Lesbók Morgunblaðsins - 11.12.1966, Blaðsíða 8

með sínar eigin skýringar á draumum
barna sinna. ,Þegar barn segir móður
sinni draum sinn, er það í rauninni að
segja frá sínum eigin áhyggjum í óunn-
inni mynd. Sú staðreynd sjáif að það
er að láta í ljós þessar áhyggjur og
móðirin vill einlæglega hlusta á það,
skapar aukið samband þeirra í milli“.
Hann segir að foreldrar ættu ekki að
vera hrædd við að taka þátt í þessu.
„Þú þarít ekki að vera neitt alvitur til
þess að hugsa um það með barninu,
hvað hinn eða þessi draumur geti þýtt
fyrir það. Góður vilji, heilbrigð athafna-
semi, jafnvel þótt þú hafir á röngu að
standa, getur verið barninu gagnlegt.
Afskipti af draumalífi barna eru ekki
nema til ills eins, ef þau eru harkaleg,
afdráttarlaus og hátíðleg. En ef þau eru
spyrjandi og vingjarnleg, geta þau gert
sitt gagn“.
1V1 jög fáir sálkönnuðir mundu
telja sig handvissa um merkingu hvers
þáttar draumanna hjá sjúklingum þeirra.
Þess vegna ættu mæðurnar ekki neitt
að vera að harma sína eigin óvissu. En
það, sem áríðandi er, er það, að móðirin
geri sér ljóst, að draumar barnsins
hennar eru óaðskiljanlegir hlutar af lífi
þess og þróun, og að vilja ekki taka þátt
í því er raunverulega sama sem að
varpa frá sér hluta af barninu sjálfu.
En það er fleira, sem getur valdið
martröð hjá börnum en sjónvarpsmyndir
og súkkulaðiát. Martröð er breytileg
Draumaheimur
K onan skoðaði hverja mynd,
eftir því sem þær voru réttar
að henni. Þriðja myndin, af dreng,
sem stóð á árbaMca og horfði á hina
krafekana busla í vatninu, komu tár-
unum fram í augu hennar. Voru
þetta óþarflega sterk viðbrögð? Nei,
í raiminni ekki. Þetta voru sem sé
ekki einhverjar teikningar af handa-
hófi heldur voru það myndir af
draumum fjögurra bama, og eitt
þeirra var sonur hennar. Tár hennar
stöfuðu af meðaumkvun með drengn
um á myndinni, sem henni fannst
vera afskaplega einmana.
stundu, að þama var draumur sonar
hennar lifandi kominn. Sá, sem hún
viðurkenndi þetta fyrir, var starfsmaður
í barna-sálfræðideild fyrirtækisins „The
Oranges, Maplewood & Milburn“ í New
Jersey í Bandaríkjunum. Þessi kona og
sonur hennar voru þátttakendur í rann-
sókn undir stjórn dr. Irvings Marko-
witz, sem er barnasálfræðingur og for-
stöðumaður Iækningastofunnar og svo
voru þarna einnig samverkamenn hans
Joseph Mark og Edwin Bokert, frá
Bandarísku geðverndarstofnuninni.
Verkefni þeirra var að auka sam-
bandið innan fjölskyldunnar — milli
barna og foreldris og eins milli foreldr-
anna innbyrðis. Eins og dr. Markowitz
segir: „Því betra sem þetta samband
er, því betra er að lifa“. Við þessar til-
raunir eru teikningar af draumum
barna sýndar foreldrunum, svo og
myndir af draumum þriggja annarra
barna. Foreldrarnir eru beðnir að Iýsa
hverri mynd og velja úr þá þeirra, sem
þeim finnst svara bezt til draums síns
eigin barns.
egar í fornöld voru draumar
taldir vera sambandstæki, og nú á dög-
um eru rannsóknir að færa betur á það
sönnur. Dr. Calvin Hall, sem áður stóð
fyrir svona rannsóknarstofu, hefur lýst
draumum þannig, að þeir séu „hugsanir,
sem verða til, meðan sofið er. Fyrir ein-
hverjar verkanir, sem við þekkjum ekki
enn, getur hinn sofandi séð sínar eigin
hugsanir eins og í myndum. Þegar hann
svo segir öðrum frá þessum myndum
er hann raunverulega að segja frá sín-
um eigin hugsunum, hvort heldur það er
vitandi eða óvitandi“.
Dr. Markowitz segir, að þegar barn
segi pabba sínum eða mömmu draum
sinn, komist foreldrið „í snertingu við
hráefni lífs barnsins11. Þetta er sérstak-
lega eftirtektarvert í ljósi þeirrar skoð-
unar hans, að „jafnvel á mjög ungum
aldri er vakandi samband milli barns
og foreldris sífellt að þróast og mynd-
ast — þannig að barnið verður alltaf
að laga hegðun sína eftir hugsanlegu
áliti foreldrisins. Og svefnástandið
sleppur heldur ekki alveg við eftirlit,
eða fyrirframskoðun foreldrisins. Öðru
nær, því að draumalíf barnsins er sí-
fellt háð leyfi og banni, sem þegar er
fyrir hendi. Þó er hugsanalíf barnsins
ekki eins bundið í svefni og það er í
vöku, þar eð þá er ekki jafnharðan
lagður dómur á gerðir þess“.
