Lesbók Morgunblaðsins - 27.02.1966, Blaðsíða 14
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
Á árunum eftir síðari heimsstyrjöld
barðist „Mirror" af alefli fyrir stefnu-
málum brezka Verkamannaflokksins.
Blaðið var mjög langt til vinstri, ekki
sízt fyrir kosningar, og miklu sósíalist-
ískara en hið opinbera málgagn Verka-
mannaflokksins, „Daily Herald“. Vinstri
armur Verkamannaflokksins átti greið-
an aðgang að „Daily Mirror“. Þetta
breyttist allt á einum degi árið 1959,
þegar Verkamannaflokkurinn (Labour)
tapaði kosningunum. Stefna blaðsins
'breyttist og útlit þess jfnframt að
xiokkru leyti. Vígorðið, „Fram með
íólkinu!“, hvarf úr blaðhausnum, og
stjórnmálaskýrendur og skriffinnar, sem
þóttu of vinstrisinnaðir, eins og t.d. Ric-
hard Crossman, voru látnir hætta að
skrifa í blaðið. Hið nýja vígorð, sem
stóð að vísu ekki í blaðinu, virtist nú
vera: „Gefið fólkinu það, sem það vill!“
Aðaláherzlan var nú lögð á alls
konar kjaftagreinar og frásagnir af
mannlífi og mannraunum með „human
touch“, þ.e. „snertingu við mannlegt
líf“. Blaðið fylltist af sögum um leit
kerlinga að týndum kjölturökkum, börn,
sem fráskildir foreldrar rifust um,
„hetjudáðir óþekktra alþýðumanna“,
heimilislíf námuverkamanna, sem unnu
í veðmálum eða happdrætti, kynferðis-
líf kvikmyndastjarna og aðalsmeyja,
framhaldsviðtöl við unnustur dauða-
dæmdra morðingja, „játningar" fyrrver-
andi munka, nunna, presta og fanga-
varða, „endurminningar“ hirðþjóna og
dyravarða frægs fólks, siðspillingu her-
toga á ítaliu og bankastjóra í Lundún-
um, kynferðisglæpi og afbrot hvers
konar, einkium meðal leikara, næturlíf
bandarískra hermanna í orlofi frá her-
stöðvum sínum í Bretlandi, hryllilegt
kvennafar sömu manna með „fram að
þessu óspilltum enskum stúlkum úr
alþýðustétt", þröngsýni enskra biskupa,
ágirnd kaupsýslumanna, okur og verð-
bólgu, drykkjuskap vörubílstjóra á þjóð
vegunum, slóðaskap borgaryfirvaldanna
í Lundúnum o.s.frv. Innan um allt þetta
slúður komu annað veifið hrikalegar
forsíður með risavöxnu fyrirsagnaletri,
þar sem brezku ríkisstjórninni, Krúst-
joff eða Bandaríkjaforseta voru gefin
góð ráð um það, hvernig þeir ættu að
haga sér í heimspólitíkinni. Slíkar ráð-
leggingar drukknuðu þó innan um allt
hitt bullið, seinustu heimskufyndni ein-
hvers leikara eða kvikmyndastjörnu,
ýtarlegar frásagnir af matseðlinum í
síðustu snobbveizlunni og klæðaburði
fólks þar, sögur af brandarakreistingi
frægra manna og kvenna, þar sem hver
fimmaurabrandari var gerður að
„hnyttilegum ummælum", og viðtöl við
einhverja ótínda slordóna af götunni,
sem áttu að sýna „heilbrigt og þrótt-
mikið almenningsálit" á öllu himins og
jarðar, allt frá vetnisperengjum og flókn
ustu alþjóðamálum ofan í sokkatízku
unglinga, kirkjurækni þeirra í East End
og kynferðislíf. Segja má með sanni, að
blaðið hafi snobbað bæði upp á við og
niður á við með eilífum kjaftavaðli um
(háaðaiinn annars vegar og mærðarfullu
kjamsi á dyggðum „brezkrar, óspilltrar
alþýðu" hins vegar. Þetta var oft sett
skemmtilega fram, án þess að það yrði
staglkennt um of, en hrærigrauturinn
var ofboðslegur. Þótt mörgum yrði ó-
glatt af samsuðunni, að eigin sögn,
virðist hún samt hafa verið nógu lysti-
leg til þess, að blaðið seldist, — og til
þess var nú leikurinn gerður.
