Lesbók Morgunblaðsins - 02.07.1967, Blaðsíða 9

4500 og 2000 f. Kr. þróast þessir nýju búnaðarhætt-
ir á Balkanskaga, ftalíu, Frakklandi, Spáni, Ung-
verjalandi, Sviss, Þýzkalandi, Hollandi, Danmörku,
Bretlandseyjum og á Norðurlöndum. Um 1500 f. Kr.
var svo komið, að hreinar veiðiþjóðir voru aðeins við
líði nyrzt í Evrópu. Víðast var veiðiskapur stundað-
nr jafnframt landbúnaði á þessu svæði. Smátt og
smátt kemst þessi breyting á um allan heim, nema
á stöku stað þar sem frumstæðar veiðiþjóðir búa
í mikilli einangrun, svo sem sumstaðar í frumskóg-
um Brasilíu, í Astralíu og Eskimóar á Grænlandi.
Þessar þjóðir fengu að lifa í friði fyrir þessari bylt-
ingu og öðrum, vegna þess að engir urðu til þess að
ásælast lönd þeirra. Um 1780 (e. Kr.) var svo komið
að allt mannkynið byggði tilveru sína framar öðru
á landbúnaði; veiðiþjóðfélög voru að vísu til, en
þau voru algjör undantekning frá reglunni.
Þessi atvinnubylting hefst á nýju steinöld og
form 'hennar ríkir í heiminum fram að síðari atvinnu-
byltingunni, iðnbyltingunni sem hefst um 1780, en
með þeirri byltingu breiðast nýir framleiðsluhættir
og atvinnu út um heiminn á skömmum táma. Iðn-
byltingin hefst á Englandi seint á 18. öld. Um 1850
hafði hún breiðzt til Frakklands og Belgíu; fyrir alda-
mótin síðustu hafði hún borizt til Þýzkalands, Sví-
þjóðar, Bandaríkjanna, ítalíu, Rússlands og Japan;
þessar þjóðir iðnvæðast meira og minna á 19. öld,
og nú nær hún einnig til Kína, Indlands, Suður-
Ameríku og Afríku.
Aðaleinkenni þessara nýju atvinnuhátta felast í
nafninu; iðnaðurinn verður meginatvinnuvegurinn í
stað landbúnaðar áður. Um 1750 eru um 80 af hundr-
aði íbúa veraldarinnar bændur eða sveitafólk. 1950
hefur hlutfallið lækkað niður í 60 af hundraði, og
með iðnvæðingu hinna fjölmennu ríkja Asíu lækkar
stöðugt tala þeirra, sem stunda landbúnað sem aðal-
atvinnu. Tæknin orsakar það, að færri og færri þurfa
að framleiða matvæli og iðnaðurinn dregur stöðugt
til sín fleira fólk, en þrátt fyrir þetta stóreykst mat-
vælaframleiðslan víða, þrátt fyrir fólksfækkun í þess-
ari atvinnugrein. Þar sem framleiðsluaukningin er
stórstígust fækkar bændum örast. Þar er tæknin á
hæstu stigi, og því þarfnast atvinnugreinin ekki
slíks vinnukrafts, þar sem frumstæðari framleiðsl'U-
hættir tíðkast.
Þótt margir vinni að iðnaði í þeim þjóðfélögum,
þar sem iðnaður er hvað mestur þáttur þjóðarbú-
skaparins, þá er iðnaðurinn ekki eins mannfrekur
og landbúnaðurinn var við frumstæð skilyrði, í þess-
um iðnaðarþjóðfélögum er mikill fjöldi starfandi við
ýmiskonar þjónustufyrirtæki, verzlun, dreifingu, sam-
göngur o. fl. Með aukinni sjálfvirkni mun fólki, sem
starfar að iðnaði, fækka og vinnudagur flestra at-
vinnugreina styttast.
