Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1966, Síða 6

Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1966, Síða 6
Krag æitlið þér að reyna að tjá? — Vil'jastyrk. Viðkvæmni. Og töfra hennar sem leikkonu. — í einihiverju frönsku blaði stóð fyr- ir skömmu, að þér væruð miðja vegu milli hllutlægrar stefnu og abstrakt- stefnu. fUokkið þér sjálfan yður á nokk- urn svipaðan hátt? Telji'ð þér yður til- heyra einihverjum ,,-isma“? — Þegar ég var í Póllandi fyrir skömmu, lýsitu gagnrýnendurnir verkum minum sem „tilfinningia'legum, heim- epeki'legum realisima“. Ég hef orð Dostó- évskís að leiðarljósi: „Raunsæisstefna er ekki stæiling eða eftirherma, heldur tján- ing á innra heimi mannsins, á barátt- unni minni góðs og iils, þar sem víg- TÖllurinn er mannssá'lin". Það er þetta, sem ég reyni að tjá í verkum mínum. Að minu áliti ætti tilgangur sósía'lreal- isma að vera að þróa húmanískar erfða- kenningar þjóðlegrar menningar okkar á þann hátt, sem Dostóévskí talar um. — Hvaða máilarar haifa helzt haft áhrif á yður og vafcið áihuga yðar? — Gömlu rússnesku helgimyndamáll- •rarnir, sem enginn hefur enn farið frarn úr. B1 Greoo — mjög. Rembrandt, Picasso — á „bláa tímabiilinu“, en ann- ars ekki. Van Gogh. Já, þessir fjórir. I Leningrad og Moskvu eru til mörg málverk eftir frönsku impressjón- istana. Finnsit ýður þeir hafa haft ó- (þanflega miki.1 áihrif á nútíma-málara- list Rússa? — Sjállfur er ég hlynntur frönsku impressjónistunum, nema kannski helzt Moneet. Það var hann, sem skrifaði ein- hvern tima, að aðeins þegar kona væri að deyja gæti hann greint bláan litblæ í andliti hennar. Þarna sést hættan við þessa hreyfingu: mikið af áhrifum, en engar tilfinningar. Ég er andvígur list sem er tiifinningalaus, — En hvað um abstraktmálara'list? — Ég viðurkenni hana ekki, en tel 'hins vegar, að hver listamaður eigi að hafa rétt á að vera hann sjáifur. — Súrreailisminn? — Hann er of oflt bara eins ag sam- stafugáta, sem enginn veit lausnina á nema höfunduriinn. — Jackson Pollock? — Vitlaus d-úiUarL — Þér sögðuð mér, að eini skandíí- navíski má'larixm, sem þér þekkið nokk- uð tid, sé Edvard Munch. f Vestur-Ev- irópu er Repin eini rússneski málarinn, sem flestir hafa heyrt nefndan, Hvem- SVIPMYND Framhald af bls. 2 S purt hefur verið, hvort það sé í raun réttri Landið helga, sem þeir kom- nst til, Tobías og GiovannL Menn eru ekki á eitt sáttir um það hvort svar Lagerkvists við þeirri spurningu sé já- kvætt eða neikvætt. En ýmislegt kemur hér kunnuglega fyrir sjónir. í landinu eru hirðar, og hér hefur fæðzt frelsari og þrír krossar hafa verið reistir. Hér er í hirðisfleti sveinbarn á strádýnu. Fæðing þessa barn hafði kostað móður þess lífið. — En það undarlega var, að þegar henni var Ijóst að endalokin voru nærri, krafðist hún þess, að barnið væri lagt við brjóst hennar og lægi þar á meðan hún dæi. Hún sagði að það væri til þess að barnið fengi að smakka dauðann hjá sinni eigin móður. Pár Lagerkvist hefur um þrjátíu ára skeið skipað öndvegissæti sænskra skálda. Þá er hann einnig sá í þeirra hópi, sem einna mestrar hylli hefur náð utan heimalandsins. Eru verk hans þýdd á ensku, þýzku og frönsku auk