Lesbók Morgunblaðsins - 10.07.1966, Blaðsíða 11

Jóhann Hannesson:
ÞANKARUNIR
ÞAÐ er ekkert nýmæli meðal íslenzkra manna að skrifa bæk-
ur um ísland, eða jafnvel um „furður íslands“.
Allir landsmenn ættu að vita nokkur skil á sr. Arngrími
Jónssyni lærða, enda lifir nafn hans í sögu vorri að miklu
leyti fyrir þá sök að hann var mikill afkastamaður um kynn-
ingu lands og menningar um og eftir aldamótin 1600. Nefna
mætti marga fleiri innlenda menn og útlenda íslandsvini, þótt
hér gefist ekki tóm til þess. Viðhorf manna til landkynningar
eru öll önnur en þau voru á tímum sr. Arngríms. Allir er-
lendir menn sem vilja geta nú fengið sannsögulegan fróð-
leik um land vort og þjóð í stórum alfræðiritum. Nokkrir
erlendir menn læra mál vort og allmargir koma hingað ár
hvert, sjá landið með eigin augum og ræða vi’ð íslenzkt fólk.
Það er nú allvinsæl íþrótt að leiðbeina útlendingum, fylgja
þeim í hópferðum og segja þeim það, sem segja skal um
landið. Handbækur um land og þjóðfélag eru nú nokkrar til
á ýmsum málum og flestar greinargóðar, þótt finna megi einn-
ig skrumskæld rit, sem menn geta ekki verið þekktir fyrir
að gefa kunningjum sínum erlendum.
Að vissu marki er það auðvelt verk a'ð segja erlendum
mönnum nokkuð frá furðum íslands og sýna þeim þær, a.m.k.
ef maður fer með ferðamenn líkt og vel rekinn fjárhóp, sem
fer þar sem hann á að fara, sér það sem hann á að sjá, fer
hæfilega hratt yfir og hittir á gott veður.
Málið getur hins vegar vandazt ef erlendir gestir taka upp
það háttarlag að hugsa um sum vafasöm íslenzk mál, spyrja
óþægilegra spurninga, setja fram staðhæfingar, sem eru oss
óþægilegar eða til þess fallnar áð stinga upp í menn. Ut
frá þessu mætti flokka ferðamenn í þá, sem kalla má þægilega
og óþægilega, ánægða og óánægða, hrifna ferðamenn og „fúla“,
og síðast en ekki sízt furðulega, því ekki fer hjá því að við-
brögð sumra þeirra veki með oss nokkra undrun og furðu.
Oss er í minni maður einn, sem stóð á Lögbergi og fékk þar
leiðsögu, eins og aðrir menn, en maðurinn virtist ekki taka
eftir öðru en einni lítilli kríu, sem sveif yfir Öxarárhólm-
um. Var engu líkara en krían héldi sér þar í loftinu af ásettu
ráði til að sýna gestum íþróttir sínar, enda spurði gesturinn
ekki um neitt nema um allt sem hann gat fengið að vita um
þennan fallega fugl. Varð oss þá ljóst áð furður íslands eru
fleiri en ætla mætti. Kona ein, sem kom á Þingvöll, varð svo
hrifin af staðnum að hún vildi helzt setjast þar að og hvergi
fara. Það bjargaði henni hins vegar frá að verða eftirlegu-
kind að hún var í langferðahópi, sem varð að halda áfram
samkvæmt áætlun. Önnur kona spurði hvort íslendingar hefðu
byggt hamraveggi Almannagjár í tilefni af hátíðinni 1630.
Þegar vér tjáðum henni að Guð hefði smíðað þessa hamra
löngu fyrir það ár, varð hún mjög ánægð, tók að rölta um
gjána og virða hamrana fyrir sér af mikilli athygli. Vel má
vera að hún hafi lofað Guð í stað þess að bera lof á oss, og
mun það ekki verða oss til tjóns.
Óþægilegra var tilsvar annarrar konu, sem sagði: „Þér fs-
lendingar hafið ekkert nema rykið á vegunum, engar forn-
leifar né neitt, sem vert er að sjá“. „Hafi'ð þér ekki kynnzt
heita vatninu hérna í jörðinni?" spurðum vér frúna. „Jú, það
er bæði hreint og gott“, sagði hún. „Þér megið nota eins mikið
af því og þér viljið og þvo yður vel, og velkomnar aftur,
þegar vér höfum grafið úr jörðu rústirnar þarna niðri við
ána, því þar er nokkuð af fornleifum vorum enn í jörðu“.
Mildaðist nú frúin, en hvort von hennar rætist, ef hún kynni
a'ð koma aftur i þessu lífi, er ekki á voru valdi, heldur
þjóðarinnar.
„Die Islander respektieren nichts" — þ.e. fslendingar bera
ekki virðingu fyrir neinu — sagði þýzkur menntamaður, sem
víða hafði ferðazt um landið, vantaði hvorki gáfur né kunn-
áttu, og gat talað talsvert í máli voru og hafði hitt marga
menn. „Hafið þér hugsað það mál frá öllum hliðum?“ spurð-
um vér, „því að oss virðist að menn beri talsverða virðingu
fyrir peningum hér á landi.“ „Já, nóg er dýrtíðin," sagði hann,
”°S þetta er rétt hjá yður, menn bera virðingu fyrir pening-
um, en fáu öðru. Þannig þurfa jafnvel lærðir gestir að athuga
sinn gang og hugsa sig um, ef þeir fullyrða of mikið.
A erlendum bókamarkaði
Saga
England's Apprenticeship 1603—
1763. Charles Wilson. Social and
Economical History of England.
Longmans 1965. 35/—
Longmans gefur út margar
ágætar bækur varðandi sagn-
fræði. Þessi bókaflokkur er að
koma út, og hafa komið tvö
bindi fram að þessu. Þessi flokk-
ur á að spanna efnahagssögu Eng
lands frá dögum Rómver.ia og
fram á okkar daga. Hvert Dindi
á að spanna tímabil, sem mark-
ast af ákveðinni efnahagsþróun,
en þó þannig að frásögnin sé
tengd heildarmynd efnahagssög-
unnar. Þetta bindi er inngangs-
saga iðnbyltingarinnar, á þessu
tímaskeiði hverfur England írá
miðaldaerfðum á efnahagssvið-
inu og þróast efnahagslega til
þess ástands, sem gerði iðnbylt-
inguna mögulega. Höfundur
skiptir bókinni í þrjá höfuðþætti.
Fyrsti þátturinn nær yfir tíma-
bilið 1603—1660. Á því tíma-
bili gætir meir og meir aukinn-
ar verziunar og iðnaðar, sem er
samfara efnahagserfiðleikum og
innanlandsróstum og sam-
keppni við Hollendinga. Næsta
tímaskeið 1660—1700 einkennist
af framförum í landbúnaði og
síðasta tímabilið 1700—1763 var
efnahagslegt gróskuskeið og þá er
lagður grundvöllurinn að iðnað-
ar- og verzlunarveldi Bretlands.
Höfundur hefur ætíð hliðsjón aí
öðrum þáttum þjóðfélagsins. sem
hafa bein og óbein áhrif á efna-
hagslífið, mannfjölda, veðurfar,
afskipti ríkisvaldsins af atvinnu-
vegum og efnahagskenningar.
Bókaskrár fylgja og registur.
The Rome—Berlin Axis. A Study
of the Relations between Hitler
and Mussolini. Elizabeth Wiske-
mann. Collins — The Fontana
Library 1966. 10/6
Bók þessi kom út hjá Oxford
University Press 1949 og er nú
endurprentuð í Fontana-útgáf-
unni. Þegar bókin kom út, var
henni tekið mjög vel. Höfundur
var talinn hafa skrifað heimild-
arrit um efni sem enginn hafði
rannsakað fyrr, og með slíkum
ágætum að ekki yrði betur gert.
Höfundur var blaðakona á þess-
um sögulegu árum, auk þess sem
hún var lærður sagnfræðingur,
og hafði því allar forsendur til
þess að geta sett saman trútt
heimildarrit. Síðan hefur komið
út rit um sama efni, „The Brutal
Friendship" eftir F. W. Deakin.
í henni eru vissum þáttum gerð
betri skil en I bók Wiskemanns,
en hún er iafnframt mjög byggð
á þeirri bók. Þessi útgáfa er end-
urbætt og aukin efni, sem varð
aðgengilegt eftir að fyrri útgáfan
kom út. Höfundur dregur upp
ágæta mynd af vinfengi harð-
stjóranna, sem oftast hékk á blá-
þræði. Bókaskrá og registur fylg-
ir ásamt nokkrum myndum.
History of Ancient Greece. Jean
Hatzfeld. Revised by André
Aymard. Translated by. A. C.
Harrison. Edited by E. H. Godd-
ard. Oliver & Boyd 1966. 30/—.
Þessi Grikkja saga nær frá upp-
hafi og fram á daga rómverskra
yfirráða. Höfundurinn var pró-
fessor við Sorbonne og sérfræð-
ingur í grískri sögu. Þessi bók
hans þykir bezt bóka hans um
þetta efni. Bókin hefst á land-
fræðilegum inngangi og lýsingu
á löndum, sem liggja að Eyja-
hafi, en örlög Grikkja voru alltaf
bundin hafinu og ekki hvað sízt
þessu. Grikkir byggja svæði
öllum megin þessa hafs og eyjar
þess, og þar kynnast þeir menn-
ingu þeirra þjóða, sem þeir sigra
við innrásirnar í Grikkland í
fyrnsku. Á þessum slóðum hafði
egísk menning blómstrað, æva-
forn frjósemisdýrkun og blóð-
þyrstir guðir höfðu mótað allt
mannlíf þessa svæðis í óratíma.
Það verður bylting við komu
Grikkjanna, guðirnir verða
mennskari, og blóðþorsti þeirra
mildast. Og með tímanum hefst
á þessu landsvæði sú menningar-
lega undirstaða, sem menning
Vesturlanda byggir svo mjög á.
Andstaða Grikkja við yfirgang
Persa mótar framvindu Evrópu-
sögunnar í gríska átt, og ný-
lendustofnanir víkka áhrifasvið
grískrar menningar ásamt sigur-
vinningum Alexanders mikla.
Þetta rit er sígilt. Þótt eitthvað
skorti á i nýjustu kenningum
um frumsögu Grikkja, hefur höf-
undi tekizt að segja meginþætti
þessarar sögu á skýran og lifandi
hátt, svo að bók hans er með
beztu ritverkum af styttra tagi,
sem sett hafa verið saman um
Forn-Grikki. Bókinni fylgja bóka-
skrár og tímatafla auk registurs.
Bókmenntir
The World in the Evening.
Christopher Isherwood. Penguin
Books 1966. 5/—
Þessi skáldsaga kom fyrst út
hjá Methuen 1954 og er nú end-
urprentuð hjá Penguin. Höfund-
urinn fæddist árið 1904; las við
Cambridge-háskólann og stundaði
læknisfræði í London á árunum
1928-29. Hann fór til Berlínar 1930
og kenndi þar ensku. „Goodbye
to Berlin" er frá þeim árum. Sú
bók kom út 1939. Hann varð
bandarískur ríkisborgari 1946.
Þessi bók minnir um margt á
fyrri bækur hans. Sagan gerist
í Bandaríkjunum og er aðalper-
sónan 36 ára gamall maður, sem
hefur staðnað í æsku og aldrei
náð fullorðinsaldri.
Um 1930 hneigðist Isherwood
ásamt Auden, Stephen Spender
og C. Day Lewis til marxisma,
en með árunum breyttist þessi
afstaða þeirra. Auden hneigðist
til kristindóms og Isherwood
gerðist lærisveinn Huxleys og
tók að stunda austræn trúar-
brögð og jóga. Isherwood hefur
skrifað, auk skáldsagna, smásög-
ur og leikrit og þýtt rit eftir
Baudelaire.
— iteynuu ao íaia peua ganga, íagsi. ivam komumst aö boröinu.
Þaö veröur komiö miðnætti áður en viö — Viö ljúkum við spiliö þegar okkur
synist, og hvorki þú né aörir koma í
veg fyrir þaö.
nvao varstu aitur ao segja?
10. júlí 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11