Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1967, Blaðsíða 12

Heiðarleiki og
sannleikur
Framhald af bls. 1
nefndar „hvítar lygar“ gætu
reyndar þurft á þvotti að
'halda. Margar eru þær blett-
óttar, sumar yfirleitt gráar.
Oft er það hugsjónalega til-
lit, sem menn þykjast taka
með þeim, aðeins afsökun
fyrir makræði, ótti við óþæg-
indi og annað álíka, og ósjald-
an er sú lygi, sem saklaus
telst, ekki annað en önnur
orð yfir það, að maður hirðir
ekki neitt sérlega mikið um
sannleikann. Það er reyndar
logið allt of mikiu! Foreldrar
ljúga að börmtnum — en
verða þó alvarlega hrædd,
þegar börnin sjálf byrja að
ljúga! Hjón Ijúga hvort að
öðru, oft um hreinustu smá-
muni, og þó finnst þeim það
óskiljanlegt að þau fjarlægj-
ast hvort annað, án þess að
vita af hverju.
En þar með er ekki allt
sagt. Hugsazt geta a'ðstæður,
t. d. gagnvart sjúkum mann-
eskjum, þar sem tillitið til
velferðar eða lífs þess, sem í
hlut á, krefst þess að sann-
leikanum sé haldið leyndum,
að minnsta kosti um stundar-
sakir. Dapurleg sannindi geta,
eins og menn vita, haft sál-
ræn áhrif, sem undir vissum
kringumstæðum kunna að
vera lífshættuleg. Það getur
þá hugsast að læknirinn, eða
aðrar ábyrgar manneskjur,
eftir samvizkusamlegt mat á
fyrirliggjandi sjúkdómstil-
felli, kunni að finna að rétt-
mætt sé að veita svar, sem
ekki er sannleikaruum sam-
kvæmt. En þetta er undan-
tekning, sem ekki breytir
reglunni.
R.eglan er sú að trausta
afstaðan liefir mjög mikil-
vægt gildi, ekki sízt gagnvart
sjúklingnum. Grunur um
ósannindi kann að gera meira
tjón en allóþægilegur sann-
leikur. Og þegar um vort
eigið ástand er að ræða, þá
er óhætt að segja, að þeim
mun alvarlegra sem það er,
þeim mun meiru varðar að
fá greið svör. Undansláttur
eða ósannindi gagnvart sjúkl
ingi geta alið á sjálfsblekk-
ingu hans og alvöruleysi, og á
þann hátt svipt hann mögu-
leika til að gera hreinlega
upp sln mai og taxa nt per-
sónlegan vöxt. Dragi sjúk-
dómur manneskju til dauða,
getur svo virzt sem það sé
hluti af mannréttindum að fá
tækifæri til að búa sig undir
jafn alvarlegan viðburð og
það er að deyja.
Annars er það af siðferðis-
ins hálfu ekki meginatriði
að setja upp reglu, sem trygg-
ir hundrað procent öryggi
ólastanlegrar breytni við
allar hugsanlegar kringum-
stæður. Frumreglan þarf að
vera kunn, verknaðurinn og
afleiðingar hans svo vel
skildar sem verða má, en
ábyrgðina við a velja er ekki
auðið að taka og ber heldur
ekki að taka frá einstakl-
ingnum. Þótt tillitið til sann-
leikans sé pannig mjög veiga-
mikið þá eru einnig önnur
sjönarmiu slOTerOnegs eOlls,
sem hafa verður í huga, í
fyrstu röð tillitið til velferð-
ar manneskjunnar út frá hoð-
orðinu um kærleikann.
Hvaða siðferðistillit skuli
teljast þyngst á metunum í
•hverju einstöku tilfelli, verð-
ur breytandinn sjálfur að
gera sér ljóst, að breyta eftir
því, jafnvel þótt sú hætta
liggi fyrir að honum kunni
að skjátlast.
Viljinn til að segja sann-
leikann kann að útheimta
mikið hugrekki, þegar sann-
leikurinn er manni sjálfum
skaðlegur eða öðrum óvel-
kominn. Sannleikurinn á sér
píslarvotta, bæði í stóru og
smáu. En um leið ber hann
eitthvað með sér, sem hreins-
ar til og gerir menn frjálsa.
Þegar allt ken.ur til alls, þá
Undir stýri á
PEUGEOT
404
Það eru raunar ekki ný tíð-
indi, en Peugeot hefur um all-
langt skeið verið talinn með
bezt gerðum bílum heimsins.
