Lesbók Morgunblaðsins - 18.09.1966, Page 12
SVIPMYND
Framhald af bls. 7
íbúð sína í Brooklyn. Lögreglan sem
hélt vörð, sá að ljós kviknaði skyndi-
lega í ljósmyndastofunni. Það var far-
ið að öllu með gát. Allir sem yfirgáfu
bygginguna voru ljósmyndaðir og þeir
voru allir skyggðir fyrst um sinn. En
nú var filman framkölluð og sýnd
Hoyhahnen, sem sat vel geymdur í
fangaklefa. Hann gat brátt bent á for-
stöðumanninn, og þar með voru örlög
Abels ráðin.
Þegar hann var handtekinn, sagði
hann kalt og rólega: „Þið tókuð mig
með buxurnar á hælunum."
FBÍ fór með hann í fangabúðir í
Texas, þar sem reynt var að ráða hann
sem gagnnjósnara, en hann vísaði því
frá sér með fyrirlitningu.
A bel neitaði að útskýra nokkuð
fyrir FBÍ og dómstólunum, en seinna
sagðist hann hafa farið á bak við lög-
regluna, sem handtóku hann: — Við
handtökuna fékk ég tækifæri til að
fara á salerni og tókst þá að losna við
hættulega hljómupptöku. Þegar við
sátum í lögreglubílnum varð ég að
losna við hættulega míkrófónfilmu. Ég
hélt á henni í hendinni, og tók til að
fingra við bindisnálina mína. Það fór
eins og ég hélt. Lögreglumaðurinn við
hliðina á mér þreif af mér nálina og
byrjaði að rannsaka hana, og meðan
hann var að því, gat ég kastað burt
míkrófilmunni!
Það sem Abel ekki skýrði frá, var
að lögreglan fann einnig nokkuð hjá
honum við handtökuna. Hann var með
6000 dollara á sér, enfremur var hann
með mynd af hinum eftirlýstu hjónum,
og loks hafði hann á sér bréf frá Sov-
étríkjunum. Það var frá konu hans og
dóttur.
Við réttarhöldin fékk Abel fram-
úrskarandi sérfræðing í refsirétt.i sem
verjanda. Það var hinn 45 ára gamli
James Denovan. Hann var flotafor-
ingi úr síðasta stríði og hafði komið
fram í Núrnberg, sem aðstoðarmaður
bandaríska aðalákærandans, núverandi
dómara Robert Jackson. Denovan fékk
mörg bréf frá ofsareiðum Bandaríkja-
mönnum sem espuðu sig yfir því, að
hann vildi verja Sovétrússa, sem sótti
eftir mestu hernaðarleyndarmálum
Bandaríkjanna. En það kom einnig
stuðningsbréf. Einn stéttarbróðir skrit-
aði: Eg vona að þér tapið, en að þér
sýnið ágæti yðar i ósigrinum.
Formauuxiiin 1 iogiiiannaxeiagi hans
skrnaoi; — vorn í uvinsæium iwuuin,
er einn al þenn iuuium, sem gera siarl
vort að katu.
Það var mikil spenna út af málinu.
Allir vissu að sjaixsugou aö Abel atti
aauðadóm á hættu. Denovan gekk að
því með fuilum krafti að hindra það,
og sagði, m.a. í lokaræðu sinni: — Það
er mögulegt, að Bandaríkjamaður, jafn
háttsettur, verði handtekinn í Sovét-
ríkjunum eða af bandamönum þeirra
í náinni framtíð. Það er þá sennilegt
að fangaskipti á diplómatiskan veg, eigi
eftir að verða í þágu Bandaríkjanna.
Hvort dómstóllinn á Atlanta tók
tillit til þessa, er að sjálfsögðu á huldu,
en hann dæmdi Abel til 30 ára refsi-
vistar og 3000 dollara sekt. Hann hafði
stjórnað njósnunum í Bandaríkjunum
í níu ár. En meðan Abel afplánaði dóm
sinn, skeðu hlutir í Englandi. Brezkir
gagnnjósnarar komu upp um rússneska
njósnarann Gordon Arthur Lonsdale,
alias Rússann Konon Trofuvitsj Molo-
duyj, fæddur í Moskvu 17. jan. 1920.
