Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1967, Blaðsíða 14

RABB
Framhald af bls. 16
um árangri einhvers staðar. Mér
skilst að enskir stúdentar lceri að-
eins frönsku og spönsku, auk móð-
urmálsins. Norðurlandastúdentar
hafa valfrelsi urn ensku, þýzku,
frönsku og latínu, en íslenzkum
jafnöldrum þeirra ber skylda til að
gutla í öllum þessum málum. Þetta
er þeim mun verra sem málanám
hefst síðar hér. Að vísu er að
minnsta kosti hér í Reykjavík byrj-
að að kenna dönsku í 12 ára bekkf-
um og ensku í 13—14 ára. En það
er allt of síðla af stað farið. Þó er
ástandið mun verra sumstaðar úti
á landsbyggðinni þar sem ekki er
hœgt að kenna tilskilin mal á gagn-
frœðastiginu.
Það er víst samkvœmt gamalli
hefð, að byrjað er á dönskunni;
leifar þess tíma, þegar menntagyðj-
an var að vitund íslendinga búsett
og heimilisföst í Kaupmannáhöfn.
Málanám œtti að hefja í skólunum
ekki seinna en um 10 ára aldur,
hvort heldur byrjað er á dönsku
eða ensku. Fermingarbarn, sem
ekkert er farið að lœra í málum,
hefur misst af dýrmœtu tœkifœri.
Fyrir ári flutti Þórður Örn Sig-
urðsson, menntaskólákennari, at-
hyglisvert erindi í út.varpið um nýj-
ungar í tungumálákennslu. Hann
hafði farið við annan mann út til
Strassburg og kynnzt þar því sem
hann nefndi málasmiðju. (Langu-
age láboratories). Þess konar
vinnustofu er skipt í lítil herbergi
eða bása og hefur hver nemandi
segulbandstæki. Allir þrœðir frá
þessum básum koma saman í kenn-
araborði og þar getur kennari
hlustað á hvern nemanda. Sá hæng-
ur er á þessum málasmiðjum, að
ein slík kostar á aðra milljón ís-
lenzkra króna og aðeins 15 nem-
endur geta notað stofuna í einu.
Með 10 tíma nýtingu er tálið að
75 nemendur geti notað stofuna á
degi hverjum. Mér skilst, að mála-
smiðjur af þessu tagi leysi þó eng-
anveginn allan vanda, og hafi jafn-
vel valdið vonbrigðum, þar sem
menn héldu að hœgt vœri að not-
ast eingöngu við aðferðina.
í síðasta mánuði var í Morgun-
blaðinu viðtal við Gústu Sigurðar-
dóttur, íslenzka stúlku sem búsett
er í Frakklandi og hefur gert
tungumálákennslu að atvinnu þar.
Gústa talaði um svokallaða hljóð-
frœðideild, þar sem nemendur læra
erlend tungumál líkt og barnið, sem
lœrir á eðlilegan hátt af móður
sinni; fyrst talmálið en síðan rit-
mál. Þessi kennsluaðferð var eftir
því sem Gústa segir, fyrst rann-
sökuð við háskólann í París 1951
og fyrst notuð 1955, þar í borg. Nú
munu tungumál vera kennd eftir
þessari aðferð í 80 löndum talmálið
lært með aðstoð skuggamyndavélar
og segulbandstœkis. Segulbandið er
þá látið segja frá því, sem sést á
tjáldinu svo nemandinn sér og
heyrir sama hlutinn í einu. Kennsla
í ritmálinu hefst eftir 60 tíma, og
fer hún þannig fram, að málið er
lesið og útskýringar fara fram á
tungumálinú, sem verið er að
kenna. Þarna er ekki um að rœða
hinn venjulega lestur, þýðingar og
glósur, og eftir 6 vikna námskeið,
sem tekur 350 tíma, eiga nemend-
ur að vera fœrir um að bjarga sér.
Taldi Gústa, að árangurinn af þess-
ari kennslu væri nánast furðulega
mikill, þegar fyrri kennsluaðferð
væri höfð í huga.
Það eru sem sagt ýmsar nýjung-
ar á ferðinni og ríður á, að frœðslu-
yfirvöld okkar fylgist vel með
þeirri þróun, sem þar kann að eiga
sér stað, en geri tilraunir með það
sem bezt reynist. Vafalaust er rót
meinsins að einhverju leyti fólgin
í því, að kennarar eru ekki nœgi-
lega vel menntaðir; hafa ekki dvál-
izt i því landi né lœrt að tala nœgi-
lega vel þá tungu, sem þeir eru að
kenna. En léleg launakjör kenn-
ara eiga líka sinn þátt í þessu; með-
an illa er búið að kennararstéttinni,
veljast síður afburðamenn í hana,
og yfir sumarmánuðina eru margir
þeirra tilneyddir að fara fremur í
síld eða vegavinnu en auðga anda
sinn.
Gísli Sigurðsson.
SMÁSACAN
Framhald af bls. 4
eins fuglarnir kvaka, ljúfir og áhyggj-
lausir. Ungar þeirra ærslast í sakleysi.
þeir leika sér með guian sandinn.
Laufin feykjast og fjúka. Og fólk
reikar eftir veginum, dapur söngur þess
hljó'ðnar. Nú er hinn síðasti horfinn
sjónum bakvið ásinn. Og lágt hringlið
í keðjum. þeirra er dáið út.
Aðeins vindurinn eltir sölnuð laufin,
sáldrar þeim og hvíslar.