Og þegar verðið er haft í huga,
hlýtur hann a'ð teljast í sér-
flokki. Að vísu þóknaðist þeim
vestur í Ameríku að fella hann
af listanum yfir sjö bezt gerðu
bíla heimsins og jafnvel þó svo
ágætur bíll sem Volvo væri
settur þar í staðinn, hlýtur
breytingin að teljast vafasöm.
Enda voru forsendurnar aðal-
lega þær, að þjónustan væri
betri, þar sem Volvo átti í hlut.
Sýnist það koma því lítið við,
hvor bíllinn er betur gerður.
Peugeot er me'ðal elztu bíla-
verksmiðja heimsins. Eins og
evrópskar bílaverksmiðjur
verða að gera af fjárhagsástæ'ð-
um, hefur hinum ýmsu gerðum
af Peugeot verið haldið lítið
eða ekkert breyttum árum sam-
an. Þetta er miklu meira til
hags en tjóns fyrir þá sem
bílana kaupa; þær gerðir sem
lítið er breytt haldast mun bet-
ur í verði.
Sú gerð sem hér um ræðir,
Peugeot 404, hefur þegar ver-
ið á ferðinni um nokkurra ára
skeið. Það er vitaskuld alltaf
smekksatriði, hvort mönnum
finnst þessi bíll fallegur e'ða
ljótur, en flestum mun svo far-
ið, að þeir sætta sig prýðilega
við útlitið á Peugeot. Þetta út-
lit er vel til þess fallið að end-
ast árum saman án breytinga,
en ég hef það helzt að því að
finna, að hlutfallið milli hæðar,
lengdar og breiddar sé ekki
rétt. Mér finnst, að Peugeot
þyríti að vera ögn breiðari á
móti hæð og lengd til þess áð
fullt samræmi náist. Að öðru
leyti er aðdáunarvert, hvað
þessi bill er sómasamlega unn-
inn í hvívetna, frábær nytja-
hlutur og gerður út frá sjónar-
miðum funktionalismans.
Að ýmsu leyti minnti hann
mig mest allra bíla á Citroen
DS. Það er þó merkilegt vegna
þess að bílarnir eru tæknilega
gerólíkir. Sennilega er það
franskt viðhorf til þess, hvernig
bílar eigi að vera, sem fram
kemur í þeim báðum. Fjöðrun-
in á Citroen hefur veri'ð talin í
sérflokki, enda tæknilega mjög
fullkomin. Ég verð þó að segja,
að mér fannst Peugeot ekki
fjaðra síður og ég efast satt
að segja um, að ég hafi nokkru
sinni ekið bíl sem fjaðrar eins
vel. Líkt og í Citroen eru sæt-
in með þeim allra mýkstu sem
fundin verða, en þau eru stærri
í Peugeot, einkanlega eru bök-
in hærri og gefa betri stuðning.
Aftursætið er prýðilegt fyrir
tvo en vegna þess, hvað bíll-
inn er mjór og hryggur aftur
eftir miðjunni, fer varla vel um
þann sem í miðju situr. Sætin
er öll hægt áð leggja niður og
þá er hægt að sofa í bílnum.
Það kemur x fyrstu dálítið
spánskt fyrir sjónir hvað fram-
rúðan er þverhnípt, en þetta
gerir raunar ekkert til. Á
mælaborðinu hafa nokkrar
breytingar verið gerðar að und-
anförnu og hljóta þær að telj-
ast til bóta. Mælasamstæðan
er nú í þrem kringlóttum
hulstrum og mun það teljast
til framfara. Lengst til vinstri
er benzínmælir, ampermælir
og hitamælir, hraðamælir ásamt
teljara í miðju og klukka lengst
til hægri. Sá bíll, sem ég próf-
aði, var af árgerð 1968 og á
honum höfðu þær endurbætur
veri'ð gerðar, að miðja stýrisins
var bólstruð og mér var tjáð,
að ný og betri kúpling væri í
honum. Hann var búinn stýris-
skiptingu, sem var létt og auð-
veld, en dálítið óákveðin líkt
og stýrisskiptingum hættir oft
til að vera. Mælaborðið er úr
málmi ofantil, sem kannski er
ekki upp á það bezta, en bólstr-
að neðantil og allir takkar
felldir inn í það. Nú hefur að
minnsta kosti amerískum bíla-
framleiðendum verið lögð sú
skilda á heröar að ganga þann-
ig frá öllum útstandandi tökk-
um og á það að koma í veg fyr-
ir slysahættu. Lengst til vinstri
og hægri á mælaborðinu eru
loftrásir, sem gefa prýðilegan
gust ef óskað er og eru miklu
betri lausn en opnanleg smá-
rúða. Það virðist minnsta kosti
í fyrstu dálítið ankannalegt, að
stýrið snýr ekki alveg beint við,
en fljótlega hættir maður að
ta ka eftir því. Það er afar létt
verk að stýra þessum bíl; það
má varla hreyfa þáð, ef billinn
á að fara beint en þetta er
mjög nákvæmt snekkjustýri og
útheimtir ekki annan eins
hringsnúning eins og til dæmis
stýri á amerískum bílum.
