Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1965, Blaðsíða 9

KJARVAL
ICjarval minn elskulegur: Kveðja 15—16 okt. 1965
Ijoks kyrrist og lægir hvern stormvakinn
styr.
— Hjaðnar hávaði og ys. —
Og þögn smýgur hljóðlát um hugans dyr,
heilsar þér dulúðg — og brosandi spyr:
„Hvort hefirðu sjálfan þig heimt í kvöld
úr háreysti hópanna’ og þys?
— En hér inni tek ég mín hljóðu völd.“—
— Og ljúft mun að mætast í minninga-
lund
á miðnætur-stund.
Heyrðu, vinur: — Mannsævin er ekki
svo löng, að maður fái tíma til að verða
gamall! — Þessvegna erum við tveir
jafnungir enn sem forðum í Liverpool
Street 30, Kings Cross, Lundúnum 1912,
er þú lagðir af stað út í heiminn stóra
í fyrsta sinn — í leit að Kjarval!
Við teljum ei aldur í árum
á eilífðar þroska-braut,
né litbrigði í hug og hárum
á hrakning um jarðar skaut!
Hvert ár er sem glitrandi gimsteinn
-— og geymir örlaga-gnótt, —
sólhvítir sumir, en aðrir
svartir sem niðdimm nótt!
En dýrmætir eru þeir állir:
örlaga-þrungin gjöf,
sem brýtur vors lífs geisla-birtu
frá bernsku — að hinztu nöf!
E n heimurinn var ekki eins stór
og þú hugðir! Og milljónaborgin mikla
reyndist ekki öllu torræðari en „fer-
hyrndi rúntinn“ umhverfis Austurvöll
Stór-Reykjavíkur: — Innan um þessar
6—7 milljónir manna úr öllum áttum
heims rákust þrír íslendingar hver á
annan þegar fyrsta kvöldið á „Austur-
velli“ erlendrar stórborgar:
Einar frá Galtafelli kom frá Kaup-
mannahöfn, Jóhannes frá Efri-Ey að
heiman og Helgi á Nesi á flækingi frá
Cambridge. Og þótt þeir hefðu þegar
vistað sig í einbýli á hver sínu hóteli,
tóku þeir sig upp og fluttu saman í þrí-
býli! — Og þar gerðist mörg skemmti-
leg saga, eins og þú eflaust munt minn-
ast! —
Æskumálverk þín og myndir fylltu
báða veggi umhverfis arininn í annarri
stofunni okkar, — eins og myndirnar
sýna. — Og ásamt myndum Einars og
nokkrum smá-steypum varð þetta þrí-
býli okkar einskonar íslenzkt listasafn í
erlendri stórborg. — En „sýningargest-
irnir“ voru auðvitað ekki margir: 2—3
„landar“ á ferð, sem við rákumst auð-
vitað á niðri í „Austurstræti“, — og svo
áströlsku konurnar tvær, dr. phil. Mary
Roseby, sem hafði kynnzt Einari í Kaup-
mannahöfn, og með henni unga og bráð-
fallega Miss Hall, sem var svo ung og
glöð og dáðist að öllu sem fyrir augu
hennar bar á okkar þríbýli, — en fyrst
og mest að Jóhannesi Sveinssyni! —
Þess varð ég var þegar frá fyrsta degi . .!
