Lesbók Morgunblaðsins - 02.07.1967, Blaðsíða 14

Aldrei feitur ...
Tveir voru þeir valdamenn, er Skag-
firðingar töldu sig þá verða fyrir þung-
irni búsifjum af: Einar umboðsmaður
Stefánsson á Reynistað og Grímur Jóns-
son, er amtmaður varð nyrðra eftir
Bjarna Thorarensen. Vinátta hafði ver-
ið með þeim Gísla (Konráðssyni) og
Einari umboðsmanni, en er deilur risu
milli þeirra út af yfirgangi Einars gagn-
vart landsetum konungsjarða, lét Gísli
ekki sinn hlut. Glettist hann þá jafn-
vel við Einar með kveðskap, svo sem
þá er rætt var um hve Einar væri
grannleitur:
Einar verður aldrei feitur á ævi sinn.
OHoruð bein í skrölta skinni.
Hann skrælnar svona af ágirndinni.
(Merkir íslendingar.)
Húsið á Eyrarbakka.
Litlu austar er kirkjan og þá Húsið,
en það má teljast merkasta bygging
þorpsins. Jens Lassen kaupmaður lét
byggja það 1765, og hefur það lítið
breytzt frá upphafi. Það er bjálkahús
með standþiljum að utan og með mjög
háu risi. Verzlunarstjórarnir bjuggu í
því, og var löngum horft þangað heim
með óttablandinni lotningu. Að þetta
litla timburhús skuli heita húsið að
eiginnafni, segir nokkuð um íbúðir al-
mennings á síðustu öld.
(Árbók Ferðafélagsins.)
Hér stóð í fyrndinni ...
Um hálfan annan kílómetra frá sjón-
um að sunnan stóð í fornöld bærinn
Klif eða Kleifar, sem getið er um í
HeiðarvígasÖgu og átti sú jörð hálfa
veiði í Blönduósi ... Þar hefur verið
byggt að nýju eins og víðar, sennilega
á átjándu öld, en jörðin lækkað þá það
í metorðastiganum að véra kölluð Klifa-
kot og lifir það örnefni enn, enda rúst-
irnar sjáanlegar.
Hér stóð í fyrndinni Klifakot,
kýrfóðurstúnskiki sunnan við Blöndu.
Umhverfið: Melar og mýri vot.
Menjar þess: Vallgróið tóftarbrot.
Og saga þess: Slóð yfir sandorpna öldu.
(Föðurtún.)
Barnhóll.
Hóll einn er í túninu á Laugarvatni,
niður af héraðsskólanum. Hann heitir
Barnhóll. Ekki má slá efsta topp hóls-
ins, og liggja þau álög á, að þá missi
bóndinn sinn bezta grip. Einu sinni var
hóllinn þó sleginn í tíð Bjarna Bjarna-
sonar skólastjóra vegna ókunnugleika
kaupamanns. Næsta dag drapst bezta
kýrin á bænum, þá nýborin, úrvals-
gripur.
(Árbók Ferðafélagsins.)
Hvarf síra Odds.
Á því hausti (1787) varð það til tíð-
inda, hinn fyrsta dag októbermánaðar,
að Oddur prestur að Miklabæ í Skaga-
firði, son Gísla biskups Magnússonar og
húsfrúr Ingibjargar Sigurðardóttur, reið
fram til Silfrastaða á annexíukirkju
sína. Hafði hann þótt jafnan maður
nokkuð sérlegur í háttum og hlaupið
eitt sinn frá öðrum mönnum til fjalls.
— Hann reið um á Víðivöllum, er hann
kóm aftur um kvöldið og drakk þar
kaffi. Bauð Vigfús sýslumaður Schev-
ing honum fylgd ‘heim, því að hláku-
m'yrkur gerði um kvöldið, en hann vildi
ekki, því að hann var algáður en ör-
skammt að Miklabæ og slétt gatan. En
um morguninn eftir var hesturinn £
mýri fyrir neðan völlinn með reiðtygj-
um, en prestur var horfinn og leituðu
hans 40 menn í átta daga, en hann varð
aldrei fundinn og ekkert af honum og
voru þar um margar getur, því að
margt var til dregið og engar líklegar,
—
FRÍMERKI
ÆTLI flestir friímerkjasafnarar
verði ekki einhverntíma að horfast
í augu við þessa spurningu, og ekki
aðeins þeir, heldur flestir sem ein-
hverntíma selja frímerki. Það ber
meira á þekn er láta óánægju í ljós,
þegar þeir komast að ra-un um verð-
ið, en hin-um sem gera sér ljósa gr-ein
fyrir hvert raunveruliegt v-erðmæti
frímerkjann-a er.
