Lesbók Morgunblaðsins - 30.10.1966, Blaðsíða 7

Næst fann ég nornir
norræns anda
í draumdjúpum
Dana-prinsi;
sá þar sýnir
seinni alda
sjúkra sálna
og siðspillingar.
Saman dragast þar
dulvísindi
eilífðaróms
og ægidóma;
dreymt hefur Hamlet
Dies illa,
náhljóð, er nú
nísta heiminn.
Þá við Othellós
ægi-drama
átti mín íþrótt
erfiðan leik.
Set ég það sjónspil
sýnu ofar
harmleik hverjum,
er ég hefi séð.
Rómeó og Júlíu
reyndi ég síðast
í Sögulands
að sýna gervi,
óð þess elds,
er ísa bræðir
eins á ísafold
sem Ítalíu;
þar sem elskendur
ástir sungu,
svo veröld öll
viknaði og grét.
1. egar minnzt er hinna miklu af-
reka Matthíasar Jochumssonar í þágu
íslenzkra bókmennta, má aldrei
gleyma því, að hann opnaði fyrstur
manna mörgum íslendingum hina ægi-
fögru heima, sem felast í harmleikjum
Shakespeares.
Okkur leikurunum hjá Leikfélagi
Reykjavíkur þótti mikill fengur að
nýrri þýðingu eftir Sigurð Grímsson á
Kaupmanninum í Feneyjum, sem gerði
okkur kleift að sýna þetta bráðsnjalla
leikrit á stríðsárunum. Þýðing þessi
hafði þá kosti að vera bæði lipur og
leikræn. Myndi maður sakna þess, að
ekki hafa birzt eftir hann fleiri
Shakespeare-þýðingar, ef ekki hefði
komið fram á sjónarsviðið annar þýð-
andi, sem að mínum dómi er snjallasti
Shakespeare-þýðandi, sem við íslend-
ingar höfum eignazt, en það er Helgi
Hálfdanarson.
Á prenti hafa þegar komið út eftir
hann íjögur bindi af Shakespeare-þýð-
ingum. í fyrsta bindi eru þessi leikrit:
Draumur á jónsmessunótt, Rómeó og
Júlia og Sem yður þóknast. í öðru bindi
eru: Júlíus Sesar, Ofviðrið og Hinrik
30. októbér 1066 ■—
fjórði (fyrra leikritið); í þriðja bindinu
eru Hinrik fjórði (síðara leikritið),
Þrettándakvöld og Macbeth; og í f jórða
og síðasta bindinu eru svo Hamlet, Ys og
þys út af engu og Allt í misgripum.
Þýðingar þessar eru ómetanlegur feng
ur íslenzkum bókmenntum, að ógleymdu
gildi þeirra fyrir leikhúsin. Þótt fara
megi nærri um gildi þýðinga úr erlend-
um málum við lestur og samanburð,
gildir það sérstaklega um þýðingar á
leikritum, að þær hafi ekki staðizt próf
sitt fyllilega fyrr en leikritið hefur verið
flutt á sínum rétta vettvangi — leik-
sviðinu. Þær þessara þýðinga Helga,
sem fluttar hafa verið opinberlega, hafa
sýnt svo ekki verður um villzt, að þær
eru snilldarverk. í Þjóðleikhúsi hafa
verið sýnd Sem yður þóknast, Draumur
á jónsmessunótt og Júlíus Sesar. Leik-
félag Reykjavíkur hefur sýnt Rómeó og
Júlíu, Leikfélag Akureyrar og Mennta-
skólinn í Reykjavík Þrettándakvöld og
sá, sem þetta skrifar, sýndi kafla úr
Ilinriki fjórða (fyrri hluta) með ung-
mennum í Leikfélagi æskunnar í Tjam-
arbæ.
