Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1966, Qupperneq 9

miklu í heimalandi sínu. En einnig
skiptir miklu sá fjöldi áhugamanna,
sem raunverulega trúir á mátt sam-
takanna og starf. Eins og menn í slíkri
stöðu hvar sem er, hættir starfsmönn-
um SÞ, til að ýkja mikilvægi starfs
síns dálítið, þar sem þeir vinna að því
að ná ákveðnu marki og fyrirheiti.
Og þeir vinna stórvirki. í heimi, sem
er þjakaður, a.m.k. tölfræðilega, af
hungri, ónógu húsnæði, sjúkdómum og
menntunarleysi, eru SÞ, ef ekki megin-
hjálparhellan, drifkraftur og hugsjóna-
eldur, og, ef svo má að orði kveða,
marghöfðuð samvizka heimsins. Enginn
getur efast um gildi UNESCO og efna-
hags og félagsmálaráðsins. UNRRA var
gagnlegt, þegar Evrópa var í láginni
eftir seinna stríðið. Menn eins og Paul
Hoffmann fyrrum framkvæmdastjóri
hins sérstaka sjóðs SÞ, hafa lagt mikið
að mörkum til umbóta á mannlegum
kjörum. Þeir hafa ekki tapað þeim
eldmóði, sem einn dugir til að koma í
málum í framkvæmd.
En við skulum einnig athuga hina
hlið þessa máls. Síðan SÞ voru
stofnaðar hafa áhrifamestu hjálparfram
lögin ekki komið frá þeim. Heldur
komu þau frá einstökum þjóðum, eins
og t.d. Marshall-aðstoðin og þau voru
lögð fram til að þjóna hagsmunum þess
ríkis, sem lét aðstoðina í té.
Þetta er raunin enn í dag. Hver hjálp-
ar Indlandi til að komast undan hung-
urvofunni? Sameinuðu þjóðirnar? Nei,
það er fátæki Sam gamli frændi, sem
var teygður og toginn af hinum djarf-
tækari þjóðum allan tímann, á meðan
20. allsherjarþingið sat að störfum.
Ráðamennirnir í Washington eru reiðu-
húnir til að senda 10 til 15 milljón tonn
af hveiti til Indlands árið 1966.
Er ég hlýði á tal hinna áhugasömu
mannúðarsinna hér, kemur upp í huga
minn stutt, en sorgleg saga, sem Harold
Callender var vanur að segja, þegar
hann var aðalfréttaritari New York
Times í París. Skömmu fyrir seinni
heimsstyrjöldina átti Harold tal við
slarfsmann Þjóðabandalagsins um það
hvað bandalagið gæti gert til að koma
í veg fyrir hið yfirvofandi stríð.
Starfsmaðurinn varð að viðurkenna
að bandalagið stæði ráðþrota gagnvart
þessum vanda. En, bætti hann við,
bandalagið hefur spornað dálítið gegn
hvítri þrælasölu.
Hér er kjarni máls míns. Sameinuðu
þjóðirnar voru ekki stofnaðar til að
íæða mannfólkið eða klæða, jafnvel
ekki til að skapa alþjóðlegan umr.æðu-
sal. Tilgangurinn með stofnuninni var
að varðveita friðinn.
Hefur það tekizt? Ivone Kirkpat.rick,
fyrrum aðstoðarutanríkisráðherra
Breta, sagði eitt sinn, að fleiri hefðu
Fulltrúar nokkurra Afnkurikja ganga af fundi Allsherjarþingsins i motmælashym,
Breta, ræðir um Rhodesíu.
er wuson, iorsæusraonerra
verið drepnir i stríðum og þjóðfélags-
illindum á 10 ára ferli SÞ, en á allri
öldinni, sem leið á milli bardagarma
við Waterloo og Marne.
Á síðasta Allsherjarþingi fékk ég þá
hugmynd, að fæstir þingfulltrúa væru
sérlega áfjáðir í að halda friðinn.
Sameinuðu þjóðirnar voru stofnaðar
til að varðveita friðinn, en þrátt fyrir
ítrekaðar aðvaranir og bænir U Thants
um aukin framlög til að halda við frið-
arsveitum samtakanna, voru undirtekt-
ir fulltrúanna mjög dræmar. Eins óg
málum er háttað, eru SÞ ekki færar til
að koma á móts við nokkra bón um
íhlutun af hálfu friðarsveitanna, og
talsvert af því friðarstarfi, sem borið
hefur árangur og gengið vel til þessa,
er nú þannig sett, að það býr við nauð-
þurftir og þrífst aðeins á því, sem unnt
er að skrapa saman hér í höfuðstöðv-
unum frá degi til dags.