Safn nákvæmlega sömu merkj-a,
að verðlista-mati krómur 5,000,00 g-et-
ur þegar til sölu kemur orðið í einu
tilfelli u-m 2,000,00 en öðr-u kannsk-e
6,000,00. Hver er ástæðan? Einfald-
'l-ega sú, að í safnin-u, s-em aðeins
-selzt fyrir tvö þúsund krónur er-u
-lél-eg m-enki. Þá er át-t við að hin eim-
.-stöiku merki séu meira og min.na
gölluð. Þa-u enu þvæld, eð-a þrieytt,
‘eins og stundum er kal-lað. Það
vantar ka-nn-sk-e eins-taka t-akka. —
Uppl-eysin-gi-n var hroðvirkn-isl-eg,
kannske haf-a komið þu-nnir blett-ir.
Ótöfckuð merki eru kannske þétt
klippt, eða með örmjóum r-ömdum,
Safnið s-em greitt var fyrir m-eira
en verðlis.taverð in.nihélt hinsvega-r
ein-gön-g-u f-rím-er-ki, s-em vor-u í óað-
finn-anlegu ástandi. Því v-ar hæ-gt að
greiða meir-a fyrir þa.u en verðl-ist-
inn segir til um.
Af þes-su er hægt a-ð dra-ga þá á-
lykt-un, að v-erðlistaverðið er ekki
einhlítt. Þetta er öldungis rétt.
Verðlistaverðið er aðeins miðað við
mnenki í g-óðu ástan-di. Ef um eldri
merki er að ræða, sem er-fiitt er að
tfá í góð-u ás-tandi, er oít gr-eitt fyrir
þa-u um 50% h-ærra ve-rð, jafnvel
meir-a, sé um góð rmerki að ræða,
eða svokölluð „Pragtekseplar". Þá
-er ekki minna vir-ði, sé um safn að
ræða, ■ að það sé s-ett v-el upp, þa-n-nig
að það gleðji auga kaupandans. Not-
ið því aðeins beztu fáanl-eg eintök
þega-r satfn er s-ett uipp, hvort s-em er
til söl-u eða sýninga-r. Það skyldi
engin-n blekk-j-a s-ig á því að hann
hafi n-áð dýr-um hlu-t fyr-ir Mtinn
penin-g, s-é um meriki með á-gallia að
ræða. Þa-u eru ekki s-eld n-ema fyr-ir
um % af verðlistaverði og enginn
kaupmaður kaupir þa-u fy-ri-r meir-a
en helming þess, þ-ví að enfitt er að
selja þa-u. Auk þess skylldi þes-s gætt,
að ka-upmenn g-efa yfirleitt ekki
m-eiria en um 50% af v-erðlistaverði
fyrir betri mer-ki, sé um sérstök
merki að ræð-a get-ur það orð-ið
hær-ra.
Verðlistaiverðið er því a-ðeins út-
söluverð hinna algengari m-erkja og
dlágóðr-a eintaka af hinum sj-aldgæf-
ari. Léleg eintök s-el-jast otft la-n.gt
u-ndir verðlistaverði og m.jö-g góð
ein-töik yfir því. Enginn verðlista-
höifun-dur gen-gur með þá gr.illu, að
hann sé að s-emj-a neina biblíu, þv-í
að jafnvel framboð og eftirspurn
'getur oft va-l-dið verðsveiflum á
kannsfce mánaðartíma.
Sigurður H. Þorsteinsson.
en það þótti einna líkast, að hann hefði
farið i Gegnir, stokk einn í Jökulsá,
er kölluð er Héraðsvötn, þó að eigi
fyndist hann.
