Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.1966, Side 2
JlÍMfliSiik
SVIP-
MVND
Svíum hefur orðið tíðrætt
um það undanfarið, hver
standi næst því að taka við af Tage
Erlander, þegar hann hættir að vera
formaður sænska sósíaldemókrata-
flokksins (Sveriges socialdemokrat-
iska arbetarparti) og forsætisráð-
herra. Sænski sósíaldemókrata-
flokkurinn fékk við síðustu þing-
kosningar 47.3% atkvæða og hefur
hreinan meirihluta í efri deild (1.
kammaren), eða 79 þingsæti af 151,
en ekki nema 113 sæti í neðri deild
(2. kammaren) af 233. Átta komm-
únistaþingmenn veita honum þar
brautargengi. Erlander forsætisráð-
herra sagði nýlega í viðtali, að hann
væri að hugsa um að draga sig í
hlé árið 1968, sem er kosningaár,
þegar hann kemst á eftirlaunaald-
■ ur. f>eir, sem helzt eru nefndir nú
sem væntanlegir arftakar Erland-
ers, eru landbúnaðarráðherrann,
Eric Bertil Holmquist, fæddur árið
1917, og samgöngumálaráðherrann,
Olof Palme, fæúdur 1927. Fyrir
nokkrum árum var mikið rætt um
innanríkismálaráðherrann, Rune
Johansson, (fæddur árið 1915), sem
hugsanlegan „krónprinz", en hann
heyrist nú sjaldnar nefndur en hin-
ir tveir. Nýtt nafn hefur einnig
komið til sögunnar, Svante Lund-
kvist, ráðherra án stjórnardeildar,
sem fæddur er árið 1919.
E ric Holmquist hefur, eins og
Rune Johansson áður, lýst því yfir, að
hann hafi ekki hug á þessari upphefð,
er. engu að síður er ekki ólíklegt, að
honum verði boðið að taka við af
Erlander, þegar þar að kemur, enda er
sjaldnast hægt að taka slíkar yfirlýs-
ingar mjög hátíðlega. Bæði Holmquist
og Palme hafa getið sér orð sem vinnu-
þjarkar, harðduglegir menn, er ekki
hlífast við að axla þyngstu byrðar ríkis-
stjórnarinnar. Jafnvel má segja, að þeir
sækist eftir örðugum verkefnum, og
bæði aðferðir þeirra og hugmyndir um
lausn vandamálanna hafa verið um-
deildar. Báðir eru þeir Holmquist og
Palme harðskeyttir baráttumenn í stjórn
málalifinu, en það aðskilur þá, að Palme
er háskólamenntaður maður, sem hefur
hlotið frama sinn í flokksskrifstofum og
stjórnarskrifstofum frá unga aldri, með-
an Holmquist vann sig upp „neðan frá“
og hefur ekki hlotið æðri menntun.
S umir Svíar ætla því, að árið 1968
endurtaki sig sagan frá 1925, þegar
Hjalmar Branting lézt. Þá stóðu tveir
menn næst honum innan sænska sósíal-
demókrataflokksins, Per Albin Hansson,
sem var sjálfmenntaður, en snjall og
dugmikill stjórnmálamaður, og Ernst
Wigforss, ljóngáfaður og háskólamennt-
aður fræðimaður. Per Albin bar sigur
úr býtum. Slíkar samlíkingar ná vitan-
lega skammt, en Holmquist, sem er frá
Skáni eins og Per Albin, hefur sama
eðlilega myndugleikann til að bera,
starfsorku og viljaþrek.
Holmquist hefur staðið í ströngu
að undanförnu. Það hefur ekki verið
létt verk að vera landbúnaðarráðherra
í Svíþjóð hin síðari ár, þar sem við sömu
vandamál eða svipuð er að etja og í
flestum öðrum háþróuðum löndum.
Stjórnmálaferill hans getur ákvarðazt
eftir því, hvernig honum tekst að halda
á málum nú. í fyrra var ráðizt heiftar-
lega á hann persónulega, bæði í þinginu
og á almennum fundum úti á lands-
byggðinni, þegar ný löggjöf um landbún-
sðarmál var sett. Hann var kallaður lík-
grafari sænska landbúnaðarins og fleiri
ófögrum nöfnum, en hann stóð ávallt
óhagganlegur í „bondestormen". Enn
blæs hvasst í kringum hann, og bændur
kalla hann nú „bezta landbúnaðarráð-
herra, sem Danmörk hefur haft“, af
því að þeim þykir hann hafa staðið sig
linlega í útflutningsmálum landbúnað-
arins. Holmquist hefur samt ekki hvikað
hið minnsta frá upphaflegri stefnu sinm,
sem hann er sannfærður um að veiði að
fylgja. Han svarar fyrir sig með bein-
skeyttum athugasemdum og ómótmælan-
legum röksemdum. Honum liggur frem-
ur lágt rómur, og tungutakið, hin svo-
r.einda „ádelskánska“, ber uppruna hans
suður á Skáni vitni.
