Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1966, Blaðsíða 5

endurreisnartímunum, og strax á 14. öld
hfcfst þessi söfnun. Skáldið Petrarca var
þeirrar tíðar manna ákafastur að leita
handrita klassíkeranna. Hann fór víða
cg bjargaði mörgum merkum handrit-
um, sem hann segir að skillitlir munkar
hafi geymt í ruslakompum klaustranna.
Safn hans var talið eitt þa'ð merkasíj*
á sinni tíð, og það, sem ennþá er til af
því, er varðveitt í Biblioteque Royale í
París.
B iblioteca Apostolica Vaticana,
safn páfastóls, á sér langa sögu. Saga
þessa safns er mistri hulin framan af
öidum, meginhluti safnsins hefur líklega
Vfcrið skjala- og bréfasafn páfanna. Safn-
ið tekur áð vaxa mjög um daga Gregorí-
usar mikla (590—604). Um hans daga 'r
safnið opið fræðimönnum og kirkjunnar
þjónum, handrit voru lánuð út til upp-
skrifta, jafnvel út úr borginni. Á 14. öld
Bókasöfn forn og ný III:
Bókaskaðar hér á landi orsökuðust
mest af slæmum geymslum; talað er um
að bókageymsla Þykkvabæjarklausturs
fcafi fokið og getið er um, að kálfar hafi
étið nokkuð af bókum og skjölum Reyni-
staðarklausturs, sem nunnurnar höfðu
breytt til þerris úti við að vorlagi.
Á ftalíu voru elztu klaustrin Monte
Cassínó og Vivarium. Cassiódórus stofn-
aði það síðartalda um miðja 6. öld og
safnaði þar saman miklu magni fornra
og kristinna höfunda. Það má þakka
ihonum varðveizlu nokkurra texta, sem
ella er talið að hefðu glatazt. Þetta safn
eyðilagðist í styrjöldum. f klaustri heil-
ags Kólumba í Bobbíó á Ítalíu var merki-
legt bókasafn, sem glataðist að mestu.
Nokkuð er enn varðveitt af fornum
bókum Monte Cassínó; sama er að segja
um klaustrið í Assisí. Nokkur hluti
kiaustrasafna á ftalíu er nú varðveittur
í ríkissöfnum í Róm og Feneyjum. Söfn-
un handrita var mjög stunduð á Ítalíu á
Bókasafnið í St. Gallenu
c
LJ iðaskiptin og afnám klaustra í
ýmsum löndum urðu klaustrasöfnunum
érlagaríkust. í þeim átökum voru mörg
6öfn hreinlega eyðilögð, brennd, og bæk-
urnar rifnar niður, eins og átti sér stað
Eftir Siglaug
• •
Orlög hinna mörgu klaustra-
safna urðu með ýmsum
hætti. Bókasöfn hinna ýmsu klaustra
blómguðust í einn tíma og koðnuðu
niður í annan tíma, þegar bækurnar
lágu í vanhirðu eða voru seldar eða
pantsettar. Forstöðumenn klaustr-
anna mótuðu þróun safnanna og
hugsunarháttur þeirra og mat á þýð-
ingu bóka var mjög mismunandi.
Það sem einn taldi merkilegt taldi
annar lítils virði. Bókfellið var dýrt
og fátæk klaustur áttu oft erfitt með
að afla sér bókfells, og þá var oft
tekið það ráð að skafa upp gömul
handrit og nýta skinnið undir annað
lesmál. A þennan hátt glataðist
fjöldi rita.
Gömul handrit voru stundum skorin
niður til bókbands og allt mat manna á
bókum var ærið tímabundið, og þá var
6;ður en nú á dögum hirt um að varð-
veita handrit eingöngu vegna aldurs.
Brunar hjuggu stórt skarð í þessi bóka-
eöín, og ófriður í landi orsakaði oft eyð-
ingu margra ágætra safna. Á Þýzkalandi
var söfnum mjög hætt sökum ófriðar.
Bændauppreisnin snemma á 16. öld,
þrjátíuára-stríðið og ófriður við Frakka
á 17. og 18. öld urðu söfnunum skeinu-
fcaett. í frönsku stjórnarbyltingunni og á
Napóleonstímunum eyðilögðust mörg
söfn eða dreifðust. Oft voru bækur lán-
aðar úr klaustrasöfnum, þá venjulega
gegn tryggingu, og einnig bar nokkuð á
bókahnupli, en venjulega í smáum stíl,
því að allar stærri baekur voru að þeirr-
ar tíðar hætti hlekkjáðar við púltin eða
ekápana, þar sem þær voru geymdar.
Brynleifsson
í Helgafellsklaustri hér á landi. Þar áttu
mestan hlut að áhugamenn um hinn nýja
sið, sem vildu þurrka út kaþólsk áhrif
og litu á klaustrasöfnin sem gróðrarstíu
pápískunnar. Nokkur hluti klaustrasafn-
anna komst í eigu fursta eða konunga,
en mjög mikið eyðilagðist.
Miðaldasöfn
Óvíða mun almenningur fylgjast
betur með alþjóðamálum en hér á
íslandi. Hvort þessu veldur gömul
einangrun þjóðarinnar og smæð eða
almenn fróðleihsfýsn, shal ósagt
látið. Fréttir
jrá útlöndum
og greinar
um erlend
málefni hafa
alltaf verið
vinsœlt lestr-
arefni hér-
lendis, enda
furða útlend-
ir menn, sem
hingað homa,
(svo að vitn-
að sé í þúsundasta shiptið í Sal-
ómonsdóma þeirra), sig á því, hve
lslendingar búa yfir mikilli þekk-
ingu á fjarlœgum þjóðum.
Oft er þessi þekhing næsta yfir-
borðskennd að vísu, en henni fylg-
ir því miður einatt geysileg dóm-
harka. Hver maður, sem einhverja
nasasjón hefur af gangi heimsmála,
þykist þess umkominn að kveða upp
á stundinni dóma yfir mönnum og
málefnum um heim allan. Vissar
þjóðir eru „vondar“ í augum manna,
og hin flóknustu, viðkvœmustu og
torleystustu mál eru afgreidd með
einni setningu þess, sem hefur
höndlað sannleikann. Stundum
kemst í tízku að fordœma einstak-
ar þjóðir eða stefnu forráðamanna
þeirra, og tjóar þá ekki að bera t
bœtifláka fyrir þœr eða þá, því að
tízkan krefst sterkra lita í þessum
efnum. Öðrum megin er hvítt, hin-
■um megin svart; grátt er ekki til.
Fyrir kemur, að umrœður hér
manna á meðal minni á sœnskar
umrœður um alþjóðamál, ef marka
má nýlega Observer-grein eftir
Roland Huntford og fleiri greinar
um sænskt þjóðlíf eftir erlenda
blaðamenn, sem hafa aðsetur í
Stokkhólmi. Raunar er nóg að lesa
Dagens Nyheter til þess að sjá það.
Svíar hafa um alllangt skeið haft
þungar áhyggjur af því, sem gerist
utan landamœra Svíþjóðar, og telja
ekki eftir sér að gerast e.k. sið-
gœðisverðir alls heimsins. Grein-
arhöfundar segja, að ekki skorti
Svía andlega forystumenn, þegar
gagnrýna þurfi aðrar þjóðir, —
eiginlega sé offramleiðsla á slikum
leiðtogum, sem vilji leiða þjóð sína
í allan sannleika, og áhrif þeirra
séu sterk, enda eigi þeir greiðan
aðgang að „fjölmiðlunartœkjum".
Sœnskur blaðamaður ritaði nýlega
að um þessar mundir sé í tízku að
vera „róttækur“, og allir liugsi
eins og hinir, eða tali a.m.k. eins
og hinir vilja láta tala. Vissir hóp-
ar sœnskra menntamanna minni á
hunda, sem eltist sífellt við sama
beinið, og vegna áhrifa þeirra á
almenning verði daglegt samtal
fólks nokkuð einhœft. T.d. hafi
kynþáttaaðskilnaðurinn í Suður-
Afríku fyrir nokkru verið skyldu-
umrœðuefni. Leiðarahöfundar dag-
blaða, dállcahöfundar tímarita,
sjónvarpsfyrirlesarar og rithöfund-
Framhald á bls. 6
19. júni 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5