Lesbók Morgunblaðsins - 04.12.1966, Qupperneq 6

Krag æitlið þér að reyna að tjá?
— Vil'jastyrk. Viðkvæmni. Og töfra
hennar sem leikkonu.
— í einihiverju frönsku blaði stóð fyr-
ir skömmu, að þér væruð miðja vegu
milli hllutlægrar stefnu og abstrakt-
stefnu. fUokkið þér sjálfan yður á nokk-
urn svipaðan hátt? Telji'ð þér yður til-
heyra einihverjum ,,-isma“?
— Þegar ég var í Póllandi fyrir
skömmu, lýsitu gagnrýnendurnir verkum
minum sem „tilfinningia'legum, heim-
epeki'legum realisima“. Ég hef orð Dostó-
évskís að leiðarljósi: „Raunsæisstefna er
ekki stæiling eða eftirherma, heldur tján-
ing á innra heimi mannsins, á barátt-
unni minni góðs og iils, þar sem víg-
TÖllurinn er mannssá'lin". Það er þetta,
sem ég reyni að tjá í verkum mínum.
Að minu áliti ætti tilgangur sósía'lreal-
isma að vera að þróa húmanískar erfða-
kenningar þjóðlegrar menningar okkar
á þann hátt, sem Dostóévskí talar um.
— Hvaða máilarar haifa helzt haft áhrif
á yður og vafcið áihuga yðar?
— Gömlu rússnesku helgimyndamáll-
•rarnir, sem enginn hefur enn farið
frarn úr. B1 Greoo — mjög. Rembrandt,
Picasso — á „bláa tímabiilinu“, en ann-
ars ekki. Van Gogh. Já, þessir fjórir.
I Leningrad og Moskvu eru til
mörg málverk eftir frönsku impressjón-
istana. Finnsit ýður þeir hafa haft ó-
(þanflega miki.1 áihrif á nútíma-málara-
list Rússa?
— Sjállfur er ég hlynntur frönsku
impressjónistunum, nema kannski helzt
Moneet. Það var hann, sem skrifaði ein-
hvern tima, að aðeins þegar kona væri
að deyja gæti hann greint bláan litblæ
í andliti hennar. Þarna sést hættan við
þessa hreyfingu: mikið af áhrifum, en
engar tilfinningar. Ég er andvígur list
sem er tiifinningalaus,
— En hvað um abstraktmálara'list?
— Ég viðurkenni hana ekki, en tel
'hins vegar, að hver listamaður eigi að
hafa rétt á að vera hann sjáifur.
— Súrreailisminn?
— Hann er of oflt bara eins ag sam-
stafugáta, sem enginn veit lausnina á
nema höfunduriinn.
— Jackson Pollock?
— Vitlaus d-úiUarL
— Þér sögðuð mér, að eini skandíí-
navíski má'larixm, sem þér þekkið nokk-
uð tid, sé Edvard Munch. f Vestur-Ev-
irópu er Repin eini rússneski málarinn,
sem flestir hafa heyrt nefndan, Hvem-
SVIPMYND
Framhald af bls. 2
S purt hefur verið, hvort það sé í
raun réttri Landið helga, sem þeir kom-
nst til, Tobías og GiovannL Menn eru
ekki á eitt sáttir um það hvort svar
Lagerkvists við þeirri spurningu sé já-
kvætt eða neikvætt. En ýmislegt kemur
hér kunnuglega fyrir sjónir. í landinu
eru hirðar, og hér hefur fæðzt frelsari
og þrír krossar hafa verið reistir. Hér
er í hirðisfleti sveinbarn á strádýnu.
Fæðing þessa barn hafði kostað móður
þess lífið.
— En það undarlega var, að þegar
henni var Ijóst að endalokin voru nærri,
krafðist hún þess, að barnið væri lagt
við brjóst hennar og lægi þar á meðan
hún dæi. Hún sagði að það væri til
þess að barnið fengi að smakka dauðann
hjá sinni eigin móður.
Pár Lagerkvist hefur um þrjátíu ára
skeið skipað öndvegissæti sænskra
skálda. Þá er hann einnig sá í þeirra
hópi, sem einna mestrar hylli hefur náð
utan heimalandsins. Eru verk hans þýdd
á ensku, þýzku og frönsku auk Norður-
landamálanna og enn er hann talinn sá
Norðurlandahöfunda, sem hvað mestrar
útbreiðslu nýtur í engilsaxneska heim-
inum.
ig haldfð þér að standi á þvi, að við
sku'lum vera svona ófróðir hvorir um
annarra list?
