Lesbók Morgunblaðsins - 19.06.1966, Blaðsíða 13

<1MNIN<Í • D* ÍW 5nOkM>7UHUMAR-
T<IKM: HAR-AUt>^<RA5SOÍ1-
EN ERÍOÐIkJ S'A, WERSUMIk'lT HflMN Í)X HVERM
DAQ, OK /=U.lflR SPMR S'ÓQÐV. AXHMH MYNDl
VEM L/QCJÐRTiL SKAÐfl ÞEIM, þ'A FENCU ÆS’
IRtflR ÞAT B'AO, AT þ£lR QERÐU FJ'ÖTUR .ALL-
sterkan. 6R ÞéIR K'éIIUÐU L/££>ÍAIQ- • •/
..OK B'ARU HANNTiL OLFSiNS,OK &AÐU HANN R£VNA AFL
SlTT V/l> FJÖTURINN.
ÞV/ NÆST QER-ÐU ÆSIRNlR ANNflN FJ'tíTuR HALFU 5TERKARA, £R ÞEIR
KÖUUÐU DROMA, OK B'Ai>U £NN ÚLFÍNNREYNA MNN FJ'öTUR OK
TÖLÐU HANN VER-BA aIUNDU 'AQ/ETAN NIJp'K AF AFL|. £F S/-'/K
STÖKS/i'/£> Al/ETTI EIQl H4LDA HONUM.
EN OLFINUM Þ&7TI SER ÞAT EKKI OFREFLt OK CET Þ'A
FARAMEÐSEM ÞEIR VILDU.EN IfFYRSTA SINN ER
OLFKINN SPYRNDI V/£>, DROTNADI SA FJÖÍURR.
SVM LE'/STISK HfíNN C/ft LÆPINqi.
EN ULFURINN HUQSADI,
AT ÞESSl FJÖTURR VAI?
STERKR S1J ÖK, OK ÞfíT
MEÐ.fíT HONUM HAFDl
AFL VAXIT, S'/OAN Eí?
HflNN MfíVT L'EÐINQ,-
KOM ÞAT’I ríOG.AT MNH
SKYLDl FRÆQR VEÍ?ÐA.;
OK L'ET LEQCJft A SIK
FJÖTURINW.
lifa elliær framyfir tírætt og skilja þá
við með skaðræðishljóðum vegna þess
að ég vil fá að vera kyrr.
Torfey Steinsdóttir
þýddi.
— Húmanismi
Framhald af bls. 4
S amhengi íslenzkra fornbókmennta
við heimsbókmenntir samtíðarinnar
hefur verið alltof lítið rannsakað og er
það þó ólíkt skemmtilegra viðfangsefni
en málfræðilegur sparðatíningur við
samanburð handrita. Það spretta engin
Wóm nema þau eigi sér rætur, og ís-
lenzk ritmenning átti rætur í heims-
menningu miðaldanna. Við samanburð
á Frankasögunni og Heimskringlu ann-
arsvegar en Sturlungu hinsvegar sést,
að íslenzkir höfðingjar, að Kolbeini
unga undanteknum, voru prúðmenni
miðað við erlendar höfðingjastéttir.
Þeir voru hættir að henda börn á
epjótsoddum, eins og hafði verið siður
víkinga, þeir eyddu ekki heilar sveitir
með báli og brandi og virtu yfirieitt
ikirkjugrið. Siðbót Gissurar biskups ís-
leifssonar sagði til sín.
Andlegt frelsi
Þ vf hefur oft verið haldið fram,
eð miðaldamenn hafi verið bundnir á
klafa, að því er kenningar snertir, og
fullyrðingar einstakra öfgamenna því
verið skoðaðar sem opinber og einhlít
efstaða kirkjunnar, eins og dómur
Tertúllíanusar (d. um 230) um konuna,
en hann fylgdi öfgafullri heittrúar-
6tefnu, montanismanum, og var oft í
beinni andstöðu við yfirlýsta stefnu
kirkjunnar. Anne Fremantle bendir á í
éðurnefndri bók sinni, að allt frá
og þeirrar stefnu gætir innan
mótmælendakirkjunnar. Kaþólska
kirkjan tók menn af báðum þessum
stefnum í dýrlingatölu, heittrúarmenn-
ina Pétur Damian og Bernhard af
Clairvaux annarsvegar, Ágústínus,
Bonaventura og Tómas Aquinas að hinu
leytinu. Andvísindalega stefnan, sem
varð drottnandi bæði innan mótmæl-
endakirkjunnar og þeirrar kaþólsku
eftir siðaskiptin, varð til mikillar bölv-
unar fyrir menninguna á 19. öld, er
hún snerist gegn nýjum uppgötvunum
i líffræði og gerði kirkjuna með því
viðskila við samtíð sína í bili, þótt
vanræksla hennar í því að taka forustu
í félagslegum umbótum aldarinnar
ætti einnig sinn þátt í því. Það kann
ekki góðri lukku að stýra, þegar guð-
fræðingar gera annaðhvort predikunar-
stólinn að postulínsturni og láta sér
nægja að andvarpa þar yfir því sem af-
laga fer eða flýja inn í hellisskúta og
hiaða fyrir munnann múr úr fræðum
Lúthers eða fornum páfabréfum. Með
því afneitar kirkjan hlutverki sinu sem
ecclesia militans — hin stríðandi og þar
með sigrandi kirkja.
Því fer fjarri, að allir hafi hugsað
eins á miðöldum, því út þær allar voru
uppi menn, sem komu fram með nýjar
og frumlegar kenningar. Fyrir þessu
gerir Anne Fremantle glögga grein, en
einnig Gordon Leff, kennari í mið-
aldasögu við Manchester-háskóla, í bók
sinni Medieval Thought (1958). Sú bók
tekur yfir 1000 ára tímabilið frá Ágúst-
ínusi til Vilhjálms frá Ockham (um
1300-1349).
Þengill og þegnar
M
lTJ.’nni hefur verið kennt það í
skólum, að lýðræðishugmyndir nútím-
ans ættu upptök sín í kenningum
Rousseaus. Walter Ullmann, prófessor
■LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13
postulatímanum hafa verið uppi tvær
andstæðar stefnur innan kirkjunnar.
Önnur er andvísindaleg og einstreng-
ingsleg bókstafadýrkun, hin intellektuell
eða menntastefna. Þeirri fyrri fylgdi
frumsöfnuðurinn í Jerúsalem, sem vildi
halda fast við lögmál Gyðinga, svo sem
með umskurn. Hin var stefna hins
menntaða heimsborgara, Páls postula.
Tertullianus, sem var lærður lögfræð-
ingur og afburðasnjall málafylgjumað-
ur, fylgdi bókstafsstefnunni, Origenes,
sem var lítið eitt yngri, var hámennt-
aður á hellenistiska vísu. Hann var
áhrifamesti guðfræðingur kirkjunnar
og notaði gríska heimspeki til skýringar
guðfræði sinni. Sama er að segja um
Ágústínus kirkjuföður (3S4-430), sem
mótaði guðfræði kirkjunnar fram eftir
öllum miðöldum í nýplatónskum anda,
19. júni 1966