Lesbók Morgunblaðsins - 13.02.1966, Síða 11

SEGGI SIJCPIHSJMll
— Halló Nóra! Langt síðan ég hef séð þig. Ertu gift?
— Nei, frú, en ég er trúlofuð! — Já, það er betra en hitt!
— Bíddu kerling — þangað til við komum heim!
A erlendum bókamarkadi
Ævisögur
First Gentleman of the Bedcham-
her. The Life of the Duc de
Eichelieu 1696-1788. Hubert Cole.
Heinemann 1965. 35/—.
Höfundurinn er enskur, fædd-
ist í London, stundaði nám í
Cambridge. Hann hefur skrifað
bækur um Jósefínu drottningu
Napóleons, sem kom út 1963, og
sama ár bók um Laval.
Hann er vel kunnugur í Frakk-
landi og hefur farið víða um
Evrópu. Bækur hans þykja vel
gerðar og eru góð dægradvöl. í
þessu riti hefur hann sett sam-
an ævi hertogans, frænda kardín-
álans fræga með sama nafni.
Richelieu hertogi var maður 18.
aldarinnar, hann fæðist á rikis-
stjórnarárum Lúðvíks 14; lifir ár
þess 15. og fram á síðustu ár
þess 16. Hann deyr þó nógu
snemma til þess að sjá ekki það
andstyggUega fyrirbrigði, frönsku
stj órnarbyltinguna, sem hefði
Verið honum slík hefði hann lif-
að. Hann fékkst við margt, var
herstjóri, stjórnmálamaður, hirð-
maður og gaf sig einnig smávegis
að verzlunarbraski. Sem her-
stjóri var hann sigurvegari, sem
náinn þjónn og vinur konungs
hafði hann gífurleg áhrif á gang
mála 1 Frakklandi. Hann skyldi
meðal annarra skyldustarfa
útsjá konungi vinkonur, sem
hæfðu hans tign, og sá starfi gaf
honum færi á að afla sér mikilla
áhrifa á konung. Hann var sjálf-
ur mjög upp á kvenhöndina og
þekkti náið fjölda kvenna, sem
állar báru honum beztu sögu.
Þessi saga er skemmtileg aflestr-
ar. Nokkrar myndir fylgja og
ritaskrá.
The Count of Virtue. Giangal-
eazzo Visconti Duke of Milan.
E. R. Chamberlin. Eyre & Spott-
iswoode 1965. 35/—.
Visconti-ættin ríkti I MUanó
frá því á 13. öld og allt tU 1447,
og var fræg fyrir óhlutvendni,
eiturbyrlanir, svik og pretti, en
þeir frændur voru duglegir land-
stjórnarmenn og skipuleggjend-
ur. Gian Galeazzo var frægastur
þessarar ættar. Hann er talinn
fæddur um miðbik 14. aldar og
deyr úr pestinni 1402. Á fjórt-
ándu öldinni var upplausnar-
ástand á Ítalíu. Borgirnar deildu
sín á miUi og vald páfa og keis-
ara og barátta þeirra gerðu lítið
annað en að gera ástandið enn
verra. Gian Galeazzo ætlaði sér
að koma sér upp konungdæmi á
Ítalíu, og hóf framkvæmd þess
með aðstoð færustu condottieri
þeirra tíma. Hann neytti allrar
stjórnvizku sinnar og samninga-
lipurður og sveifst einskis til
þess að koma málum sínum
fram. Hann fékk þau eftirmæli
að vera einn mesti glæpamaður
sögunnar. Hann var talinn hroka-
fullur, ágjarn, svikuil og hinn
mesti saurlífisgraddi. En með
þessu var hann einnig talinn
mjög stjórnvís skipuleggjari,
mannþekking hans var óbrigðul,
og hann sparaði ekki fé þegar
hann hafði gott upp úr því. Hann
var vel að sér í verkfræði þeirra
tíma, mikill listaunnandi, eink-
um hafði hann mikinn áhuga á
byggingarlist. Hann kom sér upp
ágætu embættismannakerfi, en
jafnframt þessu hikaði hann ekki
við að nota eiturbyrlanir og
launmorð til þess að koma fram
vilja sínum. Hann náði nágranna-
borgunum á sitt vald á skömmum
tíma, og það var aðeins pestin
sem bjargaði Flórens. Höfund-
ur dregur upp eftirminnilega
mynd af þessum manni, sem var
á góðri leið með að sameina
Ítalíu. Þegar hann deyr úr pest-
inni var enginn til þess að taka
við völdum hans. Það var eitt
einkenni ítalskra miðalda, þar
var engin festa í rikiserfðum.
