Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.1966, Qupperneq 7

Þegar Játvarður VIII
missti krúnana
..-...... FYRSTI HLUTI ..■■■■■■...
Meðan stóð á mestu deilu
aldarinnar um konung-
dóm, þegar brezka heimsveldið skalf
og nötraði vegna ástarævintýris. Ját-
varðs konungs VIII. og amerískrar
konu, fráskilinnar, hélt einn trún-
aðarmaöur konungs dagbók, svo lít-
ið bar á. Beaverbrook lávarður,
blaðakóngur og áhrifamikill stjórn-
máiamaður, ritaði um þetta hrein-
skilnislega frásögn — hvernig storm
urinn færðist í aukana — um frú
Wallis Warfield Simpson í hópi
konunglegra persóna, deiluna milli
konungs og ráðherra hans, refskák-
ina, sem að lokum hafði í för með
sér valdaafsal Játvarðs. Þessar for-
vitnilegu endurminningar komu
ekki fram í dagsljósið fyrr en skjöl
Beaverbrooks voru rannsökuð að
honum látnum.
egar nýi konungurinn tók við
völdum, var ég viðstaddur eiðtökuna í
St. James-höll. Ég var ekki vanur að
koma fram við opinber tækifæri —
sannast að segja forðaðist ég þau. En
ég tróð mér samt í einkennisbúning
Privy Councillors (leyndarráðs) til þess
að vera þarna viðstaddur. t>að var í
annað sinn á 20 árum, sem ég hafði
íkiæðzt þeim skrúða og ég vissi, að
hann mundi verða þröngur. En í þetta
sinn vildi ég með ánægju votta nýja
konunginum hollustu mína. Ný stjórn
með nýjum, óháðum þjóðhöfðingja,
vakti hjá mér tilhlökkun. Ég hafði
mikla von um, að Játvarður VIII mundi
koma með nýjan blæ og veita landinu
glæsilega forystu.
En þetta traust og von um nýju for-
ystuna, sem mikill meirihluti þjóðar-
innar átti með mér, var ekki að sama
skapi eign forsætisráðherra íhaldsflokks
ins, Stanleys Baldwins, né heldur erki-
biskupsins af Kantaraborg, dr. Cosmo
Langs. Afstaða prinsins til trúmóla
bafði vakið vantraust hjá forystu-
mönnum kirkjumála í landinu. Einnig
hafði prinsinn, árið 1935, opinberlega
látið í Ijós vantrú sína á friðkaupa-
stefnu. Efasemdir hans um Þjóðabanda-
Jagið voru næstum eins óduldar og
vöktu vanþóknun beggja flokka. Og
ennfremur hafði hann getið sér óvin-
sældir með því að vera opinberlega
hiynntur stefnu þeirra, sem vildu halda
vináttu við Þjóðverja. Og hann eign-
aðist óvini meðal st.jórnmálamanna
með því að ræða þessar skoðanir sínar
opinberlega og án alls tillits til þess,
hverjir á hann hlustuðu.
F orsætisráðherrann, sem var ó-
skaplíkur konunginum, virtist sterkur
og fullur sjálftrausts. Á öllum hálfrar
aldar stjórnmálaferli mínum hef ég
aldrei þekkt mann með jafn flóknu inn-
ræti og Stanley Baldwin. Undir yfirskini
vinsemdar kunni hann manna bezt að
hata. Til dæmis hataði hann mig af
öilu hjarta. Við höfðum verið kunn-
ingjar árum saman, og sannast að segja
haíði ég útvegað honum hans fyrsta
pólitíska írama sem aðstoðar-fjármála-
ráðherra. Við börðumst saman 1922,
þegar Lloyd George var velt, en samt
vorum við ekki neinir nánir kunn-
ingjar. Og reiði hans var óbeizluð, þeg-
ar ég réðst á hann, 1923, út af ameríska
láninu, og ekki batnaði þegar vinir
hans spýttu í hann hverri hnútu, sem
ég hafði látið falla í hans garð. Þeim
hnútum skilaði hann aftur með vöxt-
um, og gerði ýmsar skemmtilegar árás-
ir á mig upp á minn kostnað.
Bdalwin var mikið fyrir að látast.
Frú Simpson bíður frétta í Frakklandi.