Hann var sennilega forstöðumaður fyrir
stéttinni í Englandi og stóð beint undir
Abel, þótt hann að sjálfsögðu hefði
einnig beint samband við Moskvu. Það
er alveg víst, að Lonsdale, að minnsta
kosti einu sinni, var í Osló, þar sem
hann kom í Vigelandsgarðinn. í sam-
bandi við Lonsdale-málið, handtók
leyniþjónustan í London bókhaldara
nokkurn, Peter John Kroger og konu
hans, Helen Joyce. Þegar fingraför bók-
haldarahjónanna var sent til FBÍ, var
því slegið föstu, að þessi tvö voru hin
sömu og Morris og Lorna Cohen. Sam-
bandið við Abel var sannað. Lonsdale
var dæmdur til fangelsisvistar í 25 ár,
og Kroger eða Cohen hjónin til 20 ára
fangelsis.
Hinn 1. maí 1960 skutu sovétrúss-
neskar eldflaugar niður U2 flugmann-
inn Francis Gary Powers við Sverd-
lovsk austan Uralfjalla. Seinna var
Powers dæmdur í 10 ára hegningar-
vinnu fyrir njósnir gagnvart Sovétríkj-
unum.
I samvinnu við John F. Kennedy
forseta, hóf Denovan málfærslumaður
samninga við Rússana, um að skipta
á Abel og Powers. Snemma dags þann
10. febrúar, 1962, fóru skiptin fram
á Glienicker brúnni í Berlín. Rússarnir
afhentu þá, auk Powers, bandarískan
stúdent, Fredric Pryor, sem var tekinn
í Austur-Berlín 1961, ákærður fyrir
njósnir. í viðbót við þetta lofuðu þsx
að afhenda annan Bandaríkjamann,
Makien, sem sat fangi í Kiev, sakaður
um njósnir. Þeir héldu loforð sitt. Hinn
fyrsti, sem fékk tilkynningu um skipt-
in þessa febrúarnótt 1962, var Kennedy
forseti, sem fékk beina tilkynningu til
Hvíta hússins.
Eftir heimkomuna til Mo ':vu, var
Abel veitt „Leninorðan“, og hann var
skipaður kennari við njósnaskóla. Það
hlýtur að vera augljóst, að þessi kenn-
ari getur gefið læi'isveinum sínum full-
ar upplýsingar um það, hvernig „her-
maður í hinum ósýnilega her“ skai
haga sér í óvinalandi.
(Odd Bergfald.)
S. Þ. LEGGJA
Framíhald af bls. 9
B andaríkin vilja styðja Indland
ráðist Kínverjar á landið næsta vor.
Ríkisstjórnin í Washington grunar
Pakistana um græsku, þar eð þeir hafa
lengi gefið Kínverjum undir fótinn.
En blandi hún sér í deilurnar nú kann
hún að móðga Indverja og jafnvel
veikja aðstöðu rikisstjórnarinnar í
Nýju-Dheli.
rra sjunarhóli bandaríska utanríkis-
raonuneyusms er peiia uæiuu um pao,
pegar sernver axvoroun neiur vanci-
íæoi í tor meo ser. Veroi tvasnmirueii-
an ekki leyst nu má buast vio ireuan
ýlingum i íramtíöinni. En sé haiizt
handa við lausn hennar kann hið eríiða
stjórnmálaástand í Indlandi enn að
versna. Alanbrooke, yfirmaður brezka
herforingjaráðsins í seinni heimsstyrjöld
inni, var vanur að segja, að i stríði
væri ávallt valið á milli erfiðleika.
Sama mætti segja um utanríkismál.
Þannig verður augljóst verkefni SÞ
viðkvæmt svið alþjóðastjórnmála, þar
sem fjöldi manna veit, hvað gera ber,
en engan langar til að höggva á hnút-
inn.
Þú heyrir kannski þá röksemd, að
sé ekkert gert muni vandinn hjaðna
og hverfa með tímanum. Þessu til stuðn
ings er Berlínar-vandamálið tekið sem
dæmi. En það vandamál er auðveldara
viðfangs, ekki vegna einhverrar inn-
blásinnar utanríkisstefnu, heldur vegna
þess, að þar hefur beinlínis staðið deila
milli austurs og vesturs. Öttinn við al-
gjört eyðingastríð gerir ástandið stöð-
ugra.
Þessi skilyrði eru ekki fyrir hendi
í Kashmir. Stjórnmálaástandið í land-
inu er ýft af trúarmóði Beggja aðila,
og ríkisstjórnir beggja landanna þykj-
ast sannfærðar um það, að falli þær
að einhverju leyti frá kröfum sínum
mum þær aðeins gefa ofstækismönnum
byr undir báða vængi. Slíkt ástand
verður ekki þegið í hel, hér stöndum
við andspænis púðurtunnu.