E n „Mirror mótar ekki almenn-
ingsálitið, segir Cecil King, heldur
fylgist blaðið með því og lætur það
síast uxn síður sínar. Svo mikið er víst,
að á seinni árum hefur blaðið tekið
nokkrum stakkaskiptum. Ritstjórninni
virðist ljóst, að dagar æsifrétta- óg kyn-
ferðismálablaðamennsku eru liðnir hjá
að miklu leyti, a.m.k. bili. Þess vegna
er minni áherzla lögð á æsifréttir og
kynferðismál í Speglinum („Mirror") á
seinustu árum. Heilsíðumyndir af fá-
klæddum eða nöktum meyjum eru að
mestu horfnar, en í stað þess hafa kom-
ið greinar og frásagnir, að meira eða
minna leyti alvarlegs eðlis.
Sé hægt að lesa brezkt almennings-
álit af síðum „Mirrors", má nefna til
dæmis, að til skamrns tíma fylgdi blað-
ið hinni „hörðu stefnu“ Wilsons gagn-
vart stjórn Ians Smiths í Ródesíu og
hvatti hann ákaft með stóryrðum til
þess að láta hvergi deigan síga, en þeg-
ar á daginn kom, að brezkur almenn-
ingur var ófús til þess að láta til skar-
ar skríða með herhlaupi inn í Ródesíu,
þar sem margir brezkir landnemar og
afkomendur þeirra búa, breytti blaðið
skyndilega um stefnu og mælir nú með
alvarlegri aðvörunarraustu við Wilson,
að bezt sé að fara að öllu með gát.
M estu kaup sín gerði King árið
1961, þegar hann keypti hið mikla
blaðaútgáfufyrirtæki, „Odlham’s Press“,
fyrir um 4.500 milljónir ísl. króna
(hálfan fimmta milljarð), og hafði hann
þá yfirboðið Roy Thomson í harðri sam-
keppni. Að þeim kaupum loknum, sagði
King: „Ég gat ekki látið Thomson yfir-
bjóða mig. Ég er líka Iri og hef gaman
af því að berjast". Þá var sagt í „Tim-
es“, að nú væri ekki lengur hægt að
líta á King sem blaðakonung, heldur
yrði hann að kallast blaðakeisari.
egar King keypti „Odham’s
Press“, fylgdi Verkamannaflokksblaðið
„Daily Herald" með í kaupunum. Þótt
það kæmi úit í 1,4 millj. eintaka daglega,
var það gefið út með geigvænlegum
halla á rekstrinum. Sunnudagsblaðið
„The People“ fylgdi einnig með, en það
hefur alltaf staðið á traustum fótum
og gerir enn. Cecil King var
ekki á höttunum eftir þessum
blöðurn, þegar hann keypti út-
gáfufyrirtækið, helrdur rúmlega 150
tímaritum og vikublöðum, sem
„Odham’s Press“ gaf úit eða átti meiri-
hlutann í. „Daily Herald“ varð samt að
fylgja með, og King varð að taka á sig
ýmsar skuldbindingar vegna þess. Hann
hét verkalýðsfélögunum, sem höfðu
„Daily Herald“ fyrir málgagn, því, að
hann skyldi ekki á neinn hátt skipta
sér af stjórnmálastefnu blaðsins, og
hann skyldi halda blaðinu úti næstu
sjö árin, þrátt fyrir áframhaldandi tap-
rekstur. Allt var gert til þess að lífga
upp á „Daily Herald“, en það er eins
og sósíaldemókratar geti hvergi látið
b flð sín bera sig, því alltaf jókst
hallinn. Fyrir u.þ.b. tveimur árum var
samið um, að blaðið skyldi hætta að
koma út. Þess í stað var ákveðið að ráð-
ast útgáfu nýs blaðs, sem skyldi fylgja
sömu stefnu í meginatriðum, en vera
nýtízkulegra og útgengilegra í sniði eft-
ir höfði Kings. Árangurinn varð „The
Sun“, sem minnzt er á hér að framan,
og komið hefur út síðan haustið 1964.