Bókinni fylgja nokkrar myndir,
athugagreinar, ritaskrá og reg-
istur.
I, Michelangelo, Sculptor. An
Autobiographi. Through Letters.
Edited by Irving and Jean Stone.
Collins — Fontana Books 1965.
6/—.
Höfundur hefur sett saman
ævisögu Michelangelos í skáld-
söguformi. Til þessa verks
safnaði hann að sér þeim heim-
ildum sem kunnar eru til þessa
tíma um ævi og störf listamanns-
ins. Margir hafa orðið til þess að
skrifa ævi Michelangelos, Grimm,
Symonds, Berenson, Goldscheid-
er og De Tolnay. Þeir hafa not-
að bréf listamannsins að nokkru
til þess að styðjast við og birt
nokkurt magn þeirra. Bréf hans
voru gefin út í Flórens 1875, tæp-
lega fimm hundruð talsins, það
var aðalheimild höfundar að ævi-
sögunni, og er aðalheimild þess-
arar bókar. Höfundur raðar bréf-
unum þannig að þau segja sögu
listamannsins. Bréfasafn það sem
höfundur styðst við kom út á 19.
öld, eins og áður segir, síðan
hefur fundizt nokkurt magn
bréfa, og einmitt nú eru að
koma út bréf Michelangelos alls
um 1400 talsins, útgefin af San-
soni-útgáfunni í Flórens, sú út-
gáfa verður framvegis ein aðal-
heimildin um Michelangelo.
Fyrsta bindið kom út fyrir
nokkru og hin fylgja eftir þvl
sem vinnst. Þessi nýja Sansoni-
útgáfa er mjög vönduð, prentun
mjög vel unnin og pappír hand-
gerður. Þessi Fontana-útgáfa er
fyrsta vasabrotsútgáfa af þessari
bók Stones.
Jóhann Hannesson:
ÞANKARUNIR
„INTELLEKTUELLE i alle land, forener Eder“. Þetta kjörorð
var látið hefja göngu sína fyrir nokkrum árum í nágrannalönd-
um vorum, og berast oss við og við tíðindi af árangrinum. Á
voru máli er merkingin á þá leið að menntamönnum allra landa
beri að sameinast. Kjörorðið ber keim af stælingu, eins og hug-
sjónafróðir menn finna þegar á sér. Nú mætti spyrja hvort
nokkur von sér til að sameina svo mikið sem lítið brot af
menntamönnum heimsins — eða hvort finnst mönnum senni-
legt að hægt sé að sameina alla hunda og ketti jarðríkisins?
Nú er rifrildi hunda og katta mjög sáklaust í samanburði við
ágreining menntamanna. Hinu fyrra lýkur yfirleitt með því að
annaðhvort kvikindið klórar hitt eða leggur á flótta, hundur-
inn urrar og kötturinn hvæsir, og þar með lýkur oftast málinu
að bæði halda lífi. En framferði menntamanna leiðir oft til
blóðugra styrjalda. Segja má að oft hafi verið á því þörf að
þeim hefði komið betur saman. Nú er það nauðsyn, því að öðr-
um kosti má vænta þess að þeir sprengi undir sér hnöttinn.