S ameinuðu þjóðirnar eiga aug-
sýnilega við sálræn vandamál að stríða,
bæði innan höfuðstöðva sinna og á
meðal fylgismanna víðsvegar í heim-
inum: Almenningur ruglar saman,
hvað samtökin ættu að vera, og hvað
þau raunverulega eru. Takmark þeirra
er svo háfleygt, ætlunarverk þeirra er
svo göfugt, að samtökin hljóta að vera
SÞ drauma fólksins.
í raun virðist þetta líta þannig út.
Hið önnum kafna starfsfólk, sem þýtur
frá einni nefnd til annarrar, skrifar
ræður, semur skeyti og skýrslur og
sendir heim í utanríkisráðuneytið sitt
í þeirri von, að hún verði tekin til um-
ræðu á næsta ráðuneytisfundi. Þú hefur
unnið við þetta. Þú veizt, að bréfin eru
opnuð af einhverri undirtillu í ráðu-
neytinu, sem lítur á fyrirsögnina, styn-
ur, og óskar þess, að Claude, Ivan eða
Ali, gæti munað, að meginatriði utan-
ríkisstefnunnar eru mótuð í höfuðborg-
inni, en ekki í New York.
Um allan heim má finna þá staði,
þar sem SÞ hafa unnið gott verk eða
vinna að góðu verki — að vissu marki
Kýpurdeilan er auðveldari úrlausnar
vegna afskipta SÞ. Sameinuðu þjóð-
irnar hafa dregið úr spennunni milli
ísraels og Arabaríkjanna. Alyktanir
öryggisráðsins skiptu miklu máli í
bardögunum milli Indlands og Pakistan
út af Kashmir.
Ég notaði orðatiltækið „að vissu
marki“, þar sem það er öldungis greini
legt, að afkastageta SÞ eru takmörk
sett. Mörk þess mótar almennur áhugi
þátttökuþjóðanna og hagsmunir ein-
stakra ríkja en þó fyrst og fremst
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna, en
jafnvel einnig Breta, Frakka, Indverja
og Pakistana.
Bandaríkjamenn og Rússar höfðu t.d.
báðir hag að því, að bardögum lyki
milli Indverja og Pakistana. Skoðanir
þeirra voru samhliða að vissu marki
því að báðir álitu frið í hinu stríðs-
þreytta og óstöðuga Indlandi nauðsyn-
legan til að stemma stigu við ævintýr-
um kínverskra kommúnista í Asíu.
En leiðir skildu með þeim, pegar
kom að kjarna málsins: Framtíð Kash-
mir. Þarna ríkir ástand, sem kallar á
íhlutun SÞ, sem verða að gera ein-
hverjar ráðstafanir til að fá Pakist-
ana til að draga úr kröfum sínum um
sjálfsákvörðunarrétt, og kröfum Ind-
verja um að yfirgangi Pakistana 1
Kashmir ljúki, ef ekki á að koma til
blóðugra bardaga milli tveggja 550
milljón manna herja.
En öryggisráðið nálgaðist þetta vanda
mál af varfærni þess manns, sem reyn-
ir að lokka bjarndýr út úr símaklefa.
Rússar fullyrða, að þeir séu á móti
hvers kyns afskiptum af innanríkis-
málum, einstakra þjóða, — nema að
sjálfsögðu, þegar kommúnistaflokkur-
inn, þ.e. kommúnistaflokkur, sem
hlynntur er Rússum, hefur tækifæri
til að auka völd sín. Lítum á núverandi
ástand á Indlandi: yfirvofandi hungurs-
neyð, stór her, sem alinn er á nauð-
synjum landsmanna; á meðan spenna
helzt í Kashmir svæðinu kann komm-
únistaflokkur Indlands að dafna. Rúss-
ar hafa undirbúið fund með Ayub Khan,
íorseta Pakistan, og Shastri forsætis-
ráðherra Indlands, í Tashkent. Þetta
sýnir, að þeirra eigin sögn vilja sov-
ézkra ráðamanna til að sætta deilurnar
í Kashmir. En í Öryggisráðinu, þar sem
mest ríður á, að samkomulag náist,
forðast þeir í lengstu lög allar umræð-
ur um undirrót deilnanna.
Framh. á bls. 12
18. september 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 9