Lesbók Morgunblaðsins - 16.10.1966, Blaðsíða 14

Bréf til Lesbókar
LESBÓK Morgunblaðsins hefur borizt bréfljör óþarfi. í>að getur vel verið, að ekki
um Svipmyndina af Joan Baez, sem birtist
hér 25. sept. sl. Bréfið fer hér á eftir, svo
og svar þess, er sá um Svipmynd Lesbókar-
innar að því sinni.
„Kæra Lesbók!
Ég ætlaði bara að skrifa þér til að þakka
þér fyrir greinina um Joan Baez. Systir min
skrifaði þér nefnilega fyrir nokkru og bað
þig um að birta grein um hana, og mér
finnst það reglulega vel gert af ykkur að
gera það, og þess vegna vil ég þakka ykkur.
En mér finnst greinin bara alls ekki (nógu)
góð. Myndirnar eru fínar, og þegar ég sá
þær, hlakkaði ég mjög til að lesa greinina,
þó að ég byggist við að vita allt, sem stæði
þar. En það var nú eitthvað annað! Ég er
ekki að segja, að það eigi bara að telja upp
alla kostina, sem mannsekjuna prýða, (eins og
í öllum þessum minningargreinum), langt frá
því. En mér finnst samt of langt gengið,
þegar gallarnir yfirgnæfa algjörlega kostina.
Ef manneskjan er svona ógurlegur gallagrip-
ur, þá er hún í rauninni ekki þess virði, að
um hana sé skrif að! Það finnst mér að
minnsta kosti. Ég hef oft lesið þáttinn ,,Svip-
mynd“, og ég hef aldrei rekizt á, að taldir séu
upp óteljandi gallar á persónunni, þangað til
kostirnir hverfa alveg í skuggann. Og ég
get ekki ímyndað mér, að Joan sé svona
miklu meiri gallagripur en hinir, sem hafa
komið í ,,Svipmynd“. Þetta gerir ekkert til
mín vegna, en þeir, sem ekkert vita um
hana og aldrei hafa lesið neitt um hana, hljóta
að velta því fyrir sér, eftir að hafa lesið
þessa grein, hvers vegna 1 ósköpunum hún
var skrifuð. Ekkert er sagt um uppruna
hennar, og hvergi kemur einu sinni fram,
hvað hún er gömul; hvað þá, hvar hún er
fædd eða nokkuð þess háttar. Ég veit bara,
að Joan hefur áreiðanlega fleiri kosti en
galla, eins og flestir, sem eitthvað er í varið,
en það kemur bókstaflega hvergi fram, að
hún hafi nokkra kosti. Ef ég hefði lesið
þessa grein, án þess að vita nokkuð um
Joan áður, þá hefði mér fundizt hún hræði-
lega leiðinleg eftir lýsingunni að dæma, og
það hlýtur ykkur iíka að finnast, ef þið
hafið ekki heyrt neitt almennilegt um hana
áður. Svo finnst mér vera gert hálfgert gys
að skólanum hennar, og það finnst mér al-
öllum geðjist að svona skóla, en mér finnst
sannarlega vera meira vit í honum en mörg-
um öðrum. Og ég held, að það sé ekki allt
rétt, sem stendur þarna um hann. Ég hef
ekki áður heyrt, að stúdentarnir komi til
Carmel um helgar, heldur að þetta sé nám-
skeið (nokkurra vikna) og „skólinn“ sé á
hverjum degi. Ég er viss um, að ma/,ur hefði
ekki nema gott af því að taka þátt í slíku
námskeiði! Svo er það bölvuð della, að Julie
Felix sé farin að skyggja á Joan, því að
Julie er alls ekkert þekkt í Bandaríkjunum,
og vinsældir hennar eru eiginlega bara 1
Englandi. Ég vildi bara óska, að þið hefðuð
frekar látið vera að birta grein um Joan,
fyrst þið gátuð ekki fundið neina betri, því
að þeir, sem hafa lesið hana, hafa fengið
ranga og mjög leiðinlega hugmymd um hana,
Elsa Guðmundsdóttir.
