Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.1966, Qupperneq 11

— Allt í lagi, eigðu þína peninga — ef þér er anna um rukkarann en eiginmann þinn. — Það liggur við að ég stökkvi í ána og bindi enda ó þetta allt! — Já, bless-
ur gerðu það — góða ferð. — Gaman að vera svona ofarlega á vinsældarlistanum.
Jóhann Hannesson:
ÞANKARUNIR
FERÐAMENN leggja leið sína um jörðina í margs konar til-
gangi, enda er það þegar fyrir löngu orðin listgrein eða iðn-
grein að taka við ferðamönnum og leiðbeina þeim á þá lund
að þeim líði vel, helzt með þeim árangri að þeir laði að landi
voru enn fleiri menn í ár en til landsins komu í fyrra. Gamal-
dags gestrisnj er undir þessum kringumstæðum orðin flestum
mönnum ofurefli, nema þegar fátt er um ferðamenn e'ða þegar
persónulegir kunningjar eiga í hlut, velgerðamenn í framandi
löndum.
Túrisminn, það er sú iðngrein á máli frændþjóða vorra, sem
nú hefir lýst verið, líkist að ýmsu leyti íþrótt fyrri tíðar
smalamanna, sem kunnu að koma fénu saman í hóp og kunnu
að láta fjárhópinn fara þar sem hann átti að fara: Heim á kvía-
ból til mjalta, inn í rétt til rúnings og mörkunar eða upp á
fjöll til að fitna á nýgræðingi heiðanna. Ríkisstjórnir landanna
líta með velþóknun á þennan nýja listiðnað, enda er tali’ð að
hann efli HAGVÖXTINN, en það er nýtt nafn á þeim gamla
Mammoni, er samtíðarmönnum vorum hefir þóknazt að heiðra
hann með.
Menn hafa hins vegar tekið að hugsa með nokkrum áhyggj-
um til nýrrar gerðar manna, sem ekki fara um löndin til þess
að verða féþúfa öðrum mönnum, heldur í þeim tilgangi að
þramma um hnöttinn og sjá hvers þeir verða vísari. Eru sum-
ir þeirra nefndir „World Tramps", og má kalla þá veraldar-
þrammara á voru máli.
Einn þeirra, sem gisti heimili vort fyrir nokkrum árum,
hafði verið níu ár í austrænum vinnubúðum og orðið margs
vísari af dvölinni, enda kunni hann frá mörgu að segja. Þenn-
an veraldargöngumann bar að garði eftir að ferðamannastraum-
urinn var runninn hjá, en haust var komið og allra veðra von.
Samt vildi hann þramma fjallvegu frá einni byggð til annarr-
ar. En veðurútlit var tvísýnt og vér kyrrsettum manninn að
gömlum íslenzkum sið, unz veðurútlit var orðið nógu gott til
að halda ferðinni áfram. Ekki var maðurinn skrafhreyfinn, en
vér spui'ðum hann tíðinda, og hann sagði oss frá ævi sinni í
búðunum, og var frásögn hans ekki minna virði en þrjú bindi
af bókum frá Helgafelli. Ekkert hatur virtist hann bera til
sinna fyrri húsbænda, sem höfðu hneppt hann í þennan þræl-
dóm. Hann lýsti kostum og göllum vinnubúðanna líkt og hann
horfði á þær frá annarri stjörnu, enda kom ýmislegt fram í
frásögn hans, sem vestrænir menn gætu vel hagnýtt í sínum
þjóðfélögum (án þess að slaka á kröfum um mannúð). Ólæti
voru t.d. ókunn í búðunum, því vinnuveitendur létu verka-
menn sína, það er fangana, jafnan hafa hæfilega mikið að gera,
svo að þeir hugsuðu eingöngu um hvíld að kveldi, en matur
var ekki meiri en svo að menn hugsuðu ekki um aðra hluti í
matartímanum. Þetta skóp jöfnuð og stillingu me'ðal vistmanna,
en þó voru þar sumir jafnari en aðrir. Eldhússtörf voru mjög
eftirsótt, því að þeir sem unnu í eldhúsi gátu bætt lífskjör sín
og kunningja sinna. Vinnubúðamenn virtust líta allt öðrum
augum á tilveruna en velferðarríkismenn gera nú.
