Lesbók Morgunblaðsins - 10.10.1965, Side 10
SIGGfl SIXPENSARI
Hún verður víst ekkert hrifin af þcssu. en maður getur nú ekki farið inn
í búð og beðið um skiptimynt fyrir gasið, án þess að kaupa eitthvað!
Á erlendum bókamarkaði
Nýjar Penguin-bækur
A Dictionary of Psychology.
James Drever. Revised by Harvey
Wallerstein. Penguin Books 1964.
5/—
Þessi bók er sett saman sam-
kvæmt ósk forlagsins. Hún kom
fyrst út 1952 og var endurprent-
uð fimm sinnum. Þessi útgáfa er
endurskoðuð og aukin. Handbæk-
urnar sem Penguin gefur út eru
nauðsynlegar os þarfar bæði leik-
mönnum og námsmönnum og að-
alkostur þeirra er að þær eru end
urskoðaðar á fárra ára fresti og
settar saman af hæfustu mönnum
í hverri grein.
The Penguin Dictionary of Saints.
Donald Attwater. Penguin Books
1965. 6/—
í þessari bók eru raktar lífs-
sögur og legendur um 750 heil-
aga menn og konur. Þetta er lítill
hluti þess fjölda, sem helgur er
talinn, en þeir skipta þúsundum.
Höfundurinn er kaþólskur og hef-
ur stundað þessi fræði í mörg ár
og hefur reynt að gera þessa bók
sem bezt úr garði. Heimildagildi
jarteiknasagna orkar oft tvímælis,
en þær eru þó trygg heimild um
hugsunarhátt þeirra tíma þegar
jarteiknirnar áttu sér stað og hafa
þannig mjög mikið gildi. Þessar
sögur lýsa tímunum og aldarhætt-
inum og eru öðrum heimildum
betri um slíkt, ef einhverjar eru
þá fyrir hendi.
Absurd Drama. With an Intro-
duction by Martin Esslin. Ionesco,
Adamov, Arrabal, Albee. Penguin
Plays. Penguin Books 1965. 3/6.
Þegar fyrstu leikrit Genets, Ada-
movs og Ionescos voru fyrst sýnd,
hneyksluðu þau bæði áhorfendur
og gagnrýnendur. Höfundarnir
þverbrutu öll viðurkennd lög-
mál leikhússins. Það tók að tíðk-
ast að nefna mörg slík leikrit
„absúrd", þótt þetta orð tákni
enga stefnu í leiklist. Þetta er
vörumerki, sem skellt er á ýmis
sundurleitustu verk og hefur enga
skýrt afmarkaða merkingu, en
getur verið þægilegt í notkun.
Þótt þessi verk þættu fráleit í
fyrstu, hafa þau haft mikil áhrif.
Roman Literature. Michael Grant.
Penguin Books 1964. 6/—
Þetta er endurskoðuð útgáfa út
gáfunnar 1958. Bókin kom fyrst út
hjá Cambridge University Press
1954. Það eru fáar bækur, sem
gefa eins lifandi og litauðuga
mynd af rómverskum bókmennt-
um og áhrifum þeirra og þessi
bók. Höfundur lýsir þeim að-
stæðum, sem þeir bjuggu við, og
verkum þeirra, hann tekur kafla
úr samantektum þeirra í enskum
þýðingum og túlkar þá og út-
listar. Formáli höfundar er ágæt-
ur þverskurður á sögu þessara
bókmennta og áhrifum þeirra. í
eftirmála er lauslega rakin saga
latneskra bókmennta á síðari öld
um.
The Spanish Civil War. Hugh
Thomas. Penguin Books 1965.