Laugateigi 35. Reykjavík“,
SVAR SVIPMYNDARHÖFUNDAR:
Ég, sem sá um umrædda Svipmynd, vissi,
að Lesbók hafði borizt bréf (frá Báru
Guðmundsdóttur, Laugateigi 23), með ósk um,
að fjallað yrði um Joan Baez. Þar eð ég
rakst á grein um hana í ágætu og áreiðan-
legu tímariti, „Weekend Telegraph'4, sem er
sunnudagsfylgirit „The Daily Telegraph“,
þótti mér bera vel í veiði. Við yfirlestur henn-
ar kom þó í ljós, að hún var ekki nógu full-
komin, t.d. vantaði upplýsingar um fæðingar-
án hennar, uppruna og fyrri ævi, en Svip-
myndahöfundum finnst yfirleitt nauðsynlegt,
að slík atriði fylgi með. Venjulega eru Svip-
myndirnar unnar upp úr tveimur eða fleiri
greinum í erlendum blöðum og tímaritum, auk
þess sem stuðzt er við uppsláttarrit og ævi-
sögur, ef til eru. Þótt fyrrnefnd grein væri
ekki tæmandi, var samt ráðizt í að skrifa
Svipmynd um Joan Baez, einkum þar sem
ýmsar fleiri upplýsingar fengust í greinum
1 „The Observer Magazine“ og „New York
Times Magazine“, og var sú ákvörðun tekin
til þess að reyna að verða við óskum áður-
nefnds bráfritara. Nú er svo að sjá, sem
betur hefði verið heima setið en á bæi farið,
en ég hugga mig við það, að hér sé um
gagnrýni aðdáanda Baezar að ræða, sem geri
strangari kröfur en allur almenningur og sé
fullviðkvæmur fyrir því, að skýrt sé frá
,,gölhim“ söngkonunnar. Mikill hluti Svip-
myndarinnar var almennur fróðleikur um
þjóðlagasöng og vinsæidir hans víða um heim
um þessar mundir, en í þeim hluta hennar,
sem fjallaði eingöngu um Baez, var bæði skýrt
frá kostum hennar og göllum. Hún var sögð
„óumdeilanleg drottning þjóðlagasöngvara“,
sem hafi gert „þjóðlagasöng víðfrægan. Hún
hóf þjóðlagasöng í æðra veldi, . . . gæddi hann
töfrum með ótrúlega blæfagurri rödd og ómót-
stæðilega yndislegri framkomu á sviði“. Síðar
er talað um „seiðandi framkomu, geðþekkt
útlit og hreimfagra rödd..........Hún hefur
sérstæða fegurð til að bera, sem verður ómót-
stæðileg, þegar hún syngur af ástríðu.........
Öllum ber saman um, að framkoma hennar
sé heillandi og skemmtileg. . .“ Hvað viljið
þlð hafa. það betra? Hins vegar er að sjálf-
sögðu einn-xg sagt frá ókoscum hennar, en
hún virðist tiafa þá ýmsa tdl að bera, sKv.
fyrrgreindum heimildum, eins og allar aðrar
mannlegar verur. Það er mikill misskilningur,
að dregin sé fjöður yfir bresti þeirra, sem
fjallað hefur verið um í Svipmyndum. Ein-
mitt hefur stundum komið fyrir, að gallarnir
skyggi á kostina í þeim 176 Svipmyndum,
sem birzt hafa hér í Lesbók síðan 1962. Er
þess skemmst að minnast, að mörgum þótti
óþarflega margt tínt til af göllum forsætisráð-
herra Dana, Jens Ottos Krags, er Svipmynd
birtist um hann í 11. tbl. Lesbókar nú í ár.
Svo er þess að gæta, að maður getur verið
ágætur og framúrskarandi á einu, ákveðnu
sviði (t.d. í ákveðinni listgrein), þótt hann
sé að öðru leyti óskemmtileg og jafnvel ó-
þolandi persóna. Bréfritari veltir því fyrir
sér, hvers vegna Svipmyndin hafi verið skrif-
uð um Baez, ef hún sé svona mikill galla-
gripur. Því er til að svara, að í fyrsta lagi
kemur glöggt fram, að hún skarar fram úr
öðrum í þjóðlagasöngi, þótt sumum finnist hún
ekki sérlega skemmtileg í viðkynningu, og í
öðru 1-agi væri vel hugsanlegt að skrifa um
þekkta persónu, sem væri einkar óskemmtileg
á flestum sviðum. Væri skrifuð Svipmynd af
Maríu Callas, yrði sjálfsagt fjallað um söng-
list hennar og henni hrósað, en líklegt er,
að persónulýsingin yrði ekki mjög skemmtileg.