]\í annkynssagan fræðir okkur um margar at-
vinnubyltingar; það er talað um byltingar, þega.r
viðamiklar breytingar verða á efnahagskerfi og þjóð-
félagsháttum. Fullmikil áherzla er oft lögð á þessi
fyrirbirgði, sem oft ná mjög skammt og verka að-
eins á takmarkaðan hóp þjóðfélagsþegnanna. Það er
talað um verzlunarbyltingu á 11. öld í Evrópu, iðn-
aðarbyltingu í Hollandi á 11. öld og samskonar fyr-
irbrigði á 13. öld á Englandi. Þessar byltingar ná þó
skammt; þær ollu vissum breytingum innan vissra
hópa og á takmörkuðum svæðum, en heildarmynd
þjóðfélagsins breyttist ekki. Það er oft. talað um
þýðingu borganna í miðöldum í Evrópu og vöxt
þeirra og viðgang; en menn gæti þess að Evrópa á
miðöldum var svo til hreint landbúnaðarsvæði, borg-
irnar voru ekki annað en markaðsstaðir fyrir land-
búnaðarafurðir og birgðastöðvar. í rómverska rík-
inu til forna voru tollar og skattar að mestu leyti
runnir frá landbúnaði eða um 90 af hundraði; iðn-
aður og verzlun á þeim öldum var sáralítil miðað
við þátt landbúnaðarins í þjóðarframleiðslunni. Mið-
alda-Evrópa lifði svo til algjörlega á landbúnaði; víða
var iðnaðurinn heimilisiðnaður eins og vefnaðáriðj-
an hér á landi til forna. Evrópumenn miðalda voru
langflestir bændur eða sveitafólk. Hérlendis hélzt
þetta svo lengur en víða annarsstaðar í Evrópu, eða
fram yfir aldamótin síðustu, og þá er það ekki iðn-
aður, sem magnast sem helzta atvinnugreinin, heldur
veiðiskapur, sem reyndar hefur alltaf verið snar
þáttur framleiðslunnar hérlendis. Verzlunin var
áður fyrr verzlun með landbúnaðarafurðir, matvæli;
og löngum þótti hentast að festa aflafé sitt í jörðum.
Kaupmenn miðalda reyndu að komast yfir jarðir
þegar tækifæri bauðst; það var talinn öruggasti at-
vinnuvegurinn að sbunda landbúnað. Því er tal um
atvinnubyltingar aðrar en hinar tvær höfuðbyltingar
hæpið.
Ii andbúnaðarbyltingin á áttunda árþúsundi fyr-
ir Krists burð og iðnaðarbyltingin upp úr 1780 eftir
Krists burð eru mestu byltingar sem hafa runnið yfir
mannkynið. Það hefst ný mannkynssaga með báðum,
sem verður um flest frábrugðin undanfarandi sögu.
Það eru lítil tengsl milli hellisbúans, sem skríður
um í leit að æti, leggur sér til munns hræ og rætur,
og þeirra sem reisa hofin á Grikklandi og Svifgarð-
ana í Babýlón; eins eru takmörkuð tengsl milli bónd-
ans, sem plægir akur sinn með tréplógi eða járn-
plógi, og tæknifræðingsins, sem situr við stjórnar-
borðið í sjálfvirkri verksmiðju. Fyrri byltingin tók
nokkur árþúsund að dreifast >um mannheim; sú síð-
ari mun að öllum líkindum taka skemmri tíma, ef
ekki henda nein slys. Báðar þessar byltingar áttu ræt-
ur sínar að rekja til margslunginna atburða og sál-
rænna og líkamlegra þarfa; það er erfitt að rekja
þræði hinnar fyrri, en þá síðari má rekja til breytinga
á þjóðfélagi og félagslífi þeirra sem byggja Bret-
landseyjar eftir siðaskiptin; þær breytingar má rekja
og skýra á margvíslegan hátt; sumir rekja þær til
siðaskiptanna og trúarinnar aðrir til efnahagslegrar
sérstöðu Englands. Fyrri byltingin gerði veiðimenn
að bændum, sú síðari gerir bændur að herrum vél-
anna eða þrælum vélanna.
RAGNHILDUR
F.ramhald af bls. 2.
Svo var það einn morgun um hálfníu-
leytið, að ég var ekki enn komin á
fætur. Þá kemur gjörvilegur og vel
klæddur maður inn í herbergið til mín
og einhverra hluta vegna vissi ég, að
hann var yfirlæknir. Raunar va-r það
enski yfirlæknirinn, sem ég hef verið
í sambandi við æ síðan. Samferða hon-
um voru tveir grannvaxnir, -ungir menn
með skurðlæknagrímur.
— Sagði læknirinn til nafns eða
kynnti hann sig á einhvern hátt?
— Þess hefur víst ekki gerzt þörf. Ég
veit, að hann heitir Stanley, þó veit ég
aldrei hvort það er fornafn eða ættar-
nafn hans. Nema hann þreifaði fyrst á
púlsinum og svo var mér lyft upp á
skurðarborð. Ég fann mikinn sársauka
í baki og mókti eitthvað á eftir. Það
sást líka rák á bakinu á eftir. En ég
hef ekki fundið til í nýranu síðan. Það
eru núna 26 ár síðan.