Það er fjörlegra blað en „Daily Her-
ald“ var, skemmtilegar sett upp og ó-
háðara í skrifum, en enn hefur því ekki
tekizt að fá varanlega fótfestu.
B laðajöfurinn Northcliffe lávarð-
ur sóttist eftir pólitískum völdum. Það
mistókst honum að mdklu leyti. Næsti
blaðakóngurinn, Beaverbrook lávarður,
sóttist fremur eftir persónulegum áhrif-
um og fékk á tímabili, áður en og með-
an hann var ráðherra, töluverð pólitísk
völd. Thomson lávarður af Fleet sækist
aðallega eftir peningum og íánýtri upp-
hefð eigin persónu. Hvort tveggja hefur
'hann hlotið, en það er víst enginn, nema
hann sjálfur, sem heldur, að hann hafi
nokkur pólitísk áhrif. King virðist
hvorki sækjast eftir pólitískum né per-
sónulegum völdum utan blaða sinna,
heldur hefur hann einkum áhuga á
efnahagslegri velgengni þeirra. Honum
er líka sýnt um að græða fé á útgáfu
þeirra, þegar „The Sun“ er tmdanskilið.
Annars situr hann nú í bankastjórn
Englandsbanka („Bank of England") og
er nú, sem fyrr segir, formaður félags
brezkra blaðaútgefenda.
Deilt er um manninn Cecil King;
margir bölvar honum, en margir dást
líka að honum. Brezka blaðaráðið hef-
ur kallað tvö blaða hans „smánarbletti
á brezkri blaðamennsku“, en honum
virðist þykja heiður að skömminni,
því að í bæði skiptin lét hann segja frá
þessu sigri hrósandi á forsíðu blaðanna.
Þegar hann er gagnrýndur fyrir að iáta
blaðamenn sína hnýsast í einkalíf fólks
og skrifa frásagnir af því, segir hann
án þess að blikna: „Flestir njóta þess
að láta blöðin ryðjast inn í einkalíf
þeirra. Hver einstakur maur vill mikið
til vinna, til þess að hann greinist frá
hinum maurunum í mauraþúfunni“,
Þetta segist hann vita frá blaðamennsku
árum sínum, þegar hann ritstýrði slúð-
urdálki um tíma. „Ég átti í vök að verj-
ast gegn fólki, sem vildi láta skrifa og
tala um sig. Því finnst betra að láta
tala illa um sig en að ekki sé á það
minnzt“.
Aftur á móti lætur hann vernda
einkalíf sitt eftir beztu getu. Fáir
þekkja hann, og margir, sem vinna við
blöð hans, hafa aldrei litið hann aug-
um. Hann forðast skarkala heimsins og
býr á smekklegu og ríkmannlegu heim-
ili sínu í Cheyne Walk. Þar geymir
hann ómetanlegt safn silfurmuna og
sjaldgæfra bóka. Mikill hluti bóka hans
fjallar um Afríku. Kona hans er Agnes
Margaret, fædd Cooke, og gifitust þau
árið 1923. Þau eiga þrjá syni og eina
dóttur barna. — Þótt King vilji hafa
einkalíf sitt í friði, er ekki þar með
sagt, að hann kunni ekki að hafa rétt
fyrir sér um afstöðu annars fólks til
friðhelgi einkalífsins og dagblaðaslúð-
urs.
Ferill Cecils Kings í brezkum blaða-
heimi er ótrúlegur, hvorit sem það er
þakkað heppni, snilligáfu eða frændum
hans. Undir hans stjórn hefur „Daily
Mirror“ orðið útbreiddasta blað heims-
ins, en upplag þess er nú á sjöttu millj-
ón eintaka daglega. Af þessu hefur
hann haft gífurlegar tekjur, en hann
segir, eins og aðrir stórlaxar 1 blaða-
heiminum, að dagblöð séu dýrasta
leikfang, sem hægt sé að gamna sér
við.“
BÓKMENNTIR
Framhald á bls. 6
bækur og heimspekirit og fræða ein-
staka nemendur sem báru af öðrum.