— Rétt er skýrt frá skólanum í Carmel;
stúdentar koma þangað frá San Francisco um
helgar, þótt vera megi, að einhverjir fasta-
nemendur dveljist þar um skeið. — Þá er
það Julie Felix að lokum. Ekki er hægt að
búast við því, að sama söngkonan geti verið
„á toppinum“ samfleytt á sjöunda ár; nýjar
söngkonur koma til sögunnar. í Svipmynd-
inni var ekki fastar að orði kveðið en þannig:
„Sumir eru þeirrar skoðunar, að aðrar söng-
konur séu farnar að skyggja á ha-na, a.m.k. á
sviði hreins þjóðlagasöngs“. Það er víst, að
fylgjendum „hreins“ þjóðlagasöngs þykir Baez
hafa la-gzt of lágt með því að syngja „rock’u
'roll“t nota rafmagnsgítara og fleiri nýtízku-
græjur. Það þykir þjóðlagaunnendum „in the
traditional camp“ ekki nein framför hjá eftir-
lætissöngkonu sinni. Judy Collins er sjálfsagt
þekktari í Bandaríkjunum en Julie Felix,
sem býr’nú í Englandi, en um hina fyrrnefndu
1-as ég nýlega: „The most sensitive interpret-
ation of fol-k songs is in the traditional camp,
from Judy Collins“. í „Weekend Telegraph*4
segir um Joan Ba-ez: ,,Her style is beginning to
change from pure folk singing*4.
Jæja, ekki meira um það. Lesbók þakkar
bréfin frá þeim systrum og birtir í sárabætur
mynd af Joan Baez, þar sem hún iðkar leik-
fimi í skól-astofnun sinni í Carmel Valley vest-
ur 'í Kaliforníu.
— Svipdagur.
Þær gömlu syndir gleymast ei
Árið 1907 gnæfði Loftskeytastöng Mar
conifélagsins ini í Rauðarármýrinni. Þá
voru menn vantrúaðir á loftskeytin,
eins og símann tveim árum áður. Þó
bai ekki á öðru en fréttirnar bærust
frá stönginni um atburði, strax og þeir
gerðust í útlöndum. En loftskeytin
gátu verið hættuleg, það var alls ekki
víst að þau lentu í stönginni, þau
gátu villzt og maður var eiginlega
hvergi óhultur um lífið fyrir þeim. Og
hvernig var ekki með beljuna uppi í
Kjosinni, sem steindrapst af því eitt
loftskeytið lenti í hausnum á henni.
Þegar síminn kom fyrir norðan trúði
Árni á Mýri því vel, að hægt væri að
tala frá Lækjamóti suður til Reykja-
víkur. En að segja honum að vírinn
væri ekki holur, það þýddi ekkert.
Eina veitingahúsið í Reykjavík, sem
hægt var að kalla því nafni, var þá
Hótel Reykjavík. Þar var vínsala í glös
um og snöfsum. Allir fyrirmenn, skip-
stjórar og stýrimenn drukku í salnum
uppi. Þar var fínt og virðulegt, danskur
þjónn með svo háan flibba, að höfuðið
kertist aftur á bak. Eg kom þar einu
sinni með pabba, sem bauð með sér
gesti, þeir drukku viskí, en ég vildi
límonaði. Ég man alltaf fyrirlitningar
svipinn á danska þjóninum.
Niðri í kjallaranum var snafsasala,
sem kölluð var svínastía, og oft voru
þar mörg svín. Skútukarlar, verkamenn
og sveitamenn drukku þarna brennivín
úr snafsaglösum, stóðu við hátt borð,
því engin sæti voru. Menn ræddu saman
milli snafsanna, rifust og skömmuðust.
Viö strákarnir vorum oft að gægjast
inn um bakdyrnar, því oftast voru
þarna einhverjir útúrfullir áflogahundar.
En þegar karlarnir komu út oft barðir,
riinir, blóðugir og auralausir skriðu
þeir í felur. Þá þótti óhæfa að láta sjá
sig fullan á almannafæri, nema áfloga-
hundar, sem enga sjálfsvirðingu höfðu
og gistu oftast í steininum. „Komdu sæll,
Siggi, kominn er ég enn“, sagði einn
við fangavörðinn, sem alltaf aumkvaðist
yfir vesalinginn, og hlúði að honum.
Templarar voru þá öflugir hafa lík-
lega aldrei verið meiri né sannari bind-
indismenn, og áhrifamíklir í bæjarlíf-
inu. Sjálfboðaliðar konur og menn,
hófðu varðstöðu við brennivínsbúðirnar,
vöruðu menn við áfengisósómanum,
gættu þess, að öllum fyrirmælum væri
hlítt, og ekki selt eftir lokunartíma né
á sunnudögum. Þeir kærðu hlífðarlaust
aliar misfellur, og eitt sinn kærðu þeir
Bensa Þór fyrir að hafa selt Þórði
„godda“ brennivín á sunnudagsmorgni.