Endir fyrrí hluta.
HRÓP
Ég er örkumla hermaður. Ég sit í
garðinum við hús mitt og horfi á börn
að leik. Þau eru hrædd við mig. Það
hræðir þau að sjá mig sitja í garðinum
við húsið í Kattarstræti. A'ð sjá mig
sitja lamaðan, ósjálfbjarga eins og barn.
Kyrrð mín hræðir þau — enda þótt ég
sé líka hræddur. Ég er hræddur við
nóttina. Ég er hræddur vegna þess að
fyrir tuttugu árum bjargaðist ég frá
dauða. Ég hefði átt að deyja.
Eftir ógæfuna virtist honum sem hann
lifði utan tímans. Honum var auðvitað
ljóst að tíminn hélt áfram að vera til
þrátt fyrir það sem komi'ð haföi fyrir
hann. En það skipti ekki lengur meg-
inmáli fyrir hann. Aðeins þannig gat
dánardægur hans verið honum annað
og meira en tímatal eitt. Hann sá að
timinn var óendanleg, hlykkjótt lína,
dregin í þykkt ryklag. í hana var roíið
skarð. Hún var rofin af dauðanum. En
það var vart sjáanlegt. Vegna þess að
hann lifði enn. Aðeins timaskyn hans
var ólíkt og hjá öðrum mönmim. Og
ef til vill var hann hættur að vera mað-
ur. En þetta var engan végkin miki]-
vægt.
Tveir Gestapo menn drógu har.n á
handleggjunum. Fætur hans iyppuðust
ósjálfbjatrga í rykinu. Fætur hans drógu
endalausa, hlykkjótta sló'ð í bykkt ryk-
ið.
Eitthvað gífurlegt náði tökum á mér.
Lyfti mér upp fyrir tímann. Lét mig
falla niður aftur. Hugur minn klcfnaði.
Ég yfirgaf hinn ytri hjúp raunveruleik-
ans og þusti burt. Örstuttar glefsur úr
fortið minni birtust. Allt þusti afturá-
bak. Nútíðin hvarf inn í fortíðina. Eitt-
hvað færðist um set. Dauðir komu í
stað lifenda.
Við stóðum undir veggnum á fjórðu
álmu. Vindurinn tætti tötra okkar, þurr-
ar nálar hans stungust í varnarlaust
holdið.
„VITANLEGA ERTU EKKI SEKUR.
VITANLEGA EKKI. ENGU AÐ SÍÐUR
MUN ÉG HEIMSÆKJA ÞIG ÖÐRU
HVORU. UM NÆTUR. SVO ÞÚ VITIR
— VITIR MEÐ VISSU — AÐ ÞÚ ERT
SAKLAUS."
Vindurinn færðist í aukana. Augna-
blik loka'ði ég augunum. Þegar ég opn-
aði þau, var hann þar ekki lengur.
Óljósar umlínur hans voru að mást
af veggnum. Vindurinn virtist blása
sundur kjarna hans, ögn fyrir ögn. Hann
var að bráðna burt ...
í dögun þagnaði maðurinn sem var
byrgður inni. Gestir mínir voru á för-
um. Þeir reikuðu stefnulaust um her-
bergið, geispandi, skuggar þeirra bráðn-
uðu í morgunskímunni.
Sú sem seinust fór var undarleg’ kona.
Hún var nunna. En ég er ekki viss vegna
þess að hún bar engan búning. Hún var
mjög undarleg kona. Árum saman hafði
hún komið að heimsækja mig. En hún
talaði aldrei. Hún brosti aðeins. Einu
sinni kom hún í dagrenning. Hún var
mjög föl. Hún tautaði eitthvað — það
var í fyrsta skipti sem ég heyrði rödd-
hennar. Og ég varð skelfdur. Ég var viss
um að hún myndi deyja þann dag. Morg-
uninn eftir fann ég hana í hörni sínu,
stungna til bana.
ÚR SÖGUNUM SEM MÉR VORU
SAGÐAR AF MANNINUM SEM VAR
INNIBYRGÐUR.
2. HiS nýja opinberunarljóð.
Maðurinn bráðnaði burt.
Þetta var óvenjulegt.
M. Panov
Hann lá og starði upp í himininn,
með armana teygða frá sér. Það var
úðarigning. Hermenn gengu framhjá
honum, formælandi, stígvél þeirra ösl-
uðu forugan veginn. Kerra fór marr-
andi hjá. Sær’ðir menn stundu.
Hann lá við vegarbrúnina, með arm-
ana útbreidda, augu hans störðu upp í
himininn. Hann virtist lifandi. Sofandi.
En augu hans voru opin, þau störðu upp
í himininn. Þau fylltust tárum. En það
var aðeins rigningin. Klukkustund áður
hafði hann þráð að hvílast.
Nú svaf hann við vegarbrúnina.
... Hann hélt áfram að tala og tala.
Endalaust. Hann gat ekki hætt. Hug-
fanginn af að geta gefið frá sér hljóð.
Hugfanginn af að hljóðin skyldu mynda
or*ð. Hann þreyttist aldrei á að tala.
Fólk sem hlustaði á hann grét og hló.
Hann var vel máli farinn. Saga hans
vakti ólýsanlegar tilfinningar og hugs-
anir. Þær voru óravíðar, geislandi og
daprar. Saga hans var ólýsanlega sorg-
leg. Sorgin hlýtur að hafa gætt hana
hinum óvenjulega hljóm, sem hafði svo
mikil áhrif á hