Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1966, Qupperneq 7

SÍDASTA FULLID
.Tramhaid aí bls. 10
solin íinni á því hvon nun sirin a Kon-
eua ucticuanní jsg x'oyru eixKi aöi-
Uccxxxa jjig, /ísuis, jju eit yxxr aru, sem
tg gei sagt uin pxg. pu nerur snuo taug
Vxxja miris, urepxo asi mrna a monnun-
um, skiiiö viö mig íiakandi í sáru.n með
háðbrosi og einu höfuðkasti — en------
það varst þú, sem gerðir þetta.
Tíminn sígur áfram með miskunnar-
lausri ró. Þegar sjöstjarnan stendur yfir
Holtshnúknum, þá er miðnætti. Þá er
nýja árið byrjað. Þá er aðflutningsbann
á íslandi.
Þá lyfti ég síðasta bikarnum í hendi
mér og drekk erfi mitt, Þá er síðasta
ljósglætan í lífi Þóris Ketilssonar slokn-
uð. Þá er Þórir Ketilsson dauður.
Þá lyfti ég síðasta bikarnum í hendi
mér og drekk erfi þitt Bacchus. Díónýs-
os lýaios, harmaléttir, vínguðinn krýnd
ur iaufsveigum, skínandi af æskufegurð,
uniandaður af angan, drottinn gleðinn-
ar, þú ert útlægur ger af íslandi.
Engum nema sjálfum mér get ég un-
að að drekka síðasta fullið, sem drukk-
ið verður meðan þú átt frjálsar land-
vistir hér. Enginn á þér jafnmikið gott
upp að inna og ég.
Þú réttir mér hönd þína, þegar ást-
mær mín hratt mér frá sér. Þú brást
slæðu yfir sorg mína, þótt þú gætir
ekki hulið hana. Þú deyfðir sviðann í
sárunum, þótt þú gætir ekki grætt þau.
Það gat enginn kraftur á himni né
jörðu.
Ég þurfti vini, og það varst þú, sem
veittir mér þá. Ég drakk ekki einungis
til þess að deyfa harmana, lika til þess
að finna menn.
Einveran var mér drepandi. Sömu
myndirnar aftur og aftur og alltaf jafn-
kveijandi. Sömu hugsanirnar í enda-
lausri hringiðu. Ég varð að hafa menn
hjá mér, til þess að trufla huga minn,
menn, sem gátu hlegið að mér og grátið
með mér, menn, sem höfðu þrek til
þess að horfa innst inn í sál mína og
opna sál sína fyrir mér.
Ég leitaði meðal vina minna, ég
leitaði meðal kunningja minna, ég leit-
aði meðal ókunnra manna. Ég knúði á.
Steinhljóð.
Þessir vesalingar! Allir vildu þeir
vera karlmenni, en urðu ómenni. Allir
vildu þeir vera hugdjarfir, en þorðu
ekki að láta bezta hluta sinn koma í
ljós. Allir vildu þeir vera þrekmenni,
en skorti þrótt til að fara eftir göf-
ugustu tilfinningum sínum.
Þá leiddi ég þá að knjám þínum,
Díónýsos, þú leystir fjötra þeirra og
gafst þeim djarfmennsku og þrek.
Lognar tilfinningar! Voru það ekki
tilfinningar, sem voru til? Slógu ekki
hjörtu þeirra harðara? Færðist ekki
fjör í svip þeirra? Varð þeim ekki lið-
ugra um mál? Varð þeim ekki léttara
um hlátur og klökkva?
Lognar tilfinningar! Nei, þetta voru
einmitt þær sönnu tilfinningar. Venju-
lega voru þessir félagar mínir aðeins
stúdentar, við öl voru þeir menn.
Þá gat hver þeirra um sig verið alúð-
legur vinur. Þá gat ég rakið fyrir þeim
kvalir mínar og þeir tóku þátt í þeim
af alhuga sínum. Þá töldu þeir fyrir
harma sína, og mér var fróun í að skilja
þá út í æsar og láta þá fylla huga minn.
Þá gátu þeir allir til saman myndað
kátan hóp, sem feykti öllum áhyggjum
burtu með hlátri og gleðimálum. Hvar
sem við komum, var glymur í sölum af
hlátrum og söng, ljóðum og ræðum.
Menn hristu höfuðið yfir þessum stjórn-
lausa hóp. Menn lögðu fæð á mig fyrir
það að leiða félaga mína út í svall og
gjálífi. Allir vissu, hver það var, sem
hló hæst og söng bezt, hélt flestar ræð-
urnar og kvað öll kvæðin. Þeir stóru
mér það, vinir mínir, yfir skálunum,
að því meir sem aðrir hötuðu mig,
skyldu þeir fylkja sér kringum mig.
Samt þyntist hópurinn smátt og smátt,
og loks stóð ég aftur aleinn.
18. september líkifi
Síðán Héf.ég éngá vifii átt. Síðáh héf'
ég xxvoixxi Jlxcgxo, suixgxo ne xxveoxO.
Kvæöi min eru oli gleyxnd, augnablikið
var vagga þeirra og giui; bioan bet eg
buio enxxuana og poguii ynr sorg minni,
pu emn, ijaccnus, nexur eKKi yurgei-
iö mig. xju neiur vitjao mm, nvar sem
eg nærast, huno svivxroingarnar og gex-
io mer nyjar vomr og nyja arauma,
jafnvel longu eftir að oxi gæiuvon var
úti. Hver fiaska, sem ég hef fengið hér
að Gili, hefur komið eins og guðleg
náðargjof. Hún gat breytt baðstofukytr-
unni i konungshöll og rúmfletinu mínu
í hásæti. Og mig gat dreymt um, að
ennþá kynni þjóðin að geta uppgötvað
hinn ónotaða kraft anda míns og kalla
'mig 1 fram á vígvöllinn. — — Þessir
draúniar áttu sér stað að vísu skamm-
an aldur, en þeir hafa þó verið einu
stjörnurnar í náttmyrkri æfi minnar.
Þeir segja, að þú hafir steypt mér í
glötun. Trúðu þeim ekki. Þú átt ekki
meiri sök á því, að ég náði ekki í
áfanga, en berin eiga það, sem glóa
utan við götuna og svala ferðamannin-
um, ef hann óskar.
Er það þeirra sök, ef honum dvelst
svo lengi, að hann nær ekki marki
sínu? Eða hefði verið betra, að hann
hefði hnigið örmagna niður á veginn
af hita og þreytu og engrar svölunar
átt kost?
Þeir segja, að ég sé farinn í hundana.
Já, því ekki? Er það ekki að fara í hund
ana, að vera fluttur sem ánauðugur
þræll frá Höfn, til þess að erfiða í
þjónustu svívirðilegs okrara í íslenzku
landshornakauptúni, ánauðugur þræll
fyrir skuldir?
Er það ekki að fara í hundana að
vera sendur sem örvasa ræfill, til þess
að naga náðarbrauðskorpur bróður-
sonar síns?
Nei, það er lýgi. Ég veit, hvað er að
fara í hundana. Það er að gjamma
eftir geðþótta skrílsins, til þess að ná
upphefð og völdum. Það er að flaðra
upp um drottnendurna og bíta lítil-
magnann í hælana.
Ég hef aldrei komið fram eins og
hundur. Ég hef fremur fallið óvígur
en látið beygjast. Enn er skjöldur minn
jafnhreinn og þegar ég tók við honum.
Ég lýt engum krafti, hvorki á himni
né jörðu.
Hvers vegna ætti ég að lúta? Ég á
ekkert á hættu, ég hef ekkert að missa
Ég er sterkastur allra manna.
*
Miðnættið nálgast óðum. Ég helli
síðasta bikarinn fullan, stend upp og
lyfti honum beinum armi. Svona stóð
ég fyrrum meðal kátra félaga og hélt
glóandi ræður.
Ég finn afl í armi mínum, hann
skelfur ekki. Ég er aftur ungur.
Ég stend í fullu fjöri og fegursti
draumur minn er kominn fram: Ég
stend á Lögbergi og öll íslenzka þjóðin
er söfnuð saman í brekkunni fyrir neð-
an. Ég heyri ysinn og kliðinn í mann-
fjöldanum. En rödd mín er skær og
sterk eins og fyrr, og hún þaggar allt
niður.
íslenzka þjóð!
Ég lyfti þessu fulli af göfugi víni
i hendi mér, því að ég ætla að mæla
fyrir minni þínu.
Mig hefur dreymt voðaxegan draum.
En nú er liann horfinn. Mig dreymdi
að ég væri orðinn gamall ræfill. Og ég
hataði þig, af því að hjarta mitt var
fullt gremju og sorgar. Og ég fyrir-
leit þig, af því að ég sjálfur var hrædd-
ur og fyrirlitinn.
En ég ætla ekki að tala um þetta.
Ég ætla að tala um það, að íg hef alltaf
elskað þig. Og nú, þegar ég er ungur
og sterkur, ætla ég að vinna fyrir þig,
kenna þér, vísa leið. Og þú átt að fylgja
mér og hylla mig.