15/—
Þessi bók kom fyrst úr 1961 og
er nú endurskoðuð og gefin út
að nýju. Spænska borgarastyrj-
öldin var heimsstyrjöld í hnot-
skurn. Mikið hefur verið skrifað
um þessa styrjöld og skoðanir
mjög skiptar; nú er það langt um
liðið að þessi átök sjást í skýrara
Ijósi, og þeir sem áttu ekki hlut
að þessum átökum eða voru ekki
komnir til vits og ára þegar þau
áttu sér stað, hafa betri aðstöðu
til að meta þau og fjalla um þau
en þátttakendur. I-Iöfundur þessa
rits er fæddur 1931 og hefur því
frekari forsendur til þess að fjalla
um efnið af hlutleysi en þeir sem
áttu hlut að átökunum. Þetta er
nú talin ein bezta saga styrjald-
arinnar sem birzt hefur. Höfundur
hefur átt greiðan aðgang að heim
ildum bæði á Spáni og hjá and-
stæðingum ríkjandi stjórnar ann-
ars staðar. Hann hefur sett sam-
an bók, sem er bæði öruggt heim-
ildarrit og skemmtilega skrifuð
saga þessara blóðugu átaka.
A History of Modern France.
1715-1962. Alfred Cobban. I-III.
Penguin Books 1963-65. 15/-—
Þetta rit er skrifað fyrir Pen-
guin-útgáfuna. Höfundur kveðst
hafa lagt aðaláherzluna á þýðing-
armestu viðburði franskrar sögu
þann tíma sem ritið spannar. Hann
styðst við nýjustu rannsóknir á
franskri sögu og saga byltingar-
innar verður því að nokkru frá-
brugðin þeirri mynd, sem hing-
að til hefur verið tekin góð og
gild af byltingatímunum. Frakk-
land var voldugasta ríki álfunn-
ar á 18. öld og einnig það auð-
ugasta. Borgarastéttin franska var
að menntun og auði sú fremsta í
álfunni og það var einmitt þess-
vegna sem byltingin hófst þar.
Höfundurinn er prófessor í
franskri sögu við háskólann í
London og hefur sett saman
fjöida bóka um söguleg efni.
Bókinni fylgja tímatalsskrár,
heimilda- og bókaskrár og efnis-
yfirlit fyrir hvert bindi.
The Poem Itself. Edited with an
Introduction by Stanley Burn-
shaw. Penguin Books 1964. 9/6
Útgeíandi ritsins er skáld og
hefur stundað samantektir frá
æsku. Rit hans kom fyrst út í
Bandaríkjunum 1960. Hér eru 150
ljóð eftir 45 skáld. Ljóðin eru
prentuð á frummálinu, frönsku,
spænsku, portúgölsku og þýzku.
Þeim fylgir orðrétt þýðing á
ensku og síðan rekur útgefandi
efni ljóðsins orð fyrir orð, lýsir
því og skýrir. Einnig er lítillega
sagt frá höfundum. Þetta er mjög
athyglisverð tilraun til ljóðaskýr-
inga og útlistana, getur verið
nokkurs konar kennslubók í
ljóðalestri og jafnframt ágrip af
bókmenntasögu.
Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
SPURT hefir verið að því hvað merki orðin: Advocatus Diaboli.
Svar: Orðin merkja: Málflutningsmaður djöfulsins, talsmaður
djöfuisins, maður, sem segir það, sem djöfuliinn vildi sagt hafa
um ti.tekna persónu. — Spyrja má hvort til séu slíkir menn í
nútímanum og hvort þeir hafi sig í frammi. Svar: Þeir eru til
og hafa sig í frammi þegar beðið er um þjónustu þeirra af rétt-
um aóilum.
En sagan væri aðeins hálfsögð ef ekki væri einnig getið
um advocatus Dei, málflutningsmann Guðs, talsmann hans.
Slíkui talsmaður er að því leyti líkur Mikael erkiengli „at
hann metr allt þat meira, sem vel er gjört“ (Brennu-Njáls saga,
kap. 100).
Hiutverk þessara málflutningsmanna í eiginlegri merkingu
taka lærðir menn að sér í rómversku kirkjunni, þegar kirkjan
fellir lokaúrskurð sinn um dýrlingstign einhverrar persónu.
Ekkert þessu líkt á sér stað í vorri kirkju, enda rækjum vér
ekki einu sinni þá þjónustu, sem oss ber að veita þeim sam-
kvæmt játningu kirkju vorrar: Að minnast dýrlinganna og
taka þá oss til fyrirmyndar.