Deilan vegna Rhodesiu var ann-
að dæmi. Reiðilestur AfríkjuríXjanna,
sem stafaði af réttlætanlegri reiði, var
dálítið krassandi og skemmtilegur á-
heyrnar. En áhrifameira hefði verið, ef
háværustu fulltrúarnir hefðu verið vilj-
ugir, til að láta lönd sín hafast eitthvað
raunhæft að.
Þeir eru fjarskalega herskáir í Afríku
mennirnir, svo heyrist manni a.m.k.,
en þeir vilja láta aðra berjast fyrir
sig. Þeir eru eins og vinur okkar gamli,
hertoginn af Plaza Toro, sem kaus að
stjórna fyrir aftan víglínuna, það væri
ekki eins þreytandi eða hættulegt.
Nær undantekningarlaust eru nýju
aðildarríkin mjög hrifin að hástemmd-
um yfirlýsingum gegn forsætisráðherra
Rhodesiu, — eða moskítóflugunni. Full-
trúar þeirra virðast fá útrás fyrir æs-
ing sinn og hita innan veggja SÞ, og
í því tilliti held ég, að SÞ séu gagnleg-
ar sem umræðustaður.
Vandinn er aðeins sá, að þetta tekur
svo langan tíma, og af eðlilegum ástæð-
um verður málæðið meira eftir því sem
landið er minna. Þeir voru að ræða um
málamiðlun í stjórnmálanefndinni ný-
lega, og að mér heilum og lifandi, þá
byrjaði einn orðskrúðsmanna ræðu
sína að ræða um það, að ekki hefði
verið leitað málamiðlunar í Edens-
garði forðum daga og rakti síðan gang
sögunnar allar götur fram til Musso-
linis og Hitlers. Þetta var, taktu eftir
því, mjög alva/leg deila, sem bæði
Bandaríkin og Rússland tóku mikinn
þátt í. Ég held, að þessar málalenging-
ar verði bezt skýrðar á þann hátt, að
þessir náungar fái ekki að opna munn-
inn, er þeir eru heima í höfuðborg
sinni, og helli því úr skálum reiði sinn-
ar hér.
S é» S—» alþjóð-
legur umræðusalur, þá er gífurlegum
annars nytsamari tíma varið í elting-
arleik við vandamál, sem eiga ekki
lengur neitt skylt við meginviðfangs-
efnið. Ég held, að þú viðurkennir, að
eitt af þessum meginviðfangsefnum sé
efnahagsleg staða vanþróuðu landanna
í heimi alþjóðahygju, þar sem sá ríki
verður æ rikari, en hinn fátækari.
En í stað þess að einbeita sér að
þessu megumiau, er enaaiausc maiæui
um nyienuusceinu lyrri luna og ny-
ienauscexna nucimans. Vio nijoium að
viouiKenna, ao öuuur-AliiKa, ianasvæoi
Poriugaia í AiriKu og ivnoaesiu eru
stjornmaialeg ogn í garð svartra riKja
Airíku. Þú gætir einnig fullyrt, að
þarna væri einmg um eins konar hern-
aðarlega ógn að ræða. Og nú, er við
eigum í stríði í Suðaustur-Asíu, þar
sem Kína yglir brýrnar og Rússar læð-
at með veggjum, þá heyrum við áhrifa-
mikla ræðu um örlög einhverrar ó-
merkilegrar nýlendu, sem tiltekið
Evrópuríki getur ekki veitt sjálfstæði
og yrði hvort eð er að styðja ef svo
íæri.
Tilgangslausar aðgerðir eru alltof
margar. Fulltrúar Afríkuríkja gengu
af fundi, þegar Harold Wilson flutti
ræðu siiia. Breytti hann ræðu sinni eða
stefnu á nokkurn hátt? Að sjálfsögðu
ekki. Slíkt tiltæki væri heimskulegt.
Nokkur ríkjanna slitu stjórnmálasam-
bandi við Breta út af Rhodesiu. Ég
býst við, að það merki, að þau muni
fá yfirdrátt sinn annars staðar frá.
Þessi kjánalegu skrípalæti eiga ekk-
ert skylt við hinn raunverulega heim
handan Hudson-fljótsins og East Riv-
er. Slæm hegðun er skiljanleg. Þú get-
ur ekki búizt við því, að fólk sem hef-
ur verið undirokað svo öldum skiptir
verði heimsmenn á einni nóttu. En þú
mættir samt álíta, að það kynni að
greina kjarnann frá hisminu.