Þar næst komu hinir raunverulegu
kennarar (orð sem Epikúr bannaði að
nota), sem önnuðust fræðslu einstakra
hópa. Nefndust þeir aðstoðarforingjar.
S kóli Epikúrs kom sér upp sínum
eigin launhelgum. Afstaða hans til trú-
arinnar virðist á ýmsan h'átt mótsagna-
kennd. Ástæðan til þess er, að við'horf
Epikúrs til trúarinnar er fyrst og
fremst pragmatískt: — Það er mannin-
um hagkvæmt (og þess vegna er það
rétt) að trúa ekki á drauma, spádóma,
véfréttir, Mf eftir dauðann eða reiði
guðanna. Með því loisnar hann við ótt-
ann og getur lifað hamingjusömu lífi.
Það er hins vegar gott, og þess vegna
rét't, að trúa á kærleiksríka guði, því
að það gerir líf mannsins hamingjusam-
ara. — Launhelgar Epikúns voru haildn-
ar að næturlagi hinn tuttugasta hvers
mánaðar. En eins og fyrr segir báru
vígslurnar í Demeter-launhelgunum
upp á hinn tuttugasta í mónuðinum
Gamelion. Sá dagur var einnig séristak-
lega helgaður guðinum Apollóni. Þessi
starfsemi skólans var aðeirns fyrir hina
fullorðnu. Hún var í senn samdrykkja,
átveizla og trúarleg samkoma, þar sem
Epikúr fór með hlutverk sp.ámannsins
og opinberaði söfnuðinum hin innstu
rök boðskapar síns. Epikúr kaillar sjálf-
Ur orð sín á þessum nætursamkomum
véfrétt, en það og ýmis önnur ummæli
hans sýna, að Epikúr telur sjálfan sig
standa í sambandi við guðina. Metródór-
os segir, að þessar launhelgar hafi
verið „guðdómleg samdrýkkja", sem
lyft hafi mönnum upp í hinar „hæstu
hæðir eilífðarinnar". Og úr þessum hæð-
um segir hann að söfnuðurinn hafi
síðan skoðað alla 'hluti á jörðu niðri,
bæði það sem var, það sem er, og
það sem mun verða. Þetta er kjarninn
í launhelgum Epikúrs: Að gera menn
fullsæla og vitra eins og guðina. Þær
voru í senn hátíð holds og anda og op-
inberun á þeirri leið, sem lá til hinnar
fullkomnu hamingju.
- - - - ■< - —" ■ ... - j|
Gilgamesh
— Húmanismi
Framhald af bls. 4.
þetta, en sú bók fjallar ekki um ársetn-
ingu styrjalda og stórorusta, eins og
flest sagnfræðirit gerðu áður fyrr, held-
ur um þróunarsögu mannlegra samfé-
lagshátta.
Dr. Orthbandt tekur syndaflóðssögu
Biblíunnar sem eitt slíkt dæmi. Hana
er einnig að finna Gilgamesh-kvið-
unni frá Babýlon, sem er allf að þvi
4000 ára gömul, og var um síðustu alda-
mót, að hætti þeirra tíma ritskýrenda,
talin skröksaga ein. Síðar fannst við
uppgröft í írak mjög þykkt leirlag, sem
sýndi að geysimikið flóð hafði gengið
yfir byggðina þar meira en þúsund árum
áður en Gilgamesh-kviðan var skráð
og hefur því endurminningin um það
haldizt í munnlegri frásögn mestan eða
allan þann tíma. Nú vilja sumir rekja
þann atburð, sem syndaflóðssagan styðst
við, miklu lengra aftur í timann, eða
til þeirra ógurlegu flóða, sem urðu í
lok ísaldar fyrir 10-12 þúsund úrum
síðan, þegar jöklarnir í fjalllendum
Vestur-Asíu þiðnuðu.
Ef sú tilgáta er rétt, að þeir atburðir,
sem syndaflóðssagan er runnin frá, séu
6000-8000 árum eldri en ski'áðar heim-
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
27. febrúar 1966