Eftirlitsmenn voru allir vel vopnum búnir og skiptu vist-
mönnum niður í hópa, sátu yfir hópum sínum líkt og smalar
og gættu þeirra með léttum vélbyssum. Þegar menn unnu úti,
tóku t.d. upp kartöflur, fengu vistmenn færi á að bæta lífskjör
sín með því að kveikja upp litla elda og steikja við þá þurr-
ar kartöflur. Sumir gæzlumenn bönnuðu þennan „þjófnað frá
ríkinu“, aðrir leyfðu hann og voru taldir mannúðlegir af vist-
mönnum. Má hér af sjá að mannúðarstefnan á sér vfða upptök.
Æðstu hugsjónir virtust hjá gesti vorum vera þær að ljúka
háskólanámi, sem hann hafði tafizt frá um níu ára skeið —
og að þramma um hnöttinn til að skoða það, sem skoðað varð,
og tala við þá, sem vildu við hann tala. Með þessu þrammi
um hnöttinn virtist svo sem hann væri á leið burt úr vinnu-
búðunum og væri kominn svo langt frá þeim að hann gat
horft á þær úr órafjarlægð. Hver veit nema eitt og annað
mikilmenni framtíðarinnar leynist í hópi þrammaranna, þótt
þeir hirði lítt um hagvöxt vorn. Vera má að vor eigin börn
kunni að komast í sömu kringumstæður og þeir unglingar
erlendir, sem nú arka land úr landi. Leggjum þeim ekki illt
til, heldur aðeins gott.
A erlendum bókamarkaði
Bókmenntir
Current Literary Terms. A Con-
cise Dictionary of their Origin
and Use, A. F. Scott. Macmillan
1965. 21/—
A. F. Scott er fæddur í Suður-
Afríku, hlaut menntun sína í
Englandi og hefur gefið út og
sett saman margar bækur varð-
andi bókmenntir, málfræði og
setningafræði. Þessi bók hans er
orðabók yfir bókmenntaleg hug-
tök, raðað eftir stafrófsröð. Hug-
tökin eru skýrð og uppruni
þeirra gefinn. Orðaskýringarnar
eru studdar tilvitnunum. Þetta
er ákaflega þörf bók þeim, sem
lesa bækur og fást við gagnrýni
og annað, er að bókmenntum lýt-
ur. Höfundur er mjög skýr og ná-
kvæmur í framsetningu.
Wonderful Clouds. Francoise
Sagan. Penguin Books 1965. 3/6.
Sagan hefur sett saman nokkr-
ar bækur, og bóka hennar er
ætlð beðið með óþreyju. Hún
varð fræg með bók sinni Bonj-
our Tristesse. Þessi bók kom
fyrst út í París 1961 og lýsir
hjónabandi auðugs Bandaríkja-
manns og franskrar stúlku; sjálf-
hverfa, sjúkleg afbrýðisemi og
lífsleiði er efniviður bókarinnar,
og ýmsir telja þetta með beztu
bókum höfundar,
The Mid Century English Poetry
1940-60. Introduced and edited by
David Wright. Penguin Books
1965. 5/—
Meira er nú prentað af Ijóða-
bókum á Englandi og þær seljast
betur en nokkru sinni fyrr. Það
er mikill vandi að velja kvæði
í sýnisbækur, einkum þegar
velja skal verk samtímahöfunda.
Valið fer eftir smekk útgefand-
ans, og slíkar bækur verða oft-
lega tilraun til viss mats. Hér eru
kvæði eftir Auden, Dylan Thom-
as, Robert Graves, Edwin Muir,
Lawrence Durrell, George Bark-
er, Anthony Cronin og fleiri.