Ég óttast sannarlega, að takizt SÞ
ekki að finna þau grundvallaratriði,
sem þarf til að viðhalda friði, þ.e. vilj-
ann og leiðina, þá verði samtökin lítils-
virt með sömu orðum og írski utanrík-
isráðherrann, Fank Aiken, notaði: „í
iðu ósamlyndis, óvissu, skrípaleik og
upplausnar, munu þau hverfa í fljót
gleymskunnar.“
Orðaleikir og vægt orðalag er
vinsælt hér, einkum þegar rætt er um
„algildi" Sameinuðu þjóðanna. En þetta
orðalag merkir sama og þátttaka Kína
í samtökunum verði leyfð, og kann
einnig að ná til þess, að kínverskum
þjóðernissinnum á Formósu verði vís-
að úr samtökunum. Ég tel sjálfur, að
kínverskum kommúnistum verði veitt
aðild að samtökunum síðla árs 1966.
En ég er ekki haldinn þeirri firru, að
ég álíti, að þar með geti menn stigið
á stokk og hrósað sigri um, að nú séu
allir erfiðleikar úti og lífið aðeins dans
á rósum.
Þvert á móti. Ég er þess fullviss, að
Kínakommar munu koma öllu í háa-
loft, er þeir hafa tekið sæti og byrja
að kasta neitunarvaldi sínu um Örygg-
isráðið eins og smákökum. Þó sagði
Zulfikar Ali Bhutto, utanríkisráðherra
Pakistan, sem er maður kænn, að er
sá dagur rynni, þegar hann heyrði full-
trúa Bandaríkjanna og Rauða-Kína
ráðast á hvorn annan í allsherjarþing-
inu, vissi hann að allsherjarfriður væri
nær.
Það bezta, sem við gætum vænzt af
aðild Peking er, að þá kann að skap-
ast grundvöllur fyrir sættir í deilumál-
um Kína og vestrænna ríkja — sé vilji
annars hvors aðila fyrir hendi.
Maður getur sagt, að SÞ gegni stjórn-
málalegu hlutverki, sem tengiliður
milli þjóða. Fyrsta skref Rússa til að
létta flutningabanninu á Berlín var
stigið hér. Amintore Fanfani, forseti 20.
allsherjarþingsins, var meðalgöngumað-
ur í sáttaumleitunum af hálfu Norður-
Víetnam, enda þótt árangurinn hafi
ekki orðið mikill, til að koma á samn-
ingaviðræðum í Víetnam.
Þessi þáttur kann að vera ýktur.
Vilji þjóðir raunverulega hafa sam-
band sín á milli, finna þær leiðir til
þess. Hlutverk Sameinuðu þjóðanna
var annað og meira en að vera risa-
vaxið pósthús.
Sjaixur mundi ég gæta ýtrustu var-
kaiiii, fci eg liucaui pucca pvoccxas. »-
ieict er inai scjuiiiareiiiiciie!c.ans svo
unaicvæinc, viumut peirra svo
timninnguin, lungum penra cu au
a ser acuygn a lorsiuum scuiDiaoaiiua
svo riK, au eg munai teija mjog var-
hugavert, að ieggja eitlhvað aivariegt
til malanna herna. Samt sem áður heí-
ur það verið gert. Og kann að vsröa
gert í framtíðinni.
En hér er ekki um vettvang Sam-
einuðu þjóðanna að ræða. Þær voru
stofnaðar til að varðveita friðinn. Því
ipiður hefur það ætlunarverk .nstek-
izt.
U æja þá förum við að slá botn-
inn i þetta. Staðurinn er áhrifamikill.
Sameinuðu þjóðirnar leggja hart að
sér. En þegar málin snerta hagsmuni
einnar þjóðar eða stöðugleika samtak-
anna sjálfra, rekur allt í strand.
Á meðan málum er þannig háttað
verður málæðið mikið, en framkvæmd-
ir litlar. Því að við framkvæmdir velt-
ur báturinn, og engin ábyrgðarfull
sendinefnd getur tekið því. Anthony
Eden, sagði, að einmitt þetta hefði riö-
ið Þjóðabandalaginu að fullu. Það gelur
einnig gerzt hér.
Skilaðu kveðju til strákanna,
þinn Drew.
12 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
18. september 1966