— Mér fiinns-t við ættum að heim-
sækja lönd okkar gagnkvæmt og koma
upp fleiri sýningum á málverkum olkk-
ar hverir hjá öðr.um. Dostóévski sagði:
„Aðeins listin sameinar".
— Hvaða lönd hafið þér sjálfur heim-
SÓtt?
— ftaMu, Pól'land og nú Danmörk.
— Hvernig orkaði Kaupmannaihöfn
fyrst á yður?
— Mér datt í hug: „En hvað hún get-
ur verið lik Leningrad!" Og meira að
segja fólkið virtis.t alls ekki vera svo
ólíkt. Og með þessu er ég að slá ykkur
gul'l'hamra, því að Leningrad er mín
fæðingarborg og sá staður í Rússlandi,
sem mér þýkir vænzt um.
— Það hefur verið minnzt á það í
dönskum blöðum, að þér ætlið að halda
sýningu á verkum yðar í Kaupmanna-
höfn. Er nokkur fótur fyrir því?
— Ég hof ekki haft neitt slífct í huga.
Ég endurtek, að ég átti ekki hingað
nema eitt erindi: að mála þessa and-
litsmynd. En ég heif nokkur málverk
eftir mig með mér, og auðvitað væri
mér ánægja að sýna þau hinum dönsku
vinum mínum, en vitanlega ekki opin-
berilega.
— Eru það málverk, sem ekki hafa
verið sýnd í Sovétríkjunum?
— Nei, þau voru öll á sýningu minni
i Manege 1963.
— f
. ar eigfð þér heima í Sovétríkj-
unum eins og er? Og að hiverju vinn-
ið þ ér nú?
— Við 'hijónin höfum keypt okkur
sveitakofa í Norður-Rússlandi. Svo hef
ég líka vinnustofu í súðarherbergi í
miðri Moskvu, rétt hjá Prag-veitinga-
húsinu. Eins og stendur er ég að gera
20 myndir í „Karamassov-'brœðuma'*
eftir Dostóévskí, eins konar líkingarfull-
ar túlkanir á persónum sögunnar. Ég
skrifa líka dálítið, þvi að auk þess að
vera málari er ég Mka félagi í Blaða-
mannasambandi Sovétrdkjanna. Á þessu
ári gaf forlagið Molódaja Garíja út bók
eftir mig, sem heitir Doroga k Tebe
(Vegurinn til þín). Þar koma fram skoð-
anir mínar á Rússiandi og ég lýsi einnig
listamannsferli mínum. Þessi bók hefur
vakið nokfcrar deilur.
— Hvar í Moskvu er hægt að sjá verk
yðar sýnd?
— í Dostóevski-safninu eru fimm upp-
köst eftir mig, þar af eitt af Mysjkin
fursta, aðalpersónunni í „Fábjánanum“.
Og svo eru nokkrar fleiri í öðrum stofn-
unum í Moskvu. Og svo í einkahúsum.
En það hefur engin opinber sýning verið
á verkum mínum síðan 1963.
— Hvers vegna eruð þér útilokaður
frá sovézka listamannasambandinu?
— Það stafar af skoðanamun. En ég
er viss um, að ég verð þar bráðum
félagi, því að mér finnst ég vera þjóð-
hollur sovézkur listamaður, alveg eins
og hinir eru.
— En málari sem ekki er félagi —
getur hann lifað á list sinni?
— Já, hann getur fengið ýmislegt að
gera, til dæmis að teikna myndir í bæk-
ur. Og svo getur (hann fengið verk að
vinna fyrir einstaklinga, eins og ég hef
fengið.
— Hve mikill hluti Sovétþjóðanna
kaupir myndir?
— Ríkið er eini kaupandinn.
— Eruð þér ánægður með ástandið
eins og það er?
— Ég 'hef nóg að lifa á, og eins og góð-
um hiermanni sæmir, er ég ánægður með
að jþjóna landi minu eftir beztu getu, og
það geri ég með þv'í að þróa erfða-
kenningar rússneskrar Mstar eins og ég
skil þær.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3.
ég. „Þú þarft ekki að hafa neinar á-
hyggjur út af honum."