Þeim, sem hafa áhuga á ljóða-
gerð, er auðvelt að eignast þessa
bók, — hún er mjög ódýr, og þá
geta þeir sjálfir dæmt um val
útgefandans.
Penguin Modern Poets 7. Ric-
hard Murphy — John Silkin —
Nathaniel Tarn. Penguin Books
1965. 3/6.
Þetta er sjöunda bindi sýnis-
bóka nútímaljóðagerðar á Eng-
landi. Þessar bækur eru tilraun
til þess að kynna enska ljóðagerð
almenningi, með því að birta
nokkurt úrval kvæða þriggja nú-
tímaskálda. Reynt hefur verið að
velja kvæðin, svo að þau gefi sem
víðtækasta mynd af verkum
skáldsins. Þetta er mjög þörf út-
gáfa.
Deutsehe Litcratur der Gegen-
wart. Walter Iens. Deutscher
Taschenbuch Verlag 1964. DM
3.60.
Höfundur þessarar bókar hef-
ur sett saman mörg rit um bók-
menntir. Hann skrifaði doktors-
ritgerð sína 1944, ritgerð um
Sófokles. Hann hefur starfað við
háskólann i Tiibingen. í þessari
bók ræðir hann nútímabókmennt
ir í Þýzkalandi; hann skrifar
mjög liðlega og gefur góða mynd
af helztu bókmenntastefnum
þessa lands, sem hann telur þó
hafa allar eitt einkenni, sem sé
það, að nútímahöfundar reyni all-
ir, hver á sinn hátt, að berjast
gegn þeim yfirþyrmandi kon-
vensjónum, sem ógni nú ein-
staklingnum með fjölmiðlunar-
tækjum nútímans og stefni að
því að gera hann að litlausum
massamanni (múgamanni). Þessi
bók vakti þegar mikla hneykslan,
þegar hún kom út í fyrstu hjá
Piper-útgáfunni 1961, og í for-
mála segir höfundur, að slíkt
hafi verið ætlun sín með bók-
inni.
Saga
Wolsey. A. F. Pollard. Intro-
duction by. G. R. Elton. Collins.
— Fontana Library 1965. 12/6.
Wolsey er tímamótamaður,
hann er síðasta dæmið um kirkju
höfðingja í gömlum stíl, mann,
sem er bæði voldugur kirkjuleið-
togi og situr einnig hæstu ver-
aldleg embætti. Hann var mikill
menntavinur og vann að okóla-
stofnunum, og var á þann hátt
dæmigerður maður endurreisnar
tímanna. Hann er talinn fæddur
um 1472 og lézt 1530. Hann var
erkibiskup af Jórvík (York),
aðalráðgjfi og kanzlari konungs
og kardínáli. Tvisvar sinnum var
reynt að koma honum í páfastól,
en mistókst. Hinrik VIII hampaði
honum, enda vann Wolsey hon-
um dyggilega, hann var svo til
einráður um tíma um innanrík-
ismál og utanríkismál og átti
ekki lítinn þátt í því að efla
áhrif Englands erlendis. Hann
reisti nokkrar frægar hallir, og
sú frægasta er Hampton Court,
þar sem hann hélt hirð sína,
sem skorti fátt í að vera glæst-
ari en hirð sjálfs konungsins.
Fjandmenn hans komu honum á
kné í sambandi við skilnað kon-
ungs og Katrínar af Aragóníu.
Hann var sviptur öllum embætt-
um, nema erkibiskupsembættinu,
skömmu síðar var hann ákærður
fyrir drottinsvik, en lézt á leið-
inni til Lundúna, þar sem hann
átti að svara til saka. Þessi bók
A. F. Pollards er talin ein hin
bezta um þennan umsvifamikla
kardínála. Hún kom í fyrstu út
hjá Longmans 1929. G. R. Elton
ritar formála fyrir bókinni, en
hann hefur allt aðra skoðun á
Wolsey en Pollard, og eykur
þessi formáli gildi bókarinnar.
12. júní 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11