Hann er þó ekki sérlega skánskur
í útliti að því leyti, að hann er ekki
feitlaginn og sléttfelldur, en hins vegar
hefur hann þunnt, ljóst hár, sem farið
er að grána. Hann er stórbeinóttur og
kraftalega vaxinn. Hann er vanur vinnu
allt frá barnæsku. í æsku vann hann sér
inn 50 aura um klukkutímann við að
vera lifandi fuglahræða. Þá hljóp hann
um akrana með hrossabrest í hendi frá
því kl. fjögur á morgnana og til hádegis.
Þegar hann tók fullnaðarpróf þrettán
ára gamall við barnaskólann í SvaLöv
sem er nokkuð uppi í landi fyrir aust-
an Landskrónu (í Malmöhuslán), gerð-
ist hann sendisveinn við fræeftirlitsstöð
þar í bæ. Smám saman hækkaði hann í
lign, og ungur fór hann að taka þátt í
alls konar félagslífi, ekki sízt pólitísku.
Menn veittu þessum duglega og greinda
unglingi athygli, sem kunni vel að koma
fyrir sig orði á stjórnmálafundum, og
sósíaldemókratar réðu hann til ýmiss
konar erindreksturs. Rúmlega tvítugur
fluttist hann til Málmhauga (Malmö),
þar sem hann fékk starf hjá sambandi
verzlunarmanna. Næstu árin vann hann
að hvers kyns verkalýðs- og stjórnmála-
störfum á Skáni, og 35 ára gamall var
hann kjörinn á þing, eða árið 1953,
-1 sænska þinginu hagnýttu menn
sér þegar starfsþrek hans. Hann var
kosinn í ýmsar nefndir, en helzta verk
hans var skýrsla, sem hann samdi einn
um stjórn sænska hersins. Á fyrstu þing-
mennskuárum sínum las hann mikið,
því að honum fannst hann skorta þekk-
ingu á ýmsum sviðum. 1958 varð hann
starfsmaður í varnarmálaráðuneytinu og
r.okkrum árum síðar i fjármálaráðuneyt-
inu. Um þetta leyti varð mönnum ljóst.
aö Holmquist mundi fyrr eða síðar taka
sæti í ríkisstjórn, en engu að síður kom
Svíum það mjög á óvart, þegar hinri
valdamikli „innstri hringur“ sænska
sósíaldemókrata ákvað árið 1961 að gera
hann að landbúnaðarráðherra. Menn
þóttust þess fullvissir þá, að ef honum
yrði boðin ráðherrastaða, mundi það
verða staða varnarmálaráðherra. Samt
hikaði hann ekki andartak, þegar hon-
um var skyndilega boðinn stóll land-
búnaðarráðherra. Hann hefur vafalaust
vitað, hverjir erfiðleikar biðu framund-
an, og hve áhættusamt þetta var fyrir
stjórnmálamann á uppleið, en hann
greip tækifærið án þess að sýna nein
óttamerki eða skort á sjálfstrausti og
sökkti sér þegar í stað niður í vanda-
mál sænska landbúnaðarins. Nú er hann
orðinn kunugur erfiðleikum ladbúnaðar-
ins og hefur kynnt sér landbúnaðarmál
á ferðalögum i Vestur-Evrópu, í Banda-
ríkjunum og Sovétríkjunum.
A ð lokum má nefna, að hann á
lítinn bæ á Skáni. Hann er giftur og á
fjögur börn. I tómstundum sínum fæst
hann við steinaldarfornleifafræði, sem
hann hefur mikinn áhuga á. Hann átti
eitt sinn heima á Jaravallen við Lim-
hamn fyrir sunnan Málmhauga, þar sem
margar fornleifar frá steinöld hafa
fundizt. Þar kom hann sér upp álitlegu
safni af steinöxum og ýmsum verkfær-
um úr tinnu.
Hagalagöar
STJÓRNIN VARÐ AÐ SKERA ÚR.
Levetzow kammerherra var maður
stríðlyndur, smámunasamur og held-
ur gikkslegur, svo sem fram kom í
viðskiptum hans við Hannes bisk-
up. Þær deilur spruttu m.a. af því, að
Levetzow heimtaði, að biskup ritaði
nafn sitt hóti neðar nafni stiftamt-
manns á skjöl, er þeir áttu báðir
hlut að, og gekk þref þetta svo
langt, að stjórnin varð að skerast i
málið'.
(Við Skaftárelda)
KVELDSKUGGAR.
Jóhann Bessason á Skarði í Dals-
mynni, d. 1912, var hagmæltur eins
og fleiri Þingeyingar. Seinasta vísa
hans var þessi:
Þrekið rénar það ég bar,
þyngist efnahagur.
Komnir eru kveldskuggar,
kólnar ævidagur.
N. Khl.
Framkv.stJ.: Sigías Jónsson.
Ritstjórar: Slgurður Bjarnason trá Vítnir.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arnl Garöar Kristinsson.
Ritstjóm: Aðalstræti G. Sími 22430.
Utgeíandl: H.t. Arvakur. Reykjavnc.
2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
12. júní 1968