— Hefur þú séð nokkur merki þess,
að læknirinn eða annað framliðið fólk,
sem þú hefur samband við, hafi elzt
á þessum tíma?
— Nei, eterlíkaminn eldist ekki. Hann
er og verður alltaf nákvæmlega eins.
—. En eterlíkaminn virðist þá vera
gamall, ef viðkomandi dó gamall?
— Jú, en það birtist einungis þannig,
þegar framliðnir þurfa að sanna sig.
— Það ganga manna á meðal ýmsar
sögur um kraftaverkalækningar, sem
orðið hafa fyrir þitt tilstilli.
— Ég býst við því að það sé rétt.
Ég gæti nefnt þér mörg dæmi.
— Ég hef heyrt talað um fólk, sem
var talið af; fólk sem virtist eiga mjög
skammt eftir ólifað og fékk síðan bata
sem þér var þakkaður. Er það rétt?
— Þetta hefur gerzt og oftar en einu
sinni. Ég man eftir manni, sem lá á
sjúkrahúsi; hann hafði ónýt nýru
og var dauðvona. Það var búið að til-
kynna konunni hans, að hann ætti
skammt eftir ólifað. Konan hans hafði
leitað til mín, hún hafði setið fundi hjá
mér og verið milliliður. Svo hringdi hún
í mig eitt sinn og sagði, að baráttan væri
vonlaus; maðurinn hefði ekki lengur
meðvitund.
Þegar hann kom til meðvitundar litlu
síðar var álitið( að það væri helfró sem
kallað er; það er þegar bráir af sjúkl-
ingi sem snöggvast áður en hann skilur
við. En þá gerðist það, að manninum fór
að batna dag frá degi. Og nú kennir
hann sér einskis meins. Konan hans var
sögð með krabbamein í legi og læknað-
ist líka.
Var ég búin að segja þér frá mannin-
um á Norðfirði, sem læknaðist þar með
yfirnáttúrlegum 'hætti. Ég hafði beðið
fyrir þessum m-anni, en hann hafði leg-
ið hér um hríð á spítala og var orðinn
það langt leiddur, að honum var leyft
að fara heim til að deyja. Ég hef þessa
sögu frá manninum sjálfum; hún er að
vísu dálítið ævintýraleg, en allt um það
fékk hann bata. Hann var kominn heim
til sín austur á Norðfjörð þegar hann sá
sýn. Honurn fannst sem hann losnaði við
líkamann og sæi sjálfan sig í rúminu. í
sam-a bili sér hann einkennilega flug-
vél koma inn til lendingar; hún var
bæði hjólalaus og hljóðlaus. IJt úr h-enni
steig maður og samkvæmt lýsingu sjúkl-
ingsins virðist mér það h-afa verið yfir-
læknirinn enski. Hann bauð sjúkl-
ingnum fl-ugfar og þáði sjúkling-
urinn að fara með. Flugvélin leið
hljóðlaust áfram og þeir voru komn-
ir á áfangastað eftir stutta stund.
Þar hitti sjúklingurinn konu, sem
María hét og var systir læknisins. Hún
bauð honum heim að ganga með sér.
Þar hitti hann fyrir fornvin sinn frá
Norðfirði og lét sá vel yfir því, hvað
sér hefði gengið vel að komast áfram.
Eftir skamma stund í góðum fagnaði
kom læknirinn aftur og sagði: „Jæja
vinur, það er verið að kall-a á mig. A
ég ekki að skila þér heim?“ Og það
gerði hann.
Hvort sem hægt er að kalla þetta
draum, sýn eða fyrirburð, þá fór mann-
inum að batna og eftir tvo daga var
hann kominn á fætur. Ég veit ekki
betur en að hann sé núna við beztu
heils-u.
— Mér skilst að þú fáir bréf úr öll-
um heiminum. Eru það beiðnir um
hjálp?
— Það eru bæði beiðnir um hjálp svo
og þakkarbréf.
— Hvernig veit þetta fólk um Ragn-
hildi í Tjarnargötunni?
— Ég veit það ekki. Þetta spyrst
einhvern veginn. En ég bið fyrir þessu
fólki, útlendu eða innlendu, og svo
skrifa ég stundum og segi að ég hafi
beðið og bænin verði lögð fyrir Drottin.
— Þú heldur bréfunum saman?