Þegar einhverjir kunningjar hans voru
í bókastofunni, gekk hann um og tók
bækur út úr hillunni, ias glefsur úr
þeim, eins og bezt átti við þetta gaf
til kynna, að hann væri menntamaður,
enda þótt ég efist um, að hann hafi
verið víðlesinn. En hann hafði annað
gagn af bókasafninu sínu. Hann dró
sig þangað oft, til þess að lesa ríkis-
skjöl, eða svo lét hann í veðri vaka.
En þegar hann hafði læst að sér, sett-
ist hann í hægindastól með reyfara
milli handanna, sem hann svo sofnaði
frá.
Hann var að upplagi blóðlatur,
en gat samt brugðið fyrir sig geysi-
legum dugnaði, ef staða hans var í
hættu. Og hvenær sem það gerðist, var
hann kaldur og ákveðinn, vægðarlaus
og framsýnn andstæðingur. Hann hafði
til að bera öll klókindi höggormsins.
Og þegar konungsdeilan kom til sög-
unnar átti hann eftir að sýna meira en
klókindin. >á kom eitur höggormsins
einnig við sögu.
Baldwin átti fáa vini. Enginn sam-
verkamaður hans í ríkisstjórninni var
honum verulega nákunnugur, og sann-
ast að segja litu flestir þeirra hann
tortryggnisaugum. Þeir trúðu því ekki
að þeir gætu treyst einlægni hans. Þetta
var þá maðurinn, sem átti að bjóða
konunginum byrginn og velta honum
úr hásætinu.
Innstu hringarnir í Bretlandi voru
illa snortnir og jafnvel hræddir við
óþarfa hreinskilni Játvarðs VIII við-
víkjandi ýmsum stjórnmálalegum at-
riðum, sem venjulega var andstæð rík-
isstjórninni. Samt kom ekki fram nein
opinber gagnrýni á afstöðu konungs.
Allt virtist rólegt og hægviðrasamt.
En þó að vinsældir konungs væru
óvefengdar og óvefengjanlegar, var
ýmislegur orðrómur á kreiki í Fleet
Street. Og sá orðrómur fékk fætur að
ganga á, er birt var mynd af litlum
hópj manna við glugga í St. James-
höll, er var að horfa á einhverja hátíð-
is-skrúðgöngu eða sýningu. Þetta var
hópur nánustu vina konungsins, en í
hópnum var kona, sem menn þekktu
ekki. Hver var þessi óþekkta kona?
Leitað var upplýsinga um hana, og fljót-
lega komst upp, hver hún var.
Hún hét frú Simpson.
jóðin átti eftir að heyra meira
frá frú Simpson á næstunni. Í hirð-
tíðindum var tilkynnt, að hr. og frú
Simpson hefðu borðað kvöldverð með
konungi í samkvæmi, þar sem Baldwin
forsætisráðherra og kona hans voru
einnig gestir. Og aftur birtist nafn henn-
ar í Hirðtíðindum sem gests konungs, en
þá var eiginmaðurinn ekki með henni.
Játvarður konungur áttundi um það
leyti, þegar málið var að komast á al-
varlegt stig.
í annarri viku ágústmánaðar 1936 fór
konungur í skemmtiferð til Miðjarðar-
hafsins á leiguskipi, sem hét Nahlin.
Nöfn gestanna komu í blöðunum. Með-
al þeirra var frú Simpson, en maður
hennar ekki. Myndir komu af konungi
og frú Simpson í blöðunum. Skömmu
eftir heimkomuna fór konungur til
Balmoral ásamt nokkrum vinum sínum.
Enn var frú Simpson í hópnum, en
maður hennar ekki.
Enda þótt engin athugasemd um þetta
hefði verið gerð í brezkum blöðum,
gengu sögurnar um það með fullum
krafti. Amerísku blöðin voru ekki með
neinar sams konar hömlur og birtu
hinar æsilegustu sögur. Hearst-blöðin
birtu meira að segja yfirlýsingu, sem
einhverja heimild virtist hafa við að
styðjast, þess efnis, að konungurinn
hefði í hyggju að ganga að eiga frú
Simpson. Brezku blöðin gerðu enga at-
hugasemd við þessa frétt, svo furðuleg
sem hún þó var, en vitanlega varð
þessu ekki haldið leyndu fyrir almenn-
ingi. Og svo flaug fiskisagan.
llt frm í miðjan októberniánuð
vissi ég ekkert meira um þetta heldur
Framhaid á bls. 10
Eftir Beaverbrook lávarð
12. júni 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7