„Ég hef engar áhyggjur," sagði hann,
„en ég get ekki hætt að hugsa um hit-
ann.“
„Hættu að hugsa," sagði ég. „Vertu
bara rólegur“.
„Ég er rólegur,** sagði hann og starði
fram fyrir sig. Hann átti greinilega í
mikilh innri baráttu.
„Taktu þetta með vatni."
„Heldurðu að það gagni nokkuð?"*
„Auðvitað.“
E g settist niður, opnaði S jóræn-
ingjabókina og tók að lesa, en ég sá
að hann fylgdist ekki með, svo ég hætti.
„Hvenær heldurðu að ég muni deyja?“
spurði hann.
„Hvað?“
„Hvað er langt þangað til ég dey?“
„Þú deyrð ekki. Hvað er að þér?“
„ójú, ég dey. Ég heyrði hann segja
hundrað og tvö stig.“
„Fólk deyr ekki þó það hafi hundrað
og tveggja stiga hitá. Það er fáránlegt
tal.“
„Ég veit það gerir það. í skólanum
í Frakklandi sögðu strákarnir mér, að
menn gætu ekki lifað með fjörutíu og
fjögurra stiga hita. Ég er með hundrað
og tvö stig.‘
Hann hafði beðið dauðans allan dag-
inn, allt frá því klukkan níu um morg-
uninn.
„Elsku drengurinn minn,“ sagði ég.
„Þetta er eins og mílur og kílómetrar.
Þú deyrð ekki. Þetta var öðruvísi hita-
mælir. Á þeim mæli er þrjátíu og sjö
eðlilegur hiti. Á okkar mæli er það níu-
og tvö stig.“
„bvo sannarlega," sagði eg. „Þetta ei
eins og mílur og kílómetrar. Þú veizt,
alveg eins og kílómetrahraðinn þegaj
við förum sjötíu mílur í bílnum.“
„Nú skil ég,“ sagði hann.
En starandi augnaráð hans slaknaðl
hægt. Hið innra átak slaknaði einnig að
lokum og næsta dag grét hann auðveld-
lega út af smámunum.
Eggert Sigfússon þýddi.
HAGALAGÐAR
Það er feil ....
Vatnsenda-Rósa kvað við mann
einn, er var trúlofaður stúlku, sem
hafði skarð í vör:
Það er feil að þinni mey
þundur ála-bála,
að hún heila hefur ei
hurð fyrir mála-skála.
Fell og fjall
Þann mun gjöri ég á felli og fjalli,
að fell kalla ég klettalausa, alls stað-
ar að snarbratta, uppmjóa og topp-
vaxna, háa hæð, sem hvar vill má
upp ganga, en fjall, hvar klettar eða
klungur hamla uppgöngu, og hvers
hæð er í hið minnsta 200 faðcnar. Þó
sé hverjum leyft að gjöra þar á þann
mismun, er sjálfur vill.
(Lýsing Grindavíkursóknar).
Eins og heimurinn ....
Baldvin Halldórsson kvað við
mann, er var að skoða hestinn hans:
Farðu hægt með folann minn,
hann fæstum reynist þægur.
Hann er eins og heknurinn
hrekkjóttur og slægur.
Hópferð í óbyggdum
Ef ég síma einhvern tíma, Finna,
ljóða glímu er lokið þá,
litla rímu skaltu fá.
Fögur sólin fyrir pólinn gengur
einn um njólu út við dyr
oft í gjólu sat ég fyrr.
Hugann ginnir heiimur minna vona,
örlög spinna æviþráð,
á mig Finna leit í náð.
Bauð mér sæti blítt og gætilega,
ég með kæti þáði þá
þér um nætur vera hjá,
Öðrum bundin ertu, hrundin góða,
gefur stundum glettin svör
glöð í lund með bros á vör.
Finna glæðir fjör í æðum mínum;
öðrum þræði, eins og ber,
ótal gæði veitir mér.
Ég vil þakka þér og hlakka mikið
til að flakka um fögur lönd
fóta-skakkur þér við hönd.
Eigðu ljóðið, andans gróður smáan;
fjalla slóðum fögrum á
funar blóð af duldri þrá.
Eiríkur Einarsson, RéttarholtL
4. desember 1964
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
■TiimmiiiinimiiiviniiiiimiiimmiiiaiifimimimimiiniafífnianTiiairitrniiif