I.ógreglan leitaði Þórð uppi og færði
hann fyrir fógetann, sem spurði Þórð,
hvort hann hefði keypt brennivínsflösku
af Bensa Þór. „Ha, sagði Þórður, ég
heyri ekkert, það er hella fyrir hægra
eyranu". Þeir höfðu þá enn hærra, en
Þórður heyrði ekkert, sagði bara ha.
Þá grenjuðu þeir spurninguna í vinstra
eyrað. „Hana þar fór hún líka fyrir
hitt eyrað“, sagði Þórður, og þar með
gafst bæði fógetinn og lögreglan upp.
„Að láta sér detta í hug að ég færi að
koma Benedikt vini mínum í bölvun",
sagði „goddi“ á eftir við félaga sinn,
saimóðgaður yfir því, hvað menn gætu
verið ómerkilegir.
Einsi gamlf í Nesi sendi mig eftir
brennivínsflösku um haustið, en hann
sagðist skyldi drepa mig, ef ég keypti
brennivínið annarstaðar en hjá Thor-
steinsson í Ingólfshvols kjallaranum.
Gömlu karlarnir trúðu á brennivínið
þaðan, töldu það ósvikið og hörkugott.
Þegar ég kom niður í kjallara voru þar
átta karlar, skítugir, vesaldarlegir og
rátæklegir, hímdu þar úti í horni. Ég
gekk mannalega að búðarborðinu og
sagðist eiga að kaupa flösku af brenni-
vmi, sem kostaði 1.45. Búðarmaðurinn
afgreiddi mig óðar, en þá kom einn
karlinn með svarta pelaflösku og sagði:
„Heyrðu góði, má ég splæsa". Ég vissi
hvað það var og sagði að mér væri
sama ef búðarmaðurinn vildi afgreiða.
Ég var svo móðurskip fyrir alla karl-
ana, sem allir voru með svartar pela-
fióskur. Enginn þeirra hafði ráð á að
kaupa flösku, en hver borgaði sína smá-
peninga í hrúgu á borðið, sem búðar-
maðurinn svo taldi úr. Ég var einn
kaupandinn, því ekki mátti selja minna
en heilflösku.
Brennivínið hjá Gunnari Þorbjarnar-
syni kostaði 1,35 flaskan, og þótti sæmi
legt. En hjá Gunnari Gunnarssyni kost-
aði það 1,25 og var kallað „mannskíts-
brennivín“, líklega af því að það var
nýblandaður spíritus, sem þótti um of
vatnsborinn. Það keyptu skútukarlar
fyrir tros og bændur fyrir ull og smjör.
En þrátt fyrir nafnið bar ekki á öðru
en menn gætu orðið nógu fullir af því.
Thomsens Magasín seldi í kjallaranum
fiestar tegundir vína, en brennivínið
þar þótti ekki gott. Hjá Brynka Bja
keyptu aðallega heldri borgarar viskí og
ónnur ensk vín, og hjá Brydesverzlun
var vínsala þá ekki áberandi. En Siggeir
Torfason hafði mikla brennivínssölu
uppi á Laugavegi, þar kom ég aldrei.
Þó naut enginn jafnmikillar virðingar
og brennivínsfrægðar og Bensi Þór. Þar
kom heljarmikill ámubotn út úr búðar-
þilinu, og þar í þrír kranar. Úr einum
kostaði flaskan 1.35, öðruml.45 og þeim
þriðja 1.65. Það var úr þeim krana sem
kóngurinn keypti, svo sem segir í Al-
þingisrímum. „Þú ert sá mesti maður,
nafni minn, og gerir það sem enginn
Islendingur leikur eftir“, sagði Bensi
sótari, sem var að kaupa flösku af
ódýrustu sortinni. Og hvað er nú það
spurði kaupmaðurinn. Það er að selja
þrjár sortir af vínj úr sömu tunnunm.
Þórður læknir á Kleppi sagði, að dauð
ir drykkjumenn notfærðu sér veiklynda
menn til að seðja áfengislöngun sína,
drykkju í gegnum þá. Lífsreynsla mín
—bendir til þess, að læknirinn hafi
þarna rétt fyrir sér. Dabbi gamli í Nesi
bragðaði ekki vín þar heima, hélt jafn-
vel út í tvo mánuði. En svo labbaði
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
16. október 1966