(Espólín.)
Ai gömiiuB blöðum
að var 9. maí, rétt fyrir hádegið.
Ég var að staulast vestur Túngötuna.
Lóuhópur flaug hring eftir hring yfir
Landakotstúninu, bær voru fjölmargar
og kvökuðu sáran. Vorkuldinn er oft
napur á sumarlandinu. Svo svifu þær
í renniflugi burt, til að leita sér skjóls
fyrir norðannæðingnum.
Sunnan Túngötunnar er Kristskirkja
í Landakoti, þetta fa-gra og stílhreina
guðshús, ímynd hinna traustu og tígu-
legu stuðlabjarga, sem Guð almáttugur
hefur skrýtt með okkar stórskorna,
tfagra og litskrúðuga land. Og innan
dyra kirkjunnar er dýrð Guðs, helguð
af barnslegu trúartrausti, eins og við
vonum að sjá bak við Gullna hliðið.
Norðan götunnar er Sæluhúsið á Sól-
arhæð, sjúkrahús hinna blessuðu sankti
Jóseps líknarsystra. Það var reisulegt
gamla timburhúsið, er ég sá það 1907.
Og steinhúsið, sem nú gnætfir þar, er
beinlínis tígulegt og vekur traust. Já,
vorkuldinn er oft sár í jarðlífinu, það
reyna þeir sjúku og slösuðu. Þeir eru
orðnir ótrúlega margir, sem líknarsyst-
urnar í Landakoti hafa líknað og hjúkr-
að. Það er fagurt mannlíf að líkna þeim
þjáðu, og fagur kristindómur. Sú trú
er góð, sem hvetur menn til mildi og
mannúðar.
Ég sá líka læknana, sem störfuðu þar,
fjögurra laufa smárann: Prófessorinn,
engilinn með hnífinn, doktorinn og
lækninn. Ég sá prestinn, sem börnin
hópuðust í kringum og alltaf átti sælgæti
í hempuvösunum. Hann brosti eins og
barn. Og ég sá lí-ka trúa og dygga þjón-
inn, bróður Ferdinand, „hann Fedda
gamla“, sem börnin kölluðu svo. And-
litið varð allt að einu brosi, er börnin
voru kringum hann.
Við eigum líknarsystrunum í Landa-
koti mikið að þakka; það þekkja þeir
bezt, sem vanheilir voru og nutu hjúkr-
unar þar. Sjúkrahúsið í Landa-koti var
fyrsta raunverulega sjúkrahús landsins,
líknarsysturnar fyrstu lærðu hjúkrunar-
konurnar og þær fyrstu, sem kenndu
•hjúkrun. Þó hefi ég heyrt ómilda dóma
og beint vanþakklæti fyrir störf þeirra.
Það var svo áður en er að breytast, og
þakklæti og viðurkenning að koma í
staðinn. Líklega hafa fordómar í trúar-
efnum valdið þessu, rétt eins og Guð
sé ekki jafn góður hvað sem trúin heitir.
Ég hefi átt heima í verkamannabú-
stöðunum í 34 ár, og nær á hverjum
degi staulazt yfir hæðina, sem ég í hug-
anum kalla Sólarhæð, af því þar er
alltaf svo bjart yfir. Nær alltaf hefi ég
mætt einhverri systurinni, og alltaf
mætt saklausu brosi. Það er ótrúlegt hve
bros yljar vegfaranda, og veitir honum
þrek til að lifa lífinu. Fyrir 40 árum
dvaldi ég nokkra klukkutima í sjúkra-
húsinu í Landakoti, blessaður engillinn
minn, hann Matthías læknir, var að
setja mig í gifs, til að einangra berkl-
ana í mjöðminni. Ég var mikið veikur
og sársaukinn mikill, en bros systurinn-
ar hjálpaði mér til að harka af mér
og bugast ekki alveg.