Mig dreymdi annan draum, Ijótan
draum, tóma ljóta drauma. Mig dreymdi
að þú værir að gera vínguðinn útlæg-
an úr landinu.
Það getur ekki verið satt. Kallið þið
öll fneð einurti Tómi: Það; ér ékki Satt!
xsxcxizxva pjxxUi Pu llcxui axxuxx exuKað
þao, sem xagui-t er. JSisKao araumiog-
ur ævinxyri exur eriiöi aagsins, og vor-
suixiia a exur SKammuegxsinyrKriiiu.
xvxansxu nu eKiu iengux, ao pao' var
vmiu, sem iiuui sKaxusKapinn inn i
hexjmmi, goöamjoourinn heigi?
Veiziu eKKi, ao enn 1 aag gerir vínið
venjulega menn ao skaldum og gefur
skaidunum byr undir báða vængi inn
i land hillinganna? Og guð alira þess-
ara ævintýralanda ætlarðu að gera
útlægan.
Þú segir, að vínið leiði ógæfu yfir
fjölda manna.
Getur verið. Vínguðinn er víst ekki
einn á ferð fremur en aðrir guðir. Hon-
um fylgja víst bæði sorg og gleði. En
á að gera hann landrækan fyrir það?
Ætlarðu að fara að eins og tröllin,
sem töluðu um að refta yfir daiinn sinn,
til þess að snjór félli ekki í hann?
Ætlarðu að verða heimskari en tröll-
in? Því tröllin hættu við að refta yfir
dalinn. Þau sáu, að hann missti fegurð
sína, ef sólin næði ekki að skína í hann.
Þú veizt, að sólargeislar standa af
ferð vínguðsins, og þessá geisla máttu
ekki missa, jafnvel þótt þú eigir að
kaupa þá með sorg.
Trúðu mér, það er betra að hafa ým-
ist sólskin eða hriðar, en að losna við
hríðarnar og missa sólina.
Umskiftunum ertu vön, land þitt er
óðal byltinganna. Sorgirnar hefurðu
þrótt til að bera, en tómleikann viltu
ekki þola. Þú mátt enga gleði missa,
sem þú átt völ á.
Og með aðflutningsbanninu legst
eins og kaldur skuggi yfir landið. Þjóð-
in verður daprari á svipinn sálarlífið
fábreyttara. Menn sitja þöglir og kald-
ir eða með uppgerðarbrosi og hálf-
velgjuhjali í samkvæmum, þar sem
engar „guðaveigar lífga sálaryl."
Og hvað eiga þeir að gera, sem ekk-
ert eiga til að verma kalda limi og
liðka stirðar taugar nema náðargjöf
Díónýsosar? Hver á nú að hjálpa þeim
til að byggja sér „hlátraheim, þá heim-
ur grætir“?
Sjöstjarnan stendur yfir Holtshnúkn-
um. Ég ber bikarinn að vörum mínum
og tæmi hann. Svo varpa ég honum af
hendi niður í dýpsta hylinn í gilinu.
Hvað er ég að hugsa? Hvað er ég að
gera? Hvers vegna varpa ég bikarnum
út í mannþröngina?
Stend ég ekki á Lögbergi og stendur
ekki öll íslenzka þjóðin hérna í brekk-
unni fyrir neðan? Heyri ég ekki ysinn
og kliðinn í mannfjöldanum? Er ég
ekki ennþá ungur og sterkur?
Eða stend ég bara hérna á gilbarm-
inum og heyri niðinn í fossunum? Og
er ég bara gamall ræfill og fullur? Og
er aðflutningsbannið gengið í gildi, eða
var það líka draumur?
Allt það fagra var draumur, allt það
ljóta og voðalega er veruleiki.
Ég er örvasa aumingi. Það er búið
að taka frá mér síðustu gleði mína.
Og ég er búinn að kasta grip ættar
minnar niður í gilið hérna.
Get ég gert við því, þótt tárin renni
í sífellu niður á kalt hjarnið og harða
steinana?
Ekki veit ég, hvernig ég staulaðist
heim um nóttina, eða hvers vegna ég
álpaðist ekki í gilið. Það lifir lengst,
sem hjúum er leiðast.
Samt tel ég líklegt, að úr þessu fari
að styttast í því fyrir mér. Eg er með
hrumasta móti fyrir brjóstinu og allur
af mér genginn til heilsunnc.r og skaps-
muna.
Þórir vonar víst það sama. Hann hef-
ur litið mig óvanalegu hýru auga þessa
síðustu daga.
