Lesbók Morgunblaðsins - 08.01.1967, Qupperneq 6

Aðallestrarsalurinn í British Museum.
E inn mesti safnari Englands á
nítjándu öldinni var Bertram jarl af
Ashburnham sá fjórði í röðinni. Hann
var uppi á árunum 1797-1878. Hann
safnaði einkum handritum og fágætum
bókum. Hann átti um 3600 handrit og
meðal prentaðra bóka hans voru: Gut-
enbergsbiblía prentuð á skinn, fjórar
fyrstu útgáfur af Shakespeare og bæk-
ur prentaðar af Caxton, fyrsta prent-
ara Englands. Ashburnham varði miklu
fé til handrita og bókakaupa og keypti
víða bækur. Að honum látnum var
safn hans selt fyrir um 150 þúsund
pund. Meðal þeirra, sem keyptu hluta
þessa safns, var eigandi og útgefandi
Fall Mall Gazzette, Henry Yates Thomp-
son. Hann safnaði einkum skinnbókum
og bókum prentuðum á skinn. Hann
seldi hluta safns síns á árunum 1919-21,
70 handrit og 25 bækur prentaðar á
skinn, og fékk fyrir þessi 95 eintök
150 þúsund pund. Feðgarnir 'Henry og
Alfred Henry Huth áttu merkilegt safn
bóka. Henry var bankastjóri og hóf
ungur bókasöfnun. 1855 hóf hann skipu-
lega söfnun bóka. Meðal bóka hans
voru mjög gott eintak af Gutenbergs-
biblíunni, sem hann keypti hjá Quar-
itch fyrir rúmlega 2600 pund. Quaritch
var og er ein bezta fornbókaverzlun í
London, stofnuð 1847. Verð þessarar
bókar hefur hækkað stöðugt og er hún
dýrasta bók í heimi. 1947 var gallað
eintak á pappír selt á 22 þúsund pund,
1957 var eintak selt, en verð ekki gef-
ið upp. Huth átti einnig Mainz biblí-
una frá 1462, bæði á pappír og skinni,
Guðbrandsbiblíu 1584, gott eintak,
Caxton prent, útgáfu Aldusar Manuti-
usar á Virgilíusi frá 1501. Auk þessa
átti hann fyrstu útgáfur af Shakspeare,
bréf frá Kolumbusi og margar sjald-
gæfar bækur varðandi Ameríku. í
enskum bókmenntum gekk safn hans
næst Britwell safninu. Bækur hans
voru bundnar af einum fremsta bók-
bindara Englands, Francis Bedford. Safn
þetta erfði sonur hans Alfred EHenry
Huth, sem jók safnið en á síðari árum
gaf hann British Museum 50 bindi úr
því. Alfred lézt 1910 og eftir það var
safnið selt á uppboðum, mikill hluti þess
var keyptur til Bandaríkjanna og alls
kom inn fyrir það um 300 þúsund pund.
Amherst lávarður af Hachney safnaði
egypskum forngripum og bókum. Safn
hans var mjög fjölbreytt. Hann safn-
aði ritum varðandi sögu prentlistar-
innar og bókbandsins allt fram til 1700,
einnig ritum um garðrækt. pílagríms-
íerðir og sögu Palestínu. Auk þess hafði
hann mikinn áhuga á söfnun enskra
bókmennta, biblíum og siðaskiptasögu.
Hann hafði lítinn áhuga á bókum prent-
uðum fyrir 1700.
S afn þetta var selt á árunum
1909-21. Charles Fairfax Murray var
enskur listamaður og bókasafnari, Hann
eignaðist eitt vandaðasta safn gam-
alla franskra og ítalskra bóka og hand-
rita. Einnig átti hann allar Kelmscott
útgáfurnar og var náinn vinur William
Morris, sem átti einnig ágætt safn
handrita. Safn Murrays var selt á ár-
unum 1917-1923. Sir Thomas Philipps
var með fremstu handritasöfnurum í
heimi, hann var uppi frá 1792-1872.
Suðurhliðin á British Museum í Lunðúnum.
Hann safnaði handritum um alla Ev-
rópu og náði saman um 60 þúsund
handritum, þar af voru um 500 bindi
austurlenzk. Phillipps safnaði einkum
skinnhandritum, sem ekki höfðu ver-
ið gefin út á prent áður og reyndi með
þessari söfnun, að bjarga handritum
frá glötun. Safn hans dreifðist að hon-
um látnum, þó eru enn um 20 þúsund
bindi í Cheltenham þar sem hann varð-
veitti safnið.
JL lok 19. aldar dregur mjög úr
bókasöfnun í stórum stíl. Sjaldgæfar
bækur hækka mjög í verði og bóka-
magnið stóreykst og þegar kemur
fram á 20. öld verður slík breyting á
skattalöggjöfinni að söfnun í sama stíl
og áður fyrr varð útilokuð. Mörg eldri
stórsöfn eru seld og dreifast ýmist til
opinberra safna eða eru keypt til Banda
ríkjanna.