Peugeot 404 heldur prýðilega
60 kílómetra hraða á hringtorg-
inu við Hótel Sögu, jafnvel þó
færið sé blautt og sýnir það,
hvað bíllinn hefur góða eigin-
leika. Hann er útbúinn stórum
borðabremsum með loftkút og
fyrir bragðið er ástigið ákaflega
létt og mér finnst bremsurnar
fyrir sitt leyti betri en við-
bragðið. Vélin er 4 strokka og
hallast um 45 gráður, 1618
rúmcentimetra og framlei'ðir 80
hestöfl. Hámarkshraði er 150
kílómetra hraði á klukkustund,
Benzíneyðsla er gefin upp 10
til 11 lítrar á 100 kílómetra.
Fyrir þá sem betur kunna við
að rykkjast aftur í sætið í við-
bragðinu, mundi Peugeot senni-
lega vera full linur. Viðbragðið
í fyrsta gír er frekar slappt en
úr því fannst mér það batna
og hann er 10,2 sekúndur að
ná 80 kílómetra hraða úr kyrr-
stöðu. En um þáð bil 17 sek-
úndur er hann að ná 100 kíló-
metra hraða. Svo mjög leynir
Peugeot hraðanum, að þar
verður honum aftur helzt jafn-
að við Citroen. Þetta gæti falið
í sér hættu; á 80 kílómetra
hraða gæti maður helzt gizkað
á, að hann væri einhvers stað-
ar á 50 eða 60. En einmitt
vegna þess er Peugeot frábær
langferðabíll, hraðinn þreytir
hvorki ökumann eða farþega
þegar þeir verða ekki varir við
hann. Aftur á móti hefur Peu-
geot ekki sportlega eiginleika,
til þess vantar hann einkum
vélarorku. Hann vegur 1050
kíló og hlutfallið milli þyngdar
og hestaflatölu er 13,1. Aðrar
tæknilegar upplýsingar: Lengd
4,42 metrar, breidd 1,63, metrar,
hæð 1,45 metrar, hæð undir
lægsta punkt 15 cm. Beygju-
radíus 11 metrar, benzíngeymir
tekur 50 lítra. Samstilling á öll-
um gírum. Stífur baköxull með
gormum en McPhersons-fjöðr-
un að framan. Peugeot kemur á
hinum frábæru frönsku dekkj-
um, Michelin X.
Þá er ótalið það sem er allra
merkilegast við Peugeot 404, en
það er verði'ð. í venjulegri út-
færslu kostar hann 245 þúsund.
að er án ryðvarnar. Þótt eitt-
hvað megi að Peugeot finna
eins og reyndar öllum bílum,
hygg ég að hann sé bezti bíll,
sem fáanlegur er fyrir þetta
verð. Með sjálfskiptingu kostar
Peugeot 308 þúsund, sem er
furðulega mikill verðmunur og
líklega einhver dýrasta sjálf-
skipting sem til er. I station-út-
gáfu er Peugeot 404 mikið tæki
og gagnlegt fyrir stóra fjöl-
skyldur, ekki sízt vegna þess,
að hægt er að setja upp auka-
sæti aftan við hi'ð venjulega
aftursæti og komast þá átta
manns í sæti. Á hinn bóginn
er hægt að leggja bæði aftur-
sætin niður og gera að einu
gólfi fram að framsætum og er
þá komiö heilmikið flutnings-
rými. í station-útgáfu kostar
Peugeot 404 268 þúsund krónur.
G.
12 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
17. september 1967