Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1965, Blaðsíða 10

SIGGI SIXPEilSAHI
— Ég ætla að
drekkja mér,
reyndu ekki að
stöðva mig.
— Þú kom-
inn aftur?
— Já, hann
er farinn að
rigna!
Á erlendum bókamarkaði
Bókmenntir
Wanderers Eastward, Wander-
ers West. Kathleen Winsor. Pet-
er Davies 1965. 42/—.
Höfundurinn er frægur banda-
rískur kvenrithöfundur. Hún er
fædd í Minnesota og ólst upp í
Kaliforníu, þar sem hún stundaði
nám við Berkeley-háskólann.
Frægasta rit hennar er „Forever
Araber“, sem hefur komið út á
islenzku og var og er mikið lesið.
Aðrar bækur hennar eru: Star
Money, The Lovers og America,
with Love.
Höfundur vann i sjö ár að
heimildasöfnun fyrir þessa bók,
sem spannar tímabilið í banda-
rískri sögu frá 1861 til 1881. Sag-
an fjallar um þessi miklu út-
þensluár í scgu Bandaríkjanna,
lífið í námubæjunum, járnbraut-
arlagningar og fjármálalif í New
York. Ótal persónur koma hér
við sögu, frumstæðir og ágjarnir
menn, sem grípa það sem gefst og
hirða lítt um leiðirnar að tak-
markinu, sem var auður og völd.
Þetta er öðrum þræði þjóðfélags-
lýsing og mótunarsaga Bandarikj-
anna. Hér er dregin upp litauðug
mynd af frumstæðu lífi gullleit-
armanna í „villta vestrinu", þar
sem borgir risu upp á svo til
einni nóttu og gullæðið geisaði.
Höfúndi er einkar lagið að
bregða upp safaríkum lýsingum
á mönnum og konum, ekki skortir
hcldur hraða í frásögnina og
ýmsar af hinum fjölmörgu per-
sónum bókarinnar verða minnis-
stæðar. Þetta er geysimikil bók,
tæpar níuhundruð blaðsíður í
stóru broti.
Saga
Makers of Rome. Nine Lives by
Plutarch. Penguin Books 1965.
7/6.
Bókin er þýdd og útgefin af
Ian Scott-Kilvert. Hann hefur
valið í hana níu ævisögur Róm-
verja írá lýðveldistímunum og
upþhafi keisaratímanna. Með
þessu vali hyggst hann sýna kjark
og þrautseigju Rómverja í stríði,
og stjórnvizku þeirra og samn-
ingalipurð. Sögur Plutarkosar hafa
löngum verið vinsælt lestrarefni,
þangað hafa menn sótt yrkisefni
1 margar aldir, og þrir þeirra,
sem eiga ævisögur I þessu riti,
eru aðalpersónur í leikritum
Shakespeares.
Britain 1688—1815. Derek Jarrett.
Longmans 1965. 25/—.
Bretland taldist ekki til stór-
veldanna fyrr en kemur fram á
síðasta hluta sautjándu aldar og
upphaf þeirrar átjándu. Fram til
þess tíma var Bretland fremur
íátækt land, sé það borið saman
við stórveldi álfunnar. Höfundur
þessarar bókar rekur sögu Bret-
lands frá 1688 og til 1815, þegar
Bretland er orðið eitt voldugustu
ríkja heims, og eitt það auðug-
asta. Þetta er mikið gróskuskeið
í sögu Breta, þjóðfélagsbreytingar
verða án blóðsúthellinga og
óskapa og verzlun vex og blómg-
ast, nýlenduveldið eflist og
brezki flotinn nær yfirráðum á
hafinu. í bókmenntum og listum
er mikill blómi og England
verður það land álfunnar, þar
sem réttindi einstaklingsins gagn-
vart ríkisvaldinu eru fyrst tryggð.
Höfundur styðst mjög við sam-
tímaheimildir og nýjustu rann-
sóknir. Þetta er vel rituð saga og
fylgir bókaskrá og registur.
Minningar
Yes I Can. Autobiography of
Sammy Davis. Jr. Cassell and
Company 1965. 36/—.
Hér er sjálfsævisaga eins
frægasta blámanns, sem nú er
uppi. Hann er fæddur í Harlem
1925, foreldrar umvandrandi
trúðar og leikarar. Elst upp á
flækingi og fer ekki varhluta af
forakti og andúð sökum hörunds-
iitar. Hann varð að þola fyrir-
litningu og móðganir, en snemma
vaknar með honum viljinn til að
berjast gegn kynþáttafordómum.