Eins og sjá má af upptalningu þessara
þýðinga, þá hefur Helgi ráðizt í að
þýða sum leikrit, sem aðrir höfðu áður
glímt við. Ég ætla að leyfa mér að full-
yrða hér, án þess að vanþakka það
sem aðrir áður hafa vel gert í þessum
Sigurður Grímsson.
efnum, að það var ekki vanþörf á því
að fá þessar nýju þýðingar. Víst er t. d.
margt stórvel gert hjá Matthíasi í Mac-
beth og Hamlet, en þó skortir víða á
nákvæmni í þessum þýðingum, og hvað
viðkemur Rómeó og Júlíu, þá var bráð-
nauðsynlegt að fá af því leikriti nýja og
ferska þýðingu.
Þá er vert að vekja athygli á því, að
hér koma fyrstu söguleg leikrit Shakes-
peares á prent á íslenzku, verkin tvö
um Hinrik fjórða. En sagnfræði-leikrit
hans fjalla um tímabilið í sögu Bret-
lands frá 1199—1533. Hefst þessi flokkur
á verki um Jóhann landlausa og endar
á leikriti, sem fjallar um Hinrik áttunda,
en hann lézt árið 1547.
Eftir að hafa gert nokkurn saman-
burð á enska textanum og þeim íslenzka,
virðist mér ekki annað sýnna en þar
haldist í hendur hjá þessum þýðanda
skáldleg innsýn og nákvæmni í smau
sem stóru. Með þessum snilldarþýðing-
um hefur Helgi Hálfdanarson lyft
Grettistaki í íslenzkum bókmenntum,
þótt það virðist hafa litla athygli vakið
hjá þeim, sem annars skrifa mest um
bókmenntir hér á landi. Hér er þó
hverjum íslenzkum almúgamanni opn-
aður nýr dásamlegur heimur andlegrar
fegurðar.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3.
hann eiginlega? Gat hann ekki passað
sig að koma á réttum tíma?
Ég var orðinn hamslaus.
Og nú gerði hann nokkuð sem hann
hafði aldrei gert fyrr.
Hann gekk að glugganum.
Hann horfði rannsakandi á eitt
hornið. Þar var grænn blettur sem
hafði verið þarna mmnsta kosti í tólf
ár. Hann studdi hendinni á blettinn
eins og hann væri að ganga úr skugga
um að hann væri þarna í raun og veru.
Hvurn andskotann vildi maðurinn
eiginlega?
Hann hafði aldrei komið svona ná-
lægt mér áður. Ég þóttist finna það
nú að hann hefði einmitt alltaf verið
að horfa á þennan blett. Hann hafði
litið vandlega í kringum sig áður en
hann snerti blettinn.
Þetta var mér ofraun.
Ég stökk út.
— Þetta er spanskgræna af kopar-
loftneti. Hún kemur þegar rignir.
Ég held ég hafi æpt þetta upp.
Hann horfði á mig óttasleginh.
Svo gekk hann tvö skref frá glugg-
anum, leit á mig aftur' og lyfti hatt-
inum. Hann horfði á mig stórum, gráum
augum og það voru viprur í munn-
vikjunum.
— Er það svo? sagði hann mjúkri,
hátíðlegri röddu. Svo setti hann á sig
hattinn og gekk burt hægum, varkárum
skrefum.
Hann hvarf fyrir næsta horn.
Reykjavík, í maí 1960.
0r
Israel á
Sálmahandrit
frá Qumran
Eitt hið vandlegast varðveitta
leyndarmál var opinberað nýlega í
ísrael af Yigael Yadin prófessor
þegar hann tilkynnti í samkvæmi á
iheimili Shazars forseta, að handrit,
er á voru brot úr Sálmum 118, 104,
147 og 105 — „eitt merkasta Qumran-
handrilanna“ — hefði verið í eigu
ísraels síðustu fimm árin.
Og Yadin skýrði hrifnium áheyr-
endum sínum svo frá: Hinn 16.
septemiber 1960, hafði honuim borizt
bréf frá aðila í Bandaríkjunum, sem
ekki vildi láta nafns síns getið.
í bréfinu var ljósmynd af handriti,
en frumritið kvaðst hann geta úit-
vegað fyrir Yadin prófessor, gegn
nokkurra milljóna dala gjaldi. Yadin
prófessor svaraði um hæl, að ísrael
hefði ekki efni á þessu, en gerði
jafnframt tilboð í handritsbrotið. Um
hálfum mánuði síðar — eða nánar
tiltekið 7. októ'ber — fékk hann í
flugpósti ábyrgðarbréf frá Banda-
ríkjunum og innan í þvi fann ‘hann,
sér til mikillar furðu, frumritið
sjálft, vafið í léreftsdulu.
Það þarf ekki að taka fram, að
hann sendi um hæl upphæðina, sem
hann hafði boðið, og gekk að þeim
skilmálum, sem sendandi setti, að
þessum eigendaskiptum handritsins
skyldi haldið leyndum í nokkur ár.
Þessi tími var útrunninn snemma
árs 1965, en Yadin prófessor hafði þó
beðið enn nokkra mánuði, áður en
hann léti neitt uppskátt um málið,
— af ástæðu, sem hann síðan gerði
grein fyrir.
S agan hefst árið 1956, er
Jórdan-Bedúínar fundu handrit í
Qumran-helli (sem nú er kallaður
Hellir 11). Fimm árum síðar keypti
frú Elizabeth Bedhtel af Jórdaníu-
stjórn, fyrir hönd Austurlandafræða-
skólans ameriska, réttinn til að gefa
út handritið, en rannsókn þess og
undirbúningur undir prentum var
falin dr. J. A. Sanders, sem þá var
við Rochester-guðfræðiskólann, en
nú við Union Theological Seminary.
Árið 1963 ritaði dr. Sanders grein,
þar sem hann gat þess, að handritið
væri brot af 38 sálmum, sem þekkt-
ust úr helgibókum Gyðinga, og séx
„apókrýfum11 sáimum. Hann gaf
einnig út myndir af nokkrum brot-
unum, og eftir að Yadin prófessor,
hafði borið þær saman við handritin
sem hann hafði í höndum — sem
höfðu í millitíðinni verið skýrð af
Bieberkraut, eftir að útrauðar ljós-
myndir höfðu verið teknar af þeim
— sannfærðist hann um, að hinar
síðarnefndu væru hlutar af Sanders-
handritinu. En til þess að vera alveg
viss ákvað hann að bíða þangað tU
bók sú, er Sanders kvaðst vera með
í smíðum um þetta efni, væri komin
út. Bókin kom út hjá Oxford-Claren-
■don Press fyrir nokkrum vikum, og
þegar Yadin prófessor hafði rann-
sakað ljósmyndirnar í henni sá hann
að þessi ályktun hans hafði verið rétt,
svo að þar gæti enginm vafi á leikið.
N
13 eðri hlutar allra brotanna —
bæði hjá Yadin og Sanders — voru
rotnaðir af eða ormétnir. Handrit
Yadins hefur inni að halda upphaf-
ið á sálmi 105, en einn hluti brots
Sanders hefur framhald sama sálms,
svo að það er greinilegt, að brot
Yadins á að koma framan við hitt.
Stafagérð á öllum brotunum er hin
sama — síð-heródísk, þ.e. hin forna
kantaða hebreska stafagerð, iheð
nafni Guðs (YHWH) rituðu á forn-
hebreskan hátt. Bæði Sanders og
Yadin eru meira eða minna sam-
mála um aldur brotanna......... hinn
fyrrnefndi áætlar þau vera frá
fyrstu öld tímatals vors, en hinn síð-
arnefndi frá fýrra helmingi sömu
aldar.
Yadin prófessor kvað handritið,
sem Israel keypti, vera um 37 sm.
á lengd og 13.5 cm. á hæð, skrifað 1
þrem dálkum á skinn, sem er tæp-
ur 1 mm. á þykkt, og vel varðveitt.
„Það er engu miður verðmætt en
handritin úr Helli I — hin uppruna-
legu „Dauðahafshandrit.“ Það mun
verða til sýnis í Bókarhelgidóminum
í Jerúsalem jafnskjótt sem afchug-
anir Yadins prófessors á því hafa
verið gefnar út í næsta hefti af
„Textus“, tímariti hebresku biblíu-
ranhsóknanna, eftir um það bil sex
vikur.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7