Norður- landamálanna og enn er hann talinn sá Norðurlandahöfunda, sem hvað mestrar útbreiðslu nýtur í engilsaxneska heim- inum. ig haldfð þér að standi á þvi, að við sku'lum vera svona ófróðir hvorir um annarra list? — Mér fiinns-t við ættum að heim- sækja lönd okkar gagnkvæmt og koma upp fleiri sýningum á málverkum olkk- ar hverir hjá öðr.um. Dostóévski sagði: „Aðeins listin sameinar". — Hvaða lönd hafið þér sjálfur heim- SÓtt? — ftaMu, Pól'land og nú Danmörk. — Hvernig orkaði Kaupmannaihöfn fyrst á yður? — Mér datt í hug: „En hvað hún get- ur verið lik Leningrad!" Og meira að segja fólkið virtis.t alls ekki vera svo ólíkt. Og með þessu er ég að slá ykkur gul'l'hamra, því að Leningrad er mín fæðingarborg og sá staður í Rússlandi, sem mér þýkir vænzt um. — Það hefur verið minnzt á það í dönskum blöðum, að þér ætlið að halda sýningu á verkum yðar í Kaupmanna- höfn. Er nokkur fótur fyrir því? — Ég hof ekki haft neitt slífct í huga. Ég endurtek, að ég átti ekki hingað nema eitt erindi: að mála þessa and- litsmynd. En ég heif nokkur málverk eftir mig með mér, og auðvitað væri mér ánægja að sýna þau hinum dönsku vinum mínum, en vitanlega ekki opin- berilega. — Eru það málverk, sem ekki hafa verið sýnd í Sovétríkjunum? — Nei, þau voru öll á sýningu minni i Manege 1963. — f . ar eigfð þér heima í Sovétríkj- unum eins og er? Og að hiverju vinn- ið þ ér nú? — Við 'hijónin höfum keypt okkur sveitakofa í Norður-Rússlandi. Svo hef ég líka vinnustofu í súðarherbergi í miðri Moskvu, rétt hjá Prag-veitinga- húsinu. Eins og stendur er ég að gera 20 myndir í „Karamassov-'brœðuma'* eftir Dostóévskí, eins konar líkingarfull- ar túlkanir á persónum sögunnar. Ég skrifa líka dálítið, þvi að auk þess að vera málari er ég Mka félagi í Blaða- mannasambandi Sovétrdkjanna. Á þessu ári gaf forlagið Molódaja Garíja út bók eftir mig, sem heitir Doroga k Tebe (Vegurinn til þín). Þar koma fram skoð- anir mínar á Rússiandi og ég lýsi einnig listamannsferli mínum. Þessi bók hefur vakið nokfcrar deilur. — Hvar í Moskvu er hægt að sjá verk yðar sýnd? — í Dostóevski-safninu eru fimm upp- köst eftir mig, þar af eitt af Mysjkin fursta, aðalpersónunni í „Fábjánanum“. Og svo eru nokkrar fleiri í öðrum stofn- unum í Moskvu. Og svo í einkahúsum. En það hefur engin opinber sýning verið á verkum mínum síðan 1963. — Hvers vegna eruð þér útilokaður frá sovézka listamannasambandinu? — Það stafar af skoðanamun. En ég er viss um, að ég verð þar bráðum félagi, því að mér finnst ég vera þjóð- hollur sovézkur listamaður, alveg eins og hinir eru. — En málari sem ekki er félagi — getur hann lifað á list sinni? — Já, hann getur fengið ýmislegt að gera, til dæmis að teikna myndir í bæk- ur. Og svo getur (hann fengið verk að vinna fyrir einstaklinga, eins og ég hef fengið. — Hve mikill hluti Sovétþjóðanna kaupir myndir? — Ríkið er eini kaupandinn. — Eruð þér ánægður með ástandið eins og það er? — Ég 'hef nóg að lifa á, og eins og góð- um hiermanni sæmir, er ég ánægður með að jþjóna landi minu eftir beztu getu, og það geri ég með þv'í að þróa erfða- kenningar rússneskrar Mstar eins og ég skil þær. SMÁSAGAN Framhald af bls. 3. ég. „Þú þarft ekki að hafa neinar á- hyggjur út af honum." „Ég hef engar áhyggjur," sagði hann, „en ég get ekki hætt að hugsa um hit- ann.