Hann segir að hann hafi ákveðið
að verða frægur, og það stórt
nafn að hann yrði hlutgengur
sem negri meðal hvítra. Sárindi
æskuáranna urðu honum hvatn-
ing til átaka og sú orkuupp-
spretta sem sigraði alla erfiðleika
og kom honum í sess með eftir-
sóttustu skemmtikröíum og
trúðum veraldar. Það. er mikill
siður með þeim þjóðum, þar sem
blámenn eða aðrar litaðar þjóðir
finnast ekki, að fordæma kyn-
þáttamisrétti og kynþáttahatur.
Þeir tala mest um Ólaf kóng,
sem hvorki hafa heyrt hann né
séð, vandamálin meðal þeirra
þjóða, þar sem margvíslegar
þjóðir búa saman, eru engan
veginn auðleyst, og verða okki
leyst á málþingum vandlætara
né með patentaðferðum þeirra,
sem kunna ráð við flestum vanda-
málum í mannlegu félagi. Höf-
undur segir sögu sína á liðlegan
hátt og með aðstoð Jane og Burt
Boyar. Hér koma við sögu margir
frægir trúðar og leikarar,
söngvarar og hljómlistarmenn.
Allir þeir sem áhuga hafa fyrir
skemmtanaiðnaðinum ættu að
lesa þess bók.
Byggingarlist
Syria and Lebanon. Robin Fedd-
en; John Murray 1965. 35/—
í þessu riti er rakin saga Sýr-
lands og einkum viðskipta Sýr-
lendinga við Evrópubúa á kross-
ferðatímunum og byggingarsaga
krossriddara og Araba í þessu
landi. Miklar leifar fornra
bygginga finnast á þessu land-
svæði og lýsir höfundur mörgum
þeirra í tímaröð. Sýrland lá í
þjóðbraut og á krossgötum. Þarna
ægði saman margvíslegum áhrif-
um og á þessum slóðum hófst
heimsverzlun með Föníkum.
Þetta er og var land andstæðn-
anna. Þarna eru frjósamir aldin-
garðar og eyðimerkur, ofsahiti og
þurrakuldi og snæviþaktir
fjallstindar rísa upp af sjóðheitri
eyðimörkinni. Krossfararnir
reistu hér byggingar í gotnesk-
um stíl, og eru flestar þeirra nú
rústir einar. Byggingar Arabanna
voru ekki síðri meðan þær voru
og hétu. Höfundurinn ólst upp í
Frakklandi, hann stundaði nám
í Cambridge og ferðaðist að því
loknu um Austurlönd nær. Hann
hefur gefið út ferðabækur, skáld-
sögu og bók um skíðaferðir í Ölp-
unum. Hann gaf út merkilegt
tímarit á stríðsárunum ásamt
Durrell og Bernard Spencer
„Personal Landscape". Bókin er
vel skrifuð og höfundi tekst mjög
vel í náttúrulýsingum og festir
í bókina andrúmsloft þessa fagra
og andstæðurika landsvæðis. Bók
inni fylgja ágætar myndir. Þetta
er fjórða prentun þessa rits. Það
kom íyrst út 1946.
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
U N G U R lögreglumaður eriendis stöðvaði eitt sinn árla dags
rauðan bíl, sem ók eftir þjóðveginum með ofsahraða. Sam-
kvæmt reglum átti hann að sekta ökumanninn fyrir tillits-
iausan akstur, en ákvað í staðinn að veita honum vinsamiega
áminningu og sleppa honum áfram. Þó skrifaði hann hjá sér
númer bílsins.
Síðar um daginn var hann ieystur af og hitti þá féiaga
sína, sem gætt höfðu umferðarinnar langt frá hans eigin varð-
svæði. Talið barst að rauðum bíl, sem í voru ung hjón með
tvö börn. Þessum bíl hafði hvolft og öll fjögur dóu, sum strax,
önnur rétt á eftir. Samanburður sýndi að hér hafði verið á
ferðinni einn og sami bíllinn. Og ökumaðurinn hafði ekki látið
sér segjast, heldur „gengið á iagið“ og þar með þurrkað út
sína eigin fjölskyldu.
Einn hinna erlendu gesta við Háskóla vorn var sérfræð-
ingur í umferðarsálfræði og flutti erindi um hættur í umferð-
inni. Blöðin gerðu ekki mikið úr vísindalegum niðurstöðum
þessa góða manns. Slys eru betri blaðamatur en vísindalegar
niðurstöður um hættur á ýmsum sviðum. „Ekki er gaman að
guðspjöllunum, því að enginn er í þeim bardaginn“ er haft
eftir kerlingu einni íslenzkri. Sama má segja um vísindin.
Menn .vilja einnig gagnvart þeim ganga á lagið og hafa orð
þeirra að engu. Vinsamlegar ráðleggingar lækna um hollar
lífsvenjur hafa menn að engu. Þegar þeir segja að gott væri
fyrir kyrrsetumenn að hreyfa sig, þá panta menn ennþá meira
hreyfingarleysi en það sem nú er: Sendið mjólkina heim.
Menn hafa að engu viturleg orð sálfræðinga um svefnþörf
barna og unglinga. Sumir hafa að engu heilnæma kenningu
kirkjurinar, en vilja „halda framhjá með framandi guðum“ —
ásamt öndum og púkum — og þykjast menn að meiri. Aðrir
hafa að engu loforð og heilög heit, og níðast áhyggjulaust á
þeim, ef áníðslan gefur einhverja gróðavon. Einn maður býður
öðrum aðstoð eða biður um hjálp til að svíkja undan skatti,
og verður illa við, likt og hann hefði rekizt á vondan anda,
ef slík aðstoð er ekki þegin eða veitt þegar við á.
Þannig verður til slysa-andrúmsloft í þjóðfélaginu, sem
aliir eru að vísu ekki samsekir um, en þó nokkuð margir, þegar
nánar er að gætt. Sameiginlegt einkenni er sú afstaða að hafa
að engu veigamikil grundvallarlögmál mannlegra samskipta
og reglur, sem máli skipta um eigin heill, andlega og líkam-
lega. Slysamenn alast upp, slysaþjóðfélag verður til og slys
koma yfir saklausa og seka. Enginn veit hver næst verður fyrir
slysi eða kann að valda þvi. Vera má að næst verði ég — eða þú
— limlestur af einhverjum hraðskreiðum slysamanni, sem er
að æða heim í vagni sínum eftir að hafa séð einhverja flóns-
lega kvikmynd og hefir allar umferðarreglur og aðra manna-
siði að engu. Þeir af oss, sem ekki eru brynvarðir og geta því
ekki mætt stáli með stáli og látið tryggingar borga þau stefnu-
mót, verða þá ekki betur farnir en pöddur eða rottur undir
herfi.
Er þá ekkert hægt að gera? spyr þú. Jú, vissulega, enda er
sem betur fer ýmislegt gert. Það hefir t.d. verið sannað með
nútíma sósíalvísindum að sterk löggæzla hefir tekið fyrir sextíu
af hundraði glæpa í einni og sömu borg, og fækkaði um leið
slysum verulega. Frændþjóðir vorar hafa tekið fyrir
mikið að skattsvikum, og það er einnig kleift hjá oss,
ef ráðandi menn vilja. Menn geta tekið upp þann sið að
sofa á nóttunni, en vaka á daginn, í ríkara mæli en nú er gert.
Ríki og borg geta í veizlum sínum veitt áfengi með svo litlu
vínandamagni að allir fari þaðan ódrukknir 'heim, eða veitt
áfengislausar víntegundir, svo sem gert er í sumum borgum og
löndum. Þá er og innan handar að taka úr umferð áfengis-
sjúklinga og ökuníðinga, og mun þá slysum fækka. Ekki dugar
að viðhafa hér eintóma hógværð — þótt hógværð sé mikill
mannkostur, heldur verður að framfylgja lögmálinu. — En vér
vitum að lögmálið er gott, noti maðurinn það löglega, og viti
það, að lögmálið er ekki ætlað réttlátum manni, heldur lög-
leysingjum og þverbrotnum, óguðlegum og syndurum, van-
heilögum og óhreinum, föðurmorðingjum og móðurmorðingjum,
manndrápurum, frillulífsmönnum.. . . og hvað sem það er nú
annað, sem er gagnstætt hinni heiinæmu kenningu. (I. Tim.
1,8—9).
38. tbl, 1965