E nda þótt barnið ætti, í orði
kveðnu, að geta sett fram þessar hugs-
anir í vöku, þá eru þar hindranir til
staðar. Venjuleg frásögn leyfir ekki
tilgátur eða hálfkaraðar hugmyndir. Þeg
ar barnið situr andspænis foreldrum
sínum við morgunverðarborðið og klukk
an tannar sundur mínúturnar, þangað
til barnið á að vera komið í skólann
þá verður það að fylgjast með hraða
morgunsins. Þegar það svo sér það,
sem því finnst vera vanþóknunarsvipur
á móðurinni, þegar það fer að láta í
Ijós efa, þá ýtir það undir barnið til að
bregða við og dulbúa áhyggju sína, af
því að hún virðist ekki falla í góða
jörð í þann svipinn.
Allir foreldrar tjá börnum sínum,
vitandi eða óvitandi, sínar' eigin þarfir
og óskir. Barn, sem vill þóknast foreldr-
um sínum, leitast oft við að svara til
þeirrar hugmyndar, sem foreldrarnir
gera sér um það, leyna þá einhverjum
sérstökum ótta, stundum jafnvel fyrir
sjálfum sér. En í draumnum kemur þessi
ótti fram í dagsljósið. Eitt gleðilegt
atriði, sem virðist hafa feomið fram við
rannsóknir dr. Markowitz, er það, að
stundum er auðveldara fyrir foreldra
að viðurkenna ýmis annars ótæk sann-
indi um sjálf sig og börn sín, þegar
þeir standa andspænis „hráefninu" úr
draumum barnanna.
Af myndunum, sem móður einni
voru sýndar, voru aðallega tvær, sem
virtust koma henni úr jafnvægi: Barn,
sem skrímsli var að elta, og annað sem
galdranorn haíði í höndum. Eftir nokkra
umhugsun valdi móðurin skrímslismynd
ina og taldi líklegra, að hún svaraði til
draums dóttur sinnar. En um leið lét
hún í ljós undrun yfir því, að það,
sem elti barnið, skyldi vera skrímsli en
ekki galdranorn. „Ég veit, að það er ein-
mitt það, sem hún telur mig vera:
vonda, gamla galdranorn“. Ástæður
hennar til þess að hafna myndinni, sem
hafði inni að halda nornina (raunveru-
legan draum barns hennar), voru
skiljanlegar. Hún hafði óbeit á nornar-
myndinni, af því að á þeirri mynd var
barnið fangi en á skrímslismyndinni
var barnið að komast undan.
Þörf móðurinnar á að trúa dóttur sinni
var ekki skert af tregðu hennar til
að taka á sig ábyrgðina á vandamálum
barnsins, en hafði hindrað hana í að
samþykkja álit dótturinnar á samband-
inu þeirra milli. Samt viðurkenndi hún
að lokum hugmyndir barnsins, eins og
þær komu fram í draummyndinni. Þeg-
ar móðurinni varð ljóst, hversu ósjálf-
bjarga dóttir hennar var, reyndi hún að
bæta sambandið milli þeirra. Dr. Mark-
owitz segir: Ef foreldri vill einlæglega
snúast við innri áhyggjum og hugmynd-
um barnsins, þá er foreldrið orðið svo
sveigjanlegt og þroskað, að það getur
raunverulega hjálpað barninu og samt
varðveitt foreldravald sitt.
Dr Markowitz telur ekki, að foreldrar
ættu að vera neitt hikandi við að koma
eftir aldri barnsins, en alltaf er hún
merki um óleysta misklíð eða áhyggjur.
Freud kallar martröðina „misheppnaðan
draum“. Dr. Markowitz er að velta því
fyrir sér, hvort hún geti ekki eins vel
verið staðnaður draumur. Ef sagan,
reynslan og kunnáttan í minnisforða
barnsins leyfir því ekki að koma með
svarið við sérstöku vandamáli, getur það
þurft að vakna.
egar barnið er kvalið af ljótum
draumum, ættu foreldrarnir að gera
sér ljóst, að eitthvað hlýtur að vera að
því, og spyrja sjálf sig: „geri ég eitthvað
sem hræðir það svona?“ Dr. Markowitz
getur þess til, að hinn mikli skrímsla-
gangur í draumum ungra barna kunni
að þýða, að eitthvað „afskaplegt“ komi
fyrir í lífi barnsins. Þessi atvik þurfa
ekki að vera af veikindum, og ekki einu
sinni neitt átakanleg. Miiblu fremur geta
þau verið þannig vaxin, að barnið skorti
mátt til að valda eða breyta umhverfi
sínu. Sem dæmi má nefna ungan dreng,
sem var stöðugt hrelldur af draumum
um hræðileg skrímsli, enda þótt heim-
ilislífið hjá honum væri dásamlegt og
foreldrar bans mjög góð við hann.
Drengurinn, sem var annars vel greind-
ur, átti bágt með að læra og hætti til
hroðvirkni. Foreldrar hans atyrtu hann
aldrei fyrir þessa galla, sem á honum
voru. Engu að síður voru þau mjög
regluföst viðvíkjandi heilsufari og holl-
um lifnaðarháttum. Drengurinn var
vægðarlaust rekinn í rúmið klukkan hálf
niu, ef hann átti að fara í skólann
daginn eftir, og virðist það ekki ósann-
gjarnt, er 9 ára snáði á í hlut. En hjá
þessum dreng varð þetta kapphlaup við
kluikkuna, til þess að ljúka heimalær-
dómnum, og þetta var hræðilegur fjötur,
sem hann virtist aldrei mundu sleppa
úr.
Þegar þessum drauimum hans hélt
áfram, þóttust foreldrar hans viss um,
að eitthvað alvarlegt gengi að honum.
Þau ákváðu að reyna að gefa honum
ofurlítið frjálsari hendur og fengu hann
um leið til að hugsa um, hvað gæti
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
11. desember 1966