Af opinberum söfnum á Englandi er
British Museum mest. Það safn var
alls þess sem viðkemur enskri menn-
ingu og enska heimsveldinu.
A uk þessa safns eru þessi helzt
í London: University Library, Hag-
fræðideHd þessa safns er mjög full-
komin, einnig er þar lögð áherzla á að
safna verkum Francis Bacons og Shake-
speares og öllu, sem þá varðar. National
Central Library er einkum ætlað stú-
dentum og fræðimönnum og gegnum
það safn er hægt að fá lánuð rit úr
bókasöfnum víðs vegar á Bretlandseyj-
um og einnig erlendis frá. The Lond-
on Library var stofnað 1841 að frum-
kvæði Garlyle og Gladstone og fleiri,
það er félagssafn, sem lánar aðeins til
styrktarfélaga. Af háskólasöfnum eru
söfnin í Oxford og Cambridge mest.
Mikil gróska hljóp í bæja- og borgar-
söfn á 19. öldinni og helzt þetta í hend-
ur við aukinn fólksfjölda og aukna
menntun.
Handritasalurinn í Háskólabókasafni nu í Lundúnum.
eins og áður segir stofnað 1753 og var
stjórnað af fastri nefnd, meðal nefndar-
manna er erkibiskupinn af Kantara-
borg og forseti Neðrimálstofunnar auk
fulltrúa konungs. Nefndin stjórnar safn-
inu, ræður starfsmenn og forstöðu-
menn án íhlutunar þings og stjórnar.
Fé til safnsins er árlega veitt af Neðri-
málstofunni. Safnið hefur keypt fjölda
einkasafna allt frá stofnun, einnig hafa
því borizt verðmæt einkasöfn að gjöf.
Safnið tók miklum stakkaskiptum við
skipun Antonio Panizzi sem yfirbóka-
varðar. Hann endurskipulagði safnið og
sá því fyrir þeirri byggingu þar sem
meginliluti þess er ennþá til húsa og
lét bæta við það húsnæði á árunum
1854-57 og réð sjálfur öllu fyrirkomu-
lagi. Þá var hringsalurinn gerður, sem
vakti mikla athygli á þeim árum og
gerir enn. 1880-1905 var unnið að útgáfu
allsherjarskrár og hún gefin út í 71
bindi. Ný útgáfa var hafin 1931 og er
enn að koma út. Ritaukaskrár eru
prentaðar mánaðarlega. Safnið telur nú
um sex milljónir binda, þar af eru tíu
þúsund vögguprent (prentuð fyrir
1500), sjötíu og fimm þúsund bindi
handrita og mikinn fjölda
smærra lesmáls og korta. Handritasafn-
ið er eitt það dýrmætasta í heimi og
mestu dýrgripir safnsins eru: Codex
Alexandrius, fornt biblíuhandrit og
Codex Sinaiticus, sem var keypt af
stjórn Sovétrikjanna skömmu eftir
byltinguna. Panizzi ætlaðist til að safn-
ið yrði alhliða, safnaði öllu, sem út
kæmi merkast í öllum greinum alls
staðar í heiminum. Þetta varð bráð-
lega ofætlun og nú er einkum lögð
áherzla á sagnfræði og skyld efni auk
Leiðrétting
í þætti Thors Vilhjálmssonar, „Tuga-
brot“, sem birtist á bls. 17 í Jóla-Les-
bók, urðu þau leiðu mistök, að lína féll
niður efst í fjórða dálki. Rétt er setn-
ingin svona: „Hann var í uppreimuð-
um stígvélum hátt á legginn eins og
skautahlaupari og í sundbol frá 1920,
bláum samfestingi með gulum mjóum
hlýrum og með marglitar tattóering-
ar á framhandleggjum.“ í efstu línu
síðustu málsgreinar hefur orð brengl-
azt. Þar stendur: „Þegar listamaðurinn
birtist . . . en á að vera „þegar lista-
mannahópurinn birtist . . .“ í fyrsta
dálki, annarri málsgrein, stendur „hlaða
kálhöfuðum“, en á vitanlega að vera
„hlaða kálhöfðum“. Eru höfundur og
lesendur beðnir velvirðingar á þess-
um mistökum. Myndirnar í þættinum
voru teiknaðar af höfundi sjálfum.
Athugasemd
í „svipmynd" um Pár Lagerkvist í
Lesbók 4. desember sl. var sagt, að
„Barrabas" væri eina bók hans, sem
þýdd hefði verið á íslenzku. Þetta er
ekki rétt, því að nálega tuttugu árum
fyrr hafði „Böðullinn" komið út í ís-
lenzkri þýðingu Jóns Magnússonar og
Sigurðar Þórarinssonar. Þorsteinn M.
Jónsson gaf út.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
8. janúar 1967.