Lesbók Morgunblaðsins - 12.06.1966, Qupperneq 13

■ mmwm • Vk ÍW 5M01M ^TUÍ^lUSOnAR- HAHUfrMWSOH-
... MLWNDflF0R4E> ÞRÉSKÖ'IDC/R
HENNAR, £/?IMNöEWGí?.K'Ö(?5ÆNQ,
E>L'iKJAWDA&ÖI-'ARSALI HENNAR.
HON ER BLW Hftlf. £N H'tíLFA1EÐ
HÖRUtJtoRLIT. ÞVI ER HOH AUD-
KENND OK HELDR G/JÚPLElT OK
QRIMMLÍQ.
...OKQAF HENNt VALD YFIR NíU HEIMUNI, A7 HON
SKyLDI SKIP7A ÖUUM VISTUM M£D PElM.ERTiL
HENNAR VARU SENDIR, EN ÞflT ERU SÓTTD/lUDlR
MENN OKELLIDAUÐIR. HON'A ÞflR MIKLA OT>L-
S7AÐI, OK £RU ÍARDAR HENNAR FORKUAlNARHAy-
IR OK QRINDR STÖRAR. ÍUÚÐNlR H£lTlRSALR
HENNAR, HUNGR DlSKR HENNAR, JI/lTR HNiFR
hennar,
ÚLFINN FÆDDU /ZSlR HE'MA,
OK HAFDITÝR EINN DJARF-
LEIKATQANGA TtLAT QtFA
HONUM MAT.
ÍANCLATI þRÆLUNN, QAN<LÓr AMBATT.
fræðilegar skýringar á trúarlærdómum
að grískum hætti, sem varð m.a. til þess
að ein deild hennar, Nestoríanar, fór
í útlegð til Asíu, en þar stofnuðu þeir
ihinn fræga læknaskóla í Gondishapur
við Persaflóa. Arabar sýndu umfourðar-
lyndi þeim sem trúðu á einn guð alls-
herjar, sem sé kristnum mönnum og
Gyðingum, og í þessum skóla, sem
geymdi og þýddi læknisfræðirit forn-
aldarinnar, átti rót sína hin arabíska
læknisfræði, sem náði hámarki sínu með
Avicenna hinum persneska (980-1037),
einum frægasta lækni allra alda.
Austurkirkjan varð ambátt ríkis-
valdsins og staðnaði eins og það sjálft.
Þó rækti hún framan af félagslegt hlut-
verk sitt með stofnun mikilla og merki-
legra spítala. Vesturkirkjan losnaði aft-
ur á móti undan yfirráðum keisaranna
í Býzans, mest fyrir stjórnvizku Gregor-
íusar mikla (um 540-604), eins mikil-
hæfasta manns, sem setið hefur á páfa-
stóli. Hún varð því ekki statisk eða
steinrunnin, eins og Austurkirkjan,
heldur dynamisk eða þróunarmögnuð og
tókst þvi að aðhæfa sig gerbreyttu um-
hverfi.
©ra et labora
* þessari framþróun átti á næstu
öldum mikinn þátt munkareglan, sem
kennd er við Benedikt frá Nursia (um
480-544), mótuð af rómverskri skipu-
lagsgáfu og hagsýni, enda var heilagur
Benedikt rómverskur aðalsmaður. Móð-
•urklaustur hennar er á Cassinó-fjalli
Cg var það að miklu leyti skotið í rúst
í innrás Bandamanna á ftalíu í síðustu
heimsstyrjöld, en hefur siðan verið end-
urbyggt. Æðsta boðorð hennar var: Ora
et labora, bið og vinn, því að Benedikt
hafnaði þeim stranga meinlætalifnaði,
sem einkenndi margar munkareglur
Austurkirkjunnar og lét munka sína
skipta deginum milli guðræknisiðkana
og hvers kyns vinnu, einkum jarðrækt-
ar, en einnig lesturs og fræðaiðkana.
í klaustrinu á Cassinó-fjalli voru t.d.
grísk og araibisk lækningarit þýdd á
latnesku löngu síðar og átti það sinn
þátt í þróun læknisfræðinnar á síðari
hluta miðalda. Benediktsmunkar komu
á ýmsum endurbótum í jarðrækt, héldu
uppi skólum, gististöðum og spitölum.
Regla þeirra breiddist út um öll Vestur-
lönd, m.a. til íslands með stofnun Þing-
eyraklausturs 1138.
t
i rska kirkjan þroaðist að ymsu
leyti á sérstakan hátt og í lauslegum
tengslum við Róm. Hún varð að miklu
leyti utan við umrót og ófrið þjóðflutn-
ingatímans, enda náði bókleg menning
á sínum tíma hærra þar en í nokkru
öðru vestrænu landi. Frægasta klaustur
hennar var á Eyjunni helgu Hy eða
Iona, en það var hvað eftir annað lagt
í rústir af norrænum víkingum. Frá ír-
landi hélt heilagur Columban (543-615)
ásamt lærisveinum sínum í trúboðsferð
til meginlands Evrópu og stofnuðu þeir
þar víðsvegar klaustur, alla leið suður
í Sviss og á ítalíu, en þau gengu síðar
undir Benediktsreglu, þar á meðal var
Reichenau, frægt lærdómssetur og
áfangastaður pílagríma á suðurgöngu
frá Norðurlöndum, sem sjá má af gesta-
bók klaustursins, þar sem eru ýmis nor-
ræn nöfn frá því um 1100, og eru þau
prentuð í I. bindi íslenzks Fombréfa-
safns. Ef til vill er eitt þeirra, Viimund-
er, nafn Vilmundar Þórólfssonar, fyrsta
ábótans á Þingeyrum, sem hefur þá
lært þar rétta klausturreglu.
Ymsar af nunnureglunum héldu einn-
ig uppi skólum, sem sjá má af því,
að ísleifur síðar Skálholtsbiskup stund-
aði nám í slíkum skóla í Þýzkalandi.
Sumar nunnur stunduðu og lækningar,
svo sem Hildegard abbadís í Bingen
(1098—1180), sem skrifaði lækninga-
bók. Svo segir í The Shorter Cambridge
Medieval History eftir Previté-Orton:
„Kristnin viðurkenndi persónuleika
kvenna og það ekki aðeins sem mæðra.“
— „Konur gátu orðið píslarvottar og
tekið á móti syndajátningu eins og
karlar."
S pítalar höfðu veríð til í fornöld,
Rómverjar reistu t.d. ágæta herspítala,
og Arabar áttu veglega spítala á blóma-
Inngangur að Hótel Dieu. Miðaldamy nd
•LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13
12. júní 1966