn sitja hins vegar heilar nœtur
og segja sögur af körlum og kerl-
ingum löngu liöinna tíma, hélzt af
skrítnu fólki, sem hœgt er aö hlœja
að.
Hvaö veldur því, aö fólki er
ósýnt um aö leiöa hugann aö fram-
tíöinni? Ef til vill er þaö oröiö
þreytt á framtiöaráœtlunum, sem
aldrei standast — kosningáloforö-
um, sem ekki eru efnd — seina-
gangi? Eöa hefur hin endálausa
veröbólga fœtt af sér kynslóð, sem
vill láta hverjum degi nœgja sína
þjánmgu ? Vissulega rœður fjár-
magniö miklu um hraöa fram-
kvœmda og vantrú á verögildi pen-
inganna getur lamaö framkvœmda-
vilja og áœtlanir einstaklinganna,
heildarinnar.
Eru þetta ástœðurnar? Eöa hafa
íslendingar áldrei komizt fram úr
nútíöinni? Hve sjáldgœft er ékki aö
heyra menn kveöja sér hljóös til
þess aö reyna aö brjóha til mergj-
ar eitthvaö af því, sem framtiðin
ber i skauti sér? Enginn biöur um
skýjáborgir. En fleiri þyrftu aö
temja sér aö hugleiða nútíðina og
þroska ímyndunarafliö til þess aö
geta notaö tœkifœrin, þegar þau
koma — i staö þess aö skoöa þau
í fortíöinni. Meö öörum oröum:
Viö veröum ekki framsýn fyrr en
viö áttum okkur á því, sem er aö
gerast umhverfis okkur — og hug-
leiöum þaö.
Hvers vegna þeytast menn í
geimförum umhverfis jöröu og búa
sig undir aö lenda á tunglinu? Hví
állar þessar framfarir og nútíma-
þœgindi? Jú, vegna þess aö
úti í hinum stóra heimi bíða ekki
allir eftir framtíðinni. Þar eru þeir
önnum kafnir við að skapa hana.
Hér var malbikunarvélin uppgötv-
uö fyrir tveimur árum.
Ég ték e.t.v. of djúpt i árinni.
Vonandi. En meöan okkur lœtur
jafnvel aö dvelja í fortíöinni, skort-
ir okkur skilning á eöli framfar-
anna, skilning á því, aö ekkert
gerist sjálfkrafa. Það er okkar að
skapa framtíöina og við œttum aö
einbeita okkur aö þvi og eyöa t.d.
ekki jafn miklum kröftum í þrœtur:
Hverjum beri aö þakka eöa kenna,
aö skolpleiösla var lögö hér en ekki
þar. Stjórnmáladeilu'Tiar eru t. d.
oft svo fáránlegar hjá okkur, aö
þær binda stóra hópa fólks viö fá-
nýta hluti í grárri forneskju. Þá
lama þær í staö þess aö hvetja,
hvetja menn til aö horfa mót fram-
tíöinni og veröa virlcir þátttákend-
ur í sköpun þeirra cevintýra, sem
öld kjarnorkunnar ber vafalaust í
skauti sér. — h.j.h.
XI. tbL 1869
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5