Væri ég listamaður myndi ég mála
mynd af dóttur gleðinnar, systur sorgar-
innar og móður miskunnseminnar. Og
tfyrirmyndin væri líknarsysturnar í
Landakoti, allar með sama saklausa bros-
dnu og þær hafa brosað til mín. Og
alltaf væri baksviðið birtan frá Guðs-
syni og Guðsmóður.
ÞaT svífur senn að hausti fyrir mér,
mig langar að kveðja og þakka. Ég vona
að mæta brosi á mínu sumarlandi.
Hannes Jónsson.
Nýjar erlendor
bækur í Borg-
arbóknsaíni
Shearer, John o.fl. The New Orkney
Book, London og Edinborg 1967. 184 bls.
Myndir.
Fyrri hluti bókarinnar er safn rit-
gerða um sögu Orkneyja frá fyrstu tíð
og til þessa dags, örnefni í Orkneyju-m,
fólkið þar fyrr og nú, náttúru eyjanna,
dýralíf o.fl. Síðari hlutinn, 35 bls. er
sýnishorn af orkneyskum nútí-mabók-
menntum um eyjarnar, sög-ur, greinar
og ljóð eftir sjö orkneyska höfunda.
Ingram, Collingwood: In Search of Birds
London 1966. 294 bls.
Höfundurinn er geysivíðför-ull nátt-
úruskoðari, og fjallar bók hans um
fugla og fuglalíf víðsvegar um heim,
svo sem í Japan, Trinidad, Lapplandi,
Spáni, íslandi o.s.frv. Er hér einkum
um að ræða eigin athuganir höfundar
á lifi og háttu-m ákveðinna fuglateg-
unda ritaðar bæði af hrifningu, glögg-
skyggni og hugkvæmni.
Dembeck, Hermann: Animals and Men.
London 1966. 390 bls. Myndir.
Höfundurinn er þýzkur og kom þessi
bók fyrst út 1961, en hefur síðan verið
gefin út bæði í Englandi og víðar. Bók-
in er eins konar menningarsaga um
samband dýra og manna. Bókin skipt-
ist í þrjá aðalkafla, sem segja nokkuð
til um efni hennar: Dýrin sem bráð,
Dýrin sem þjónar, Dýrin sem félagar.
Clayton, Keith:Earth’s Crust. Londoa
1966. 155 bls. Myndir.
Alþýðlegt fræðslurit um jarðfræði
með hundruðum skýringarmynda, flest
litmyndir, og fjallar um myndun jarð-
skorpunnar, jarðlög, steina, steingerv-
inga, dýra- og jurtalíf á eldri skeiðum
jarðsögunnar o.s.frv. Forsíðumyndin er
af Surtsey.
Harré, R. (editor): Early Seventeenth
Century Scientists. London 1965. 200
bls. Myndir.
Bókin fjallar um 7 mestu vísinda-
menn 17. aldar, starfsaðferðir þeirra og
vísindalegar uppgötvanir. Höfundarn-
ir eru sex brezkir sérfræðingar í vís-
indum og hugmyndafræði 17. aldar.
i
Howarth, David: The Golden Isthmus.
London 1966. 248 bls. Myndir.
Saga Panamaeiðisins allt frá því
Evrópumenn stigu þar fyrst á land
1513 og til þessa dags. Margt hefur
gerzt á þessu mjóa, en mikilvæga eiði
milli Atlantshafs og Kyrra-hafs, og
verður sú saga bæði ljós og lifandi í
höndum þessa höfundar.
Marshall, Andrew: Brazil. London 1966.
232 bls. Myndir.
Fyrst er stutt yfirlit yfir sögu Bras-
ilíu og síðan er einkum fjallað um nú-
tímann og þróun menningar — efna-
hags og stjórnmála í landinu. Höfund-
urinn er blaðamaður, sem átt hefur
heima í Brasilíu lengst af ævi sinnar.
Margar ágætar myndir eru í bókinni
af landi og fólki.
Gunther, John: Inside South America.
New York 1966. 610 bls. — Book-of-
the-Month Club.
Þetta er áttunda „Inside“ — bók
hins heimsk-unna höfundar, en allar
þessar bækur hans fjalla um menning-
ar- og stjórnmálaástand í þeim löndum,
14 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
2. júlí 196-7