Um dýrlinga í rómversku kirkjunni segir kunnur fræði-
maður á þessa leið í kennslubók, sem nú er notuð við Háskóla
íslands:
„Tala dýrlinganna er mjög há. Á 16. öld náðu hinir opin-
beru listar yfir meir en tíu þúsund dýrlinga. Flestir þeirra
voru ekki kjörnir dýrlingar af neinu kirkjulegu yfirvaldi, held-
ur út frá hrifningarkenndri stemningu meðal alþýðu. Margir
þeirra áttu að öllu leyti heima í helgisögnum, ekki í sögunni.
Fyrsta dæmi um „kanóningu", þ.e. dýrlingskjör af hálfu páfa,
átti sér stað árið 993. En áfram hélzt hið alþýðlega dýrlingakjör.
Dýrlingur á borð við heilagan Ólaf var ekki í heilagra manna
tölu tekinn með neinni „kanóningu“ af hálfu páfa. Það var
fyrst árið 1170 að ákveðið var að engan mætti heiðra sem
dýrling án þess að hann væri viðurkenndur af páfa“.
„Á vorum tímum á „kanóning“ sér stað í formi tveggja
skipulegra athafna, sem fara fram I lögformlegum myndum,
með ákæranda, advocatus Diaboli, og verjanda, advocatus Dei,
og eiga þeir, hvor um sig, að leiða í ljós það sem mælir með
og á móti dýrlingstign þess, sem hlut á að máli“.
„Sérkenni dýrlings er heilagt líferni og þrjú kraftaverk,
gerð i lifanda lífi eða orðin við gröf hans eða út af því að hann
hefir verið ákallaður. Fyrra dómstig nefnist „beatifications-
process". Sá sem því prófi nær, nefnist beatus (þ.e. sæll, bless-
aður). Hin eiginlega kanóningarathöfn snýst um verðleika
dýrlings, svo sem sanctus (þ.e. heilagur). Margir ná aðeins því
stigi að verða beati (þ.e. sælir)“. Sjá Einar Molland: Kon-
fesjonskunnskap, 2. útg., bls. 122—123. Skýringar í svigum sett-
ar af þýðanda.
Ofanskráð mun rétt vera eins langt og það nær. En athug-
un á rómverskri kirkjukenningu á því, sem að baki býr, leiðir
í ljós að málið er allmiklu flóknara. Æðstu menn kirkjunnar
halda marga fundi og ræða mörgum sinnum um hvern ein-
stakan dýrling og láta gera nákvæmar athuganir áður en
gengiö er til þeirra athafna, sem að ofan eru greindar. Þessar
athuganir geta tekið aldir. Þannig var heilög Jóhanna, sem
uppi var 1412—31, ekki tekin í dýrlinga tölu opinberlega fyrr
en árið 1920, og Thomas More, sá er reit Utopiu árið áður en
Lúther festi upp hinar frægu 95 setningar á hurð hallarkirlcj-
unnar, var tekinn í dýrlinga tölu árið 1935.
Þégar páfinn lýsir því yfir að einhver sé dýrlingur, þá
þýðir það ekki að hann sé að magna hlutaðeigandi persónu eða
dubba upp, eins og gert er við jarðarfarir hjá oss, né heldur að
bæta neinu við heilagleika persónunnar, heldur lýsir hann yfir
því á jörðu, sem orðið er á himni, að því er sérfræðingar kirkj-
unnar bezt vita, eftir langa og ýtarlega athugun.
Þessi hugsjónafræði er oss framandi, og ofanskráð er ekki
í lelur fært til þess að lesandinn aðhyllist það, heldur til að
varpa nokkrum skilningi yfir mannlega hugsun, sem er mjög
ólík vorri. Vér berum ekki mikla virðingu fyrir góðum mönn-
um og skulum ekki ágirnast völd páfa. Færum vér að fram-
leiða dýrlinga, yrði varla þverfótað fyrir hinum furðulegustu
fígúrum, e.t.v. svindlurum og svikurum, þar sem sízt skyldi.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
32. tbl. 1965