S vo manstu eflaust eftir ferðinni
útí West Kensington, •— langa leið með
„the underground"— í heimboð til Ein-
ars Benediktssonar að glæsilegu höfð-
ingjasetri hans! — Og þá ekki síður
heimsókninni til brezku súffragettanna
tveggja, fyrir tilstilli dr. Roseby!* — En
þaðan man ég samt bezt augu ungu Miss
Hall, sem alltaf fylgdu þér jafn ung og
björt! — Og „ei leyna augu, er ann kona
manni“ — jafnvel ekki í „Lundúna-þok-
unni“!---------
Já, Kjarval minn elskulegur: — Þess-
ar minningar eru enn ungar og lifandi í
huga mínum og engum aldri háðar! —
Báðir erum við ungir enn, — þótt ég sé
fullum hálfum tug ára eldri þér. — Við
teljum ei aldur í árum! Og báðir deyj-
um við eflaust ungir, sælir og sáttir „inní
fjallið okkar helga“ — eins og Þórólfur
inní sitt Helgafell! — En okkar helgafell
er eftirminnilega fjallafyrirbrigðið glæsi-
lega, Skælingurinn, á smalaslóðum mín-
um og augna-yndi þitt í æsku, þessi
tveggja hæða „egypzki musteristurn“,
sem rís svo hátt ogtignarlega efst á
þremur fjalla-þrepum, Sniðum, Grjót-
brún og Fláum, hverju öðru ofar!---------
Ég endurtek að lokum stefið úr bréfi
til þín 15/10 1950, er síðar varð forleik-
ur að Kjarvals-þulu, sem ég hripaði á
ritvél að næturlagi á sjötugs-afmæli
þínu, en sendi þér aldrei — fyrr en nú, og
á þennan hátt! — Og minnumst þess að
lokum, að „lífið brosir við dauðans dyr,
/ og dauði er ekki til!“
* Sbr. Lesbók Mbls. 1. tbl. 12. jan.
1964: Hjá brezkum súffragettum!
Jóhannes Sveinsson frá Efri-Ey, Lundúnum, 1912.
Einar Jónsson (efri mynd) — Helgi Valtýsson (neðri mynd)
KJARVALS-ÞULA
ort á ritvél að næturlagi
I.
Enginn annar er þér líkur.
Ef hér fæddist margur slíkur,
ætti „víðreist“ íslands hrós!
Þú ert sonur hraunsins heima,
hugurinn skyggn um undra-geima,
í æðum þínum stórár streyma, —
stj örnublik og norðurljós
sindra um þíns sefa ós!
Þú átt allar íslands álfur,
ætíð heill, en hvergi hálfur!
Kjarval einn! — Og Kjarval sjálfur!
(Úr bréfi 15/10 ’50).
II.
Aftanskin á Skælings-tindi,
Skúmhött girðir þoku-lindi.
Sólrauð fjöll í sunnanvindi
sínum gesti fagna öll:
Drangar, hamrar, Dyraf jöll!
Austurlandið óska-syni
opnar faðminn, kærstum vini,
Kjarval, ljúfum lista-hlyni,
langþráðum úr sunnan-átt!
Allir spretta uppá gátt
unaðs-heimar yndisríkir,
— öðrum birtast sjaldan slíkir:
Lyngið hjúfrar berjablátt,
lækir niða, lindir blika,
litum skiptir mosa-kvika,
blágresi í brekku-krika
bjóða vini góða nótt! —
Kvöldsins líf er Ijúft og hljótt! —
Lyngbrún rjúpa í laufa-leyni,
lóa, samlit gráum steini,
hagamús í hríslu af eini
hvísla allar kvöldljóð sitt:
„Heill og sæll í heimaland þitt!
Okkar allra einkavinur,
enn er hérna ríkið þitt!“
III.
Kjarval krýpur, hlustar hljóður,
— heim er kominn sonur góður.
Berst að næmu eyra óður,
alvitundar kærleiksmál
smýgur inní sefa og sál!
Leggur eyra létt að bala,
ljúfar raddir foldar tala,
kjassa, gæla, hvísla, hjala,
— hljótt slær strengi Draurnadís:
Blær í laufi, linda-niður,
ljósan geiminn fyllir kliður,
nálgast blíður nætur-friður,
— nú skal sveinninn sofa rótt
sólskinsbjarta sumarnótt, —
dreyma sælt, unz dagur rís:
Þúsund tóna lita-ljóma,
loftsins blæhvörf, angan blóma,
fegurð dýpstu himin-hljóma,
hreimi slungin gullinský! —
Ljúfling sinn í sólarhafi
sveipar dísin geisla-trafi,
lita-tæra töfra-stafi
tendrar Kjarvals draumum í! —
Ungur rís hann upp á ný!
(Úr bréfi sem aldrei var sent
15. október 1955).
38. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9