Ég rek svo sem ekkert eftir þessari
líftóru að hafa sig burt. Eg er búinn
að dragnast svo lengi með hana, að
héðan af munar það engu. Ég berst
svona áfram að svelgnum nuklá, hring-
iðuhni, senf álla sogár í sig.
isg fíuxi svo sexxx iivoxxvi að hakka
tu ne KViOa íyrir, Eg gex eKKexc a imlJi
sveinsins þar og ooxvunaxxnnar her,
Eg uiiaoi uauoamx eKKi exxxs og peu’, sem
Kvxöa pvi ao soxiia uxauxxxxausi. írá
gieoiDuox pessa ms. Eg a her einsKis
íramar ao saKiia. Pess vegna þaxi eg
heiuur eKKi ao giæsa aauoanii lyrir
mer með neínum talvonum.
Og lítið er nú þetta að hafa fram
yfir aðra að hugga sig v— Og samt.er
það allur ávóxturinn af löngu og ströngu
lifi.
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
gaf hann sig fram við Abel. Frá fyrstd
stund féll ekki Abel við þennan nán-
asta liðsmann og meðhjálpara. Þegar
við fyrsta hádegisverðinn, sem þeir
höfðu saman, tók Abel eftir þvi að
Hayhahnen tók of mikið af drykkjar-
íöngum. Það ex hættulegt fyrir njósn-
ara, sérstaklega i ’-unnu landi. Abel
varaði hann við, en það var til einsk-
is. Seinna, við endurtekin tilfelli, tók
Abel eftir því, að meðhjálparinn hafði
drukkið of mikið, og hann sagði frá því
til Moskvu, og fór þess á leit, að Hoy-
hahnen yrði kallaður heim. Abel var
hræddur um, að hegðun Hyhahnens
mundi vekja eftirtekt FBÍ, og hann var
á því, að næstráðandi væri upplögð
,.öryggisáhætta.“
Arið 1955 fékk Abel boð um að
koma heim til að gefa skýrslu um alla
sína bandarísku starfsemi. Þá notaði
hann tækifærið til að vara við Hoyha-
hnen. En fyrst í apríl náðu þessar við-
varanir fram. Hoyhahnen fékk þá skip-
un um að koma til Moskvu svo fljótt
sem auðið væri. Hann tók rússneska
flugvél, sem hafði millilöndun í París,
og þar sem hann hefur sjálfsagt grun-
að, hvað biði hans í Moskvu, „hoppaði"
hann af, heimsótti bandaríska ambassa-
dorinn, bað um að fá að tala við iier-
málafulltrúann og sagði honum síoan,
að hann vildi koma upp um meiri hátt-
ar njósnakerfi í Bandaríkjunum.
Með hraði var Hoyhahnen flogið aft-
ur til Bandaríkj anna og látinn fá lang-
ar og ítarlegar yfirheyrslur, en hann
gat ekki sagt neitt nánar um það, hver
væri forstöðumaður þessara samtaka.
Hann vissi hver hann var, en ekki
hvað hann héti né hvar hann byggi.
Loks í einni af yfirheyrslunum, mundi
Hoyhahnen allt í einu eftir því, að
hann við einhverjar kringumstæður,
hafði orðið forstjrranum samferða upp
á ljósmyndastofu í Brooklyn. Eftir
ýtarlega leit í þessu hverfi, þar sem
Hoyhahnen áleit það vera, fannst ljós-
myndastofa Goldfuss. Að sjálfsögðu var
það rannsakað og þar fann lögreglan
sannanir fyrir njósnunum. Margar film
rúllur lágu frammi, þeir fundu mikro-
filmur, sérstök áhöld til ýmissa nota,
þarna lágu litlir hljómbandaupptakar-
ar, athugasemdir við ekta langhund
af stærðfræðiformúlum — og bak við
vegg fundu þeir útvarpssendinn. Hver
átti eiginlega þessa ijósmyndastofu?
Hoyhahnen gat ekki gefið neinar
upplýsingar. Myndastfoan var sett
undir umsjá dag og nótt. En langur
tími leið áður en Abel sýndi sig.
Þegar Hoyhahnen „hoppaði af“ í
París, var hann að sjálfsögðu „skyggð-
ur“ og menn komust brátt að raun um
að hann leitaði hælis í hinni banda-
rísku ræðismannsskrifstofu í heims-
borginni. Það var auðvelt að geta sér
til um afganginn. Abel var gert að-
vart og ráf'ið til að taka sér frí. Hann
fór til Flórída og enginn vissi hvar
hann var niður kominn. Hann hafði
áætlanir um að fara til Mexico, en
aðfaranótt 13. júní 1957 kom hann í
Framhald á bls. 12
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7