—- Ekki öllum, en þeim bréfum, sem
ég tel að hafi eitthvert gildi, held ég
saman. Ég tel ekki fjarri lagi, að það
berist 10 bréf að jafnaði á degi hverjum.
Svo það má nærri geta að bréfabunk-
inn er orðinn stór. Til þess að gefa hug-
mynd um, hvað þessi bréf eru marg-
vísleg og ólík að efni, þá get ég lesið
fáein atriði úr nokkrum bréfum. Ég
sleppi að sjálfsögðu öllum nöfnum; fólk
kærir sig yfirl-eitt ekki um að flíka þess-
um málum. Hér er til daémis beiðni um
fund frá tveimur háskólastúdentum.
Þeir áttu að ganga undir próf eftir
nokkra daga og báðu um f-und til að
gefa sér styrk. Svo er hér mjög venju-
legt bréf frá sóknarpreisti úti á landi.
Hann segir:
„Kæra Ragnhildur. Nú er ég beðinn
að skrifa þér fy-rir nokkra sjúklinga, og
þætti þeim og mér vænt um að þú sæir
af tíma til að minnast þeirra sérstaklega
og bera þá fram fyrir Guð á bænar-
örmum. Fyrst vil ég nefna M.J. Hann
hefur áður fengið hjálp fyrir bæn þína.
Hann er með k-ra-nsæðastíflu og geng-
ur þó til vinnu, en er eitthvað lakari
um þessar mundir. Hann á heima í
vesturenda húss sem heitir S. Hann býr
einn karla ásamt eldri konu í vestur-
enda hússins og er herbergi hans uppi
undir risi.
Þá er það K.Ó. Hún þjáist af því sama
og býr í miðherbergi að vestan á efstu
hæð í húsinu nr. 22. Enn er kona sem
heitir S.J., hún er ósköp máttl-aus og
á erfitt með að sætta sig við að liggja
rúmföst eftir langan og strangan
vinnudag. Hún e.r nú 84 ára og orð-
in þreytt. Vill fá að fara, en er þó mjög
jarðbundin. Loks er Guðrún G. á stofu
6, gengið inn til vinstri á sjúkrahúsinu.
Guðrún lamaðist 1948; hefur henni farið
versnandi undanfarið. Hún getur ekki
gengið við hækjur eins og áður. Þetta
er sjúkdómur í mænunni og liggur milli
herðanna í bakinu og virðist vera verra
vinstra megin, einkum niður í vinstri
ökla, og allir vöðvar svo stífir. Þessi
unga kona er þriggja barn-a móðir. Ég
bið þér alls góðs. Með kærri þökk og
kveðju.“
Svona var nú það. Og hérna er annað
bréf, sem bregður ljósi á mikið sálar-
stríð:
„Kæra frú Ragnhildur.
Heilsufar mitt er því miður bágborið
ennþá, en þó skárra eftir að ég kom
heim. Á fundin-um hjá þér var ég spurð-
ur að því, hvernig ég kynni við mig
hér, en því svaraði ég mjög hikandi af
þeirri ástæðu, að í því hugarvíli, sem
ég er í, get ég vart tekið einn stað fram
yfir annan. Mér finnst allt auðn og tóm,
ég á vont með að koma mér að verki,
hugurinn er í molum, starfsorkan lítil,
hik, fálm og minnimáttarkennd ein-
kenna störf mín, þó segir konan að ég
sé eins og -annar maður nú en áður en
ég kom til þín . ..
... Mér finnst ég varla mega né geta
flúið af hólmi frá því starfi, sem ég
h-ef tekizt á herðar, þótt því fylgi nokk-
uð mikil ábyrgð. Líf mitt hefur, að mér
finnst, einkennzt af flótta og ábyrgðar-
leysi gagnvart erfiðleikunum .. .
... Mér bauðst þessi staða í fyrrasum-
ar og tók ég því og fannst mér ég
geta leyst starfið vel af hendi. Én það
þyrmdi yfir mig eftir áramótin og síðan
finnst mér heils-u minni fr-emur hafa
hrakað en hitt. Þess vegna væri inikill
sigu-r fyrir mig að geta haldið ófraia, en
óvissan hvort það tekst fer máske 'ærst
með mig. Ég t-reysti og trúi á ykkar
himneskú hjálp og því vil ég doka við
með að leggjast á deild taugasjúkling'a."
Framhald á bls. 1-L
2. júlí 1967
LESBÖK MORGUNBLAÐSINS 9