“ „Hættu að hugsa," sagði ég. „Vertu bara rólegur“. „Ég er rólegur,** sagði hann og starði fram fyrir sig. Hann átti greinilega í mikilh innri baráttu. „Taktu þetta með vatni." „Heldurðu að það gagni nokkuð?"* „Auðvitað.“ E g settist niður, opnaði S jóræn- ingjabókina og tók að lesa, en ég sá að hann fylgdist ekki með, svo ég hætti. „Hvenær heldurðu að ég muni deyja?“ spurði hann. „Hvað?“ „Hvað er langt þangað til ég dey?“ „Þú deyrð ekki. Hvað er að þér?“ „ójú, ég dey. Ég heyrði hann segja hundrað og tvö stig.“ „Fólk deyr ekki þó það hafi hundrað og tveggja stiga hitá. Það er fáránlegt tal.“ „Ég veit það gerir það. í skólanum í Frakklandi sögðu strákarnir mér, að menn gætu ekki lifað með fjörutíu og fjögurra stiga hita. Ég er með hundrað og tvö stig.‘ Hann hafði beðið dauðans allan dag- inn, allt frá því klukkan níu um morg- uninn. „Elsku drengurinn minn,“ sagði ég. „Þetta er eins og mílur og kílómetrar. Þú deyrð ekki. Þetta var öðruvísi hita- mælir. Á þeim mæli er þrjátíu og sjö eðlilegur hiti. Á okkar mæli er það níu- og tvö stig.“ „bvo sannarlega," sagði eg. „Þetta ei eins og mílur og kílómetrar. Þú veizt, alveg eins og kílómetrahraðinn þegaj við förum sjötíu mílur í bílnum.“ „Nú skil ég,“ sagði hann. En starandi augnaráð hans slaknaðl hægt. Hið innra átak slaknaði einnig að lokum og næsta dag grét hann auðveld- lega út af smámunum. Eggert Sigfússon þýddi. HAGALAGÐAR Það er feil .... Vatnsenda-Rósa kvað við mann einn, er var trúlofaður stúlku, sem hafði skarð í vör: Það er feil að þinni mey þundur ála-bála, að hún heila hefur ei hurð fyrir mála-skála. Fell og fjall Þann mun gjöri ég á felli og fjalli, að fell kalla ég klettalausa, alls stað- ar að snarbratta, uppmjóa og topp- vaxna, háa hæð, sem hvar vill má upp ganga, en fjall, hvar klettar eða klungur hamla uppgöngu, og hvers hæð er í hið minnsta 200 faðcnar. Þó sé hverjum leyft að gjöra þar á þann mismun, er sjálfur vill. (Lýsing Grindavíkursóknar). Eins og heimurinn .... Baldvin Halldórsson kvað við mann, er var að skoða hestinn hans: Farðu hægt með folann minn, hann fæstum reynist þægur. Hann er eins og heknurinn hrekkjóttur og slægur. Hópferð í óbyggdum Ef ég síma einhvern tíma, Finna, ljóða glímu er lokið þá, litla rímu skaltu fá. Fögur sólin fyrir pólinn gengur einn um njólu út við dyr oft í gjólu sat ég fyrr. Hugann ginnir heiimur minna vona, örlög spinna æviþráð, á mig Finna leit í náð. Bauð mér sæti blítt og gætilega, ég með kæti þáði þá þér um nætur vera hjá, Öðrum bundin ertu, hrundin góða, gefur stundum glettin svör glöð í lund með bros á vör. Finna glæðir fjör í æðum mínum; öðrum þræði, eins og ber, ótal gæði veitir mér. Ég vil þakka þér og hlakka mikið til að flakka um fögur lönd fóta-skakkur þér við hönd. Eigðu ljóðið, andans gróður smáan; fjalla slóðum fögrum á funar blóð af duldri þrá. Eiríkur Einarsson, RéttarholtL 4. desember 1964 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ■TiimmiiiinimiiiviniiiiimiiimmiiiaiifimimimimiiniafífnianTiiairitrniiif

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.