Hann kynni að rifna um Atlantshafssprunguna, en þar með
kynni ísland að klofna í tvennt — og færi þá sennilega síldin
með austurhlutanum veg allrar veraldar.
Því ber að fagna að frægir rithöfundar vilja nú leggja
nokkuð á sig fyrir friðinn, jafnvel þótt ekki takist að sætta
stórskáld, smáskáld og vandræðaskáld. Ef takast mætti að
beina fótum valdhafanna á friðarveg, mætti rækta nokkrar
eyðimerkur, flytja fjöll og hóla út í haf þar sem. við ætti,
endurheimta forn konungsríki undan aldagömlum foksandi,
ryðja frumskóga og rækta allsnægtir handa milljónum. Þá
mætti byrja á því að sameina þrjá menntamenn, páfann, Kína-
keisara og Bandaríkjaforseta, sem allir eru menntaðir menn;
einn þeirra er bæði skáld og rithöfundur og báðir hinir vel
lærðir. Þá mætti með tímanum stækka þennan félagsskap og
bjarga heimsmenningunni.
Lítum um leið sjálfum oss nær og hugleiðum það árlega
kvein, sem verður út af listamannalaunum, því listamenn telj-
ast til menntamanna, „intellektuelle". Það stafar sennilega af
fórnfýsi og þegnskap að nokkur maður skuli vera fáanlegur
til að standa fyrir slíkri kveinhátíð, sem virðist ætla að endast
sem umræðuefni fram undir jafndægur. Það fylgir sögunni að
ríki vort hafi ekki nóga peninga til að fullnægja óskum mennta-
manna, og er slíkt ekki heillavænlegt til sameiningar þeirra.
Hvað má nú verða til ráða svo að hin árlega kveinhátið
megi afleyst verða af árlegri fagnaðarhátíð? Miðað við almenn-
ingsálit, venjur og staðhætti er svarið: Þetta má leysa með
happdrætti. Hér um hef ég rætt við happdrættisfróða menn.
Ríkið getur komið þessu í kring með nálega engri skriffinnsku,
og án þess að smíða nýtt dreifingarkerfi. Það lætur líma happ-
drættismiða á allar sínar flöskur og dreifir þeim þannig meðal
almennings. Á miðana lætur ríkið einnig prenta leiðbeiningar
um notkun þeirra veiga, sem í flöskunum eru. Má þar með ná
þreföldu markmiði: Efla öryggi í umferð, styrkja heilsu manna
og afla fjár til listamannalauna. Farmenn yrðu að kaupa sér
miða hjá tollgæzlunni til að líma á sínar flöskur.
Eftir er að vísu að gera sér Ijóst hverjir eru listamenn og
hverjir ekki, en úr því yrði bezt skorið með almennum, lýð-
ræðislegum kosningum, sem fara skyldu fram samhliða Al-
þingiskosningum. Myndi þá skapast raunverulegt listamanna-
þing, en það myndaði listastjórn, og sjálfsagt væri að hver ein-
stök listgrein hefði sitt sérstaka ráðuneyti. Þar með væri auðið
að koma á ýmsum umbótum, svo sem niðurgreiðslum, lista-
verkauppmælingarkerfi, listaháskóla, listaprófum og tæknileg-
um nýjungum í listum. Listamenn ættu allir að hafa sömu
grunnlaun, en með uppmælingakerfinu mætti gera suma jafnari
en aðra eftir því sem fram kæmi við uppmælinguna. — Nú er
ekkert því til fyrirstöðu að farin verði önnur leið en sú, sem
hér er bent á. En ef ekkert verður að gert, þá er hætt við að
listamál vor standi föst, líkt og hnífur stendur í kú eða bein
í hálsi á hundi. Og það tefur fyrir allsherjarsameiningu
menntamanna í öllum löndum.
13. febrúar 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11