Lesbók Morgunblaðsins - 20.11.1966, Page 15

hjá Japan mundi gera þá órólega. Marg-
ir Japanir óttast, vegna þess sem nýlega
hefur gerzt, að voldug hernaðarvél gæti
jafnvel reynzt ógnun við lýðræðið í
Japan. Þegar nú afstaðan er þannig í
Japan og nálægum löndum, virðist það
líklegast, að hernaðarlegt hlutverk Jap-
ans í heimsmálunum verði áfram held-
ur smávaxið. Kn sennilega er ekki nema
gott eitt um það að segja.
Ein ástæðan til þess að Japan gat haft
svona mikinn og hraðan nagvöxt eftir
styrjöldina var sú, að það lagði ekki
mikinn hluta fjármuna sinna í hernaðar
útgjöld sem ekkert gefa í aðra hönd.
Varðir öryggissáttmálanum við Banda-
ríkin, hafa Japanir getað takmarkað her-
kostnað sinn, jafnvel síðustu árin, við
aðeins 1,4% af G. N. P. (brúttó-þjóðar-
framleiðslunni), sem er aðeins fjórði
eða fimmti hluti þess, sem flestar aðrar
iðnvæddar þjóðir, álíka efnaðar, eyða til
þeirra hluta. Menn í hinni ríkjandi
frjálslyndu og lýðræðislegu ríkisstjórn
tala um að hækka þetta í 2%, en jafn-
Vel þá væri þetta tiltölulega óveruleg
upphæð.
essi lági herkostnaður kann að
verða affarasælastur bæði fyrir Japan
og heiminn í heild. Hversu mikið sem
Japanir kynnu að eyða til hermála, þá
gerir landfræðileg og hernaðarleg staða
þeirra þaS ~-vnilýjanlegt að njóta varn-
arbandalags við Bandaríkin, eftir sem
áður, svo gagn væri í. Og þar sem þessu
er þannig varið, er lítil þörf á að fara
að bæta við þann herstyrk sem Banda-
ríkin hafa þegar í fjarlægari Austur-
löndum. Sennilega yrði það öllum hlut-
aðeigandi hollara, ef Japan verðu því,
Eem sparast þannig, til tæknihjálpar og
íjárhagsaðstoðar langt fram í tímann.
Hinar iðnvæddu þjóðir, sem aðild
eiga að OECD, hafa komið sér saman
Um, að hver þeirra verji 1% af brúttó-
framleiðslu sinni í þessum tilgangi. Árið
1965 varði Japan 486 miljónum dala
eða 0,73% af G. N. P. til hjálparstarf-
semi eins og slík starfsemi hefur opin-
berlega verið kölluð af OECD. Og eng-
in ástæða virðist vera til þess, að Jap-
an verji ekki miklu meiru en 1%, þar
sem landið býr við svo vægan her-
kostnað.
Lítill vafi getur á því leikið, að einn
meginþáttur hlutverks Japans í heims-
málunum mun verða sá að leggja all-
verulegan skerf til fjárhagsstuðnings
og tæknihjálpar. Eftir því sem dregur úr
skaðabótagreiðslum, er trúlegt að Jap-
an taki upp aftur hinar smávægilegu
en þó vaxandi frjálsu styrkveitingar.
Einnig er líklegt, að það lengi og vægi
útlán sín, og geri þau léttbærari hin-
um miður þróuðu þjóðum.
S ennilega mun Japan einnig auka
bein verzlunarviðskipti sín við löndin í
fjarlægari Austurlöndum. Það er þegar
orðið stærsti viðskiptavinur margra
þeirra og kaupir í sumum tilvikum
30% af útflutningi þeirra, og önnur
viðskipti við þau munu sennilega vaxa
í sama hlutfalli. En efnahagsleg áhrif
þess munu sennilega ná miklu lengra.
Japan er þegar stærsti notandi og fram-
leiðandi olíu í vesturhluta Asíu, það
hefur fjárfest mikið í Brazilíu, og færi
það að vinna járngrýti í Indlandi, með
útflutning til Japans fyrir augum, gæti
það orðið stærsti veitandi erlends gjald-
eyris til Indlands.
Tæknihjálp Japana í S-A-Asíu hefur
næstum takmarkalausa möguleika og í
vanþróaða heiminum yfirleitt. Japanir
eigia í ríkum mæli kunnáttuna og reynsl-
una, sem þessi lönd skortir. Vanda-
málið er að finna aðferðina til að koma
með árangri þessari kunnáttu og reynslu
þeirrar yfir hindranir, sem menning og
tungumál valda. Námsmenn eða tilvon-
andi sérfræðingar frá vanþróuðum lönd-
um, sem læra í Japan, verða venju-
lega að læra japönsku, sem er erfið.
Japanir, sem fara til útlanda, verða
að leggja það á sig að ná valdi á
ensku, frönsku eða spænsku, og ef til
vill einhverju staðbundnu tungumáli í
viðbót.
E n þessir erfiðleikar eru ekki ó-
viðráoanlegir. Þegar eru hundruð náms-
manna frá vanþróuðum löndum Asíu
farnir að læra í Japan, og japanskir
kunnáttumenn fara til útlanda tugum
saman. Ef frá eru taldir nokkrir þeirra
allra vinstrisinnuðustu, eru flestir Jap-
anir hlynntir þessari aðferð. Hún veldur
ekki neinum pólitískum vandræðum
heima fyrir, eins og ýmsir aðrir þættir
utanríkismála gera.
Hin nýju alþjóðlegu áhrif Japans gera
einnig vart við sig á öðrum mikilvæg-
um sviðum. Tregða þjóðarinnar á að
beita hervaldi erlendis þýðir ekki sama
sem hún ætli sér ekki að gegna neinu
verulegu, stjórnmálalegu hlutverki. Síð-
asta árið eða svo hafa lönd í Austur-
og Suðaustur-Asíu í vaxandi mæli hóp-
að sig saman og efnt til sameiginlegrar
einingar samliggjandi svæða. Þessar
þjóðir eru að reyna til að koma upp
meiri samstöðu um áhugamál sín og
reyna að finna lausn heima fyrir á
vandamálum Asíu. í þessum hópi hefur
Japan sérstöðu sem eina iðnvædda og
nýtízkulega landið, og vitanlega gefur
þetta því eðlilega forystuaðstöðu.
E g 'ætla ekki að fara að gera þá
háðslegu athugasemd, að með ósigri
sinum hafi Japan öðlazt þau yfirráð
yfir „stærri Austur-Asíu“, sem því mis-
tókst að ávinna sér með hervaldi.
Efnahagsleg forystuaðstaða þess kann
að vera eins mikil og hefði það orðið
sigurvegarinn, en stjórnin, sem þa3
beitir, verður ekki yfirráðaatriði og
kúgunar, heldur andlegs eðlis. Sem það
land, er hefur sýnt fram á, svo að ekki
verður betur gert, að frjálst hagkerfi gef
ur mestan vöxtinn — sem eina land
Austursins, sem hefur komið upp full-
kominni og varanlegri fyrirmynd per-
sónufrelsis og þingræðislegu lýðræði,
sem eina meiriháttar Asíulandið, sem
hefur sannað, að einnig Asíubúar geta
notið allsnægta og frelsis nútímaheims,
mun Japan hafa vaxandi áhrif á þjóð-
irnar í nágrenni sínu og um allan hinn
vanþróaða heim. í samanburði við það,
sem Japan hefur upp á að bjóða, mun
hið þrælbundna líf í Kína hafa sí-
minnkandi aðdráttarafl.
Sumum kynni að finnast, að „andleg
áhrif“ geti varla verið mikið afl í al-
þjóðaviðskiptum, og að Japan sé heldur
ólíklegt til að leggja það til, en þeim,
er svo mæla, sést algjörlega yfir þá
staðreynd, að andleg áhrif frá Japan
hafa þegar reynzt vera mikið og
ómótstæðilegt afl í sögunni. Á síðari
helmingi 19. aldar, þegar Japan sýndi,
að austræn þjóð gat jafnazt við vest-
rænt stórveldi, og þó enn meir, er það
sigraði rússneska risann í jöfnum bar-
daga, þá vakti það mikla öldu þjóðern-
ishreyfingar, sem loksins flæddi yfir
Afríku og Asíu eftir síðari heimsstyrj-
öldina og sópaði burt hér um bil öllum
nýlendunum frá síðustu öldum. Árang-
ur Japans sem þjóðríkis í nútíma skiln-
ingi var aflvakinn hjá öllum þjóðríkj-
unum í Asíu, sem risu eftir styrjöld-
ina. Ef á komandi árum löndin í Asíu
— mörg þeirra — forðast hina tiltölu-
lega auðveldu leið til einræðis-stöðn-
unar og sækja, jafnvel nægt og hikandi,
í áttina til frjálsara, lýðræðislegra og
velstæðara lífs, þá verður það að
minnsta kosti að nokkru leyti að þakka
andlegu áhrifunum, sem Japan getur
látið í té.
20. nóvember 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 15