Lesbók Morgunblaðsins - 21.11.1965, Blaðsíða 12

Framtíðarborg að hugmynd Mailers. Þe ssi húsasamstæða átti að vera kringum
1000 metra há og 1200 metra Iöng. Þar ættu að vera 15.000 íbúðir handa
60.000 manns. Neðst til vinstri er byggi ng Sameinuðu Þjóðanna til samanburð-
ar.
kosta nema fjórðung þeirrar upphæðar
að gera við samskonar íbúð í fátækra-
hverfi. Samt viljum við heldur byggja
ný leiguhús — óaðlaðandi, dýr og fé-
lagslega hættuleg — fremur en endur-
byggja gömul fátækrahverfi. Og það er
heldur ekki rúm fyrir annað. Fátækra-
hverfin eru að springa utan af fólkinu,
ekki síður en borgirnar.
Svarið kemur þá af sjálfu sér og með
áherzlu. Ef við eigum að varðveita
sveitalandslagið, ef við eigum að vernda
stíl smábæjanna og næðissömu útborg-
anna, halda í hinn lífræna miðdepil stór-
borgarinnar og gömlu hverfin, viðhalda
þessum fáu strætum, sem enn eru eftir,
þar sem erfðakenningar nítjándu aldar
og skáldgyðja átjándu aldar eru enn við
líði, ef við eigum að losna við risaborg,
500 mílna langa og án inngangs eða út-
gangs og sköpulags, martröð af sveita-
húsum, þjóðvegum, útborgum og iðnaðar
sóðaskap, ef við eigum að varðveita hin
eftirtektarverðu borgarmörk — þar sem
við losnum frá borginni og komumst út
í sveitasæluna — ef við eigum að hafa
þéttbýli á meðvitundinni, en jafnframt
svolítið andrúmsloft, þá er ekki til nema
ein lausn: borgirnar verða að leita upp
á við, og þær mega ekki byggjast upp
með sífelldum viðaukum, heldur snögg-
lega, hærra og hærra upp í himininn.
Við verðum að geta búið í hundrað
hæða húsum, eða tvö hundruð hæða,
langt fyrir ofan þá húsahæð, sem við nú
þekkjum. Nýjar borgir með miklum
turnum verða að rísa á jafnsléttu, borg-
ir fjöllum hærri, borgir sem geta hýst
400 milljónir manna, eða þann hluta
400 milljónanna sem vill eiga heima í
landslagi tinda og turnspíra, kletta og
hengifluga. Fyrir hina, sem vilja halda
sér við jörðina, verður svo litlu borginni
gömlu leyft að standa, og sama er um
gömlu hverfin í borgunum. En fyrst
verður að finna aðferð til að byggja
upp á við, og þrefalda og aftur þrefalda
hæð þeirra húsa, sem við nú þekkjum.
Jæja, en roálið er nú ekki svona ein-
falt. Erfiðleikarnir nálgast það að vera
óyfirstíganlegir. Þarna koma við sögu
byggingareglur og tilskipanir, skipu-
lagsreglur borga, iðnfélagareglur og
heilt moldviðri af borga-, ríkis- og al-
ríkislögum, sem því aðeins er hægt að
brjótast gegnum, að óskin um mikið
þjóðfélag sé raunverulega lifandi, sem
raunveruleg þrá hjá meirihlutanum og
ekki eingöngu sem kjaftæði stjórnmála-
skúma.
Og svo er líka ein meginspurning við-
vikjandi byggingu, sem á að ná hálfa
mílu upp í loftið. Hvernig á að koma
henni upp? Langar menn til að koma
upp skýjakljúf, sem er helmingi hærri
en Empire State? Grunnflöturinn yrði
auðvitað að vera helmingi stærri. Og
það er of stórt. Hvað væri hægt að
gera við innanrúm, sem yrðu meira en
lengdin á þrem húsasamstæðum í borg?
Það yrði alltaf takmarkaður fjöldi þeirra
samkomusala, sem hægt væri að koma
fyrir í svona risahúsi. Eitthvert annað
byggingarlag verður að finna. því að
bygging með alltof stórum grunnfleti er
kæfandi, og húsagarður með eilífum
rangölum og loftgöngum verður dimmur
og draugalegur. Það er lítið unnið við
skýjakijúf, hálfa mílu á hæð, ef hann á
aö verða jafn sálarlaus og skrifstofu-
hrúgöldin, sem verið er að byggja þessa
stundina.
Mr að er til aðferð, sem er gjörólík
þessU, en verður varla lýst lauslega. En
því miður verður að byrja á því að taka
hversdagsleg dæmi. Þessvegna segi ég
við lesandann: Hugsaðu þér jafnvægi
þitt, ef þú stendur uppréttur með hælana
saman. Það þarf ekki að koma nema
lítið við þig til þess að jafnvægið sé
ótryggt. En undir eins og þú glennir þig
svo að ein stika sé milli fótanna, verð-
urðu stöðugur til beggja hliða, enda
þótt jafnvægið batni ekkert í fram- og
afturstefnu. Ef nú einhver stendur beint
fyrir framan þig, í fárra feta fjarlægð,
einnig með eina stiku milli fótanna,
þarftu ekki annað en seilast fram og
taka í hendurnar á honum, þá hafið þið
jafnvægi til allra hliða. Og samt bygg-
út þetta á fótum tveggja manna, ein-
vörðungu.
Einnig má taka annað flóknara dæmi:
Hugsaðu þér sléttan flöt þar sem 20
fimleikamenn standa, og hver þeirra
heldur sér i tvo félaga sína. Hugs-
aðu þér þá 10 fimleikamenn standa
á öxlum þessara 20 og svo aftur 5 á
þeirra öxlum, síðan tvo, síðan einn — þá
höfum við þarna pýramída af mönnum,
þar sem 6000 til 8000 punda þungi hvílir
a grunnfleti afmörkuðum af 20 skópör-
um.
Út frá þessu getum við hugsað okkur
flóknari byggingar; pýramída úr stáli,
sem verða að turnum. Hugsaðu þér turn,
hálfa mílu á hæð og útreiknaðan til að
þola geysimikinn þunga. Hugsaðu þér
eina sex eða átta svona turna og brýr
byggðar milli þeirra, rétt eins og þegar
stórvaxinn vínviður bindur saman grein-
ar tveggja trjáa; hugsaðu þér fjölda
íbúða byggðra á þessum brúm (rétt eins
og búðirnar á Ponte Vecchio í Firenze),
og aðrar hangandi neðan í brúnum, og
svo smærri brýr, sem liggja frá einni
íbúð til annarrar, síðan íbúðir hangandi
í taugum, íbúðir sem er skipulega fyrir
komið og styðja hver aðra með taugum,
sem strengdar eru milli þeirra.
Nú er hægt að fara að hugsa sér borg
eða sérstakan þorgarhluta, sem sé eins
mikið á hæðina og breiddina, borg sem
bærist ofurlítið í miklu roki, svo að
dálítil sveigja kemur á hvern hinna
næstum óteljandi hluta, og jafnvel
minnsta stykki í stórri brú tekur við
sér með ofurlitlum titringi, ef bíll fer
framhjá. Og með þessum ofurlitlu
sveigjum mætti manni finnast, að þessi
lóðrétta borg væri sjálf lifandi. Það
gæti vel orðið þægilegt að eiga þar
heima.
En ef við færum að reyna að byggja
svona með þeim aðferðum, sem við nú
þekkjum, og undir öllum núverandi regl-
um og fyrirskipunum, yrði það fram úr
öllu hófi dýrt — og okkur langt um
megn, nema því aðeins við gætum fund-
ið upp einhverjar nýjar aðferðir til að
búa til sjálfar ibúðirnar — einhverja
gjörólíka aðferð. Hvernig væri ef við
reyndum að smíða einhverja fyrirfram
tiibúna einingu? Hvað ef við fyndum
einhverja samsetningu, sem gæti verið
íbúð, einstök íbúð, segjum á stærð við
hæð í núverandi múrsteinshúsi og ekki
óiíka einni slíkri að öðru leyti en því,
að hægt væri að flytja hana og koma
henni fyrir á sínum stað, hátt uppi í
loftinu?
Við getum til dæmis áætlað
hana að innanmáli 50x20 fet og 12 feta
háa. Þar mundi verða venjuleg dag-
stofa og borðstofa, eldhús, baðherbergi
og tvö eða þrjú svefnherbergi. Hún yrði
með öðrum orðum rétt eins og hæð í
þægilegu steinhúsi, nema hvað þarna
væri hægt að hafa glugga á öllum hlið-
um.
En að einu leyti mundi svona íbúð
verða gjörólík venjulegum íbúðum. Hún
yrði ekki brothætt hylki, heldur yrði
hún eining í samsetningu fleiri sams
konar íbúða, rétt eins og hægt er að
festa saman nokkra múrsteina. Okk-
ar íbúð yrði hluti af samsetn-
ingu, kassi, 50x20x12 fet, einnig, sem
þessvegna mundi ekki aðeins hafa til
að bera sömu þægindi og íbúð í stein-
húsi, heldur yrði hún svo sterk, að hún
gæti þolað talsverða þenslu og áreynslu.
Hún gæti til dæmis þolað þunga
margra svipaðra íbúða ofan á sér. Eða
þá væri hægt að festa hana á öðrum
endanum við vegg og þannig stæði hún
út í loftið, eins og útréttur armur. Einn-
ig mætti festa hana utan á aðra íbúð og
setja síðan báðar í röð með þeirri
þriðju til að fá þriggja íbúða röð, þar
sem samanlögð þaklína þeirra væri 150
feta löng brú. Ef óskað væri eftir lengri
af
skýjakljúfi í Chicago, sem átti að verða
1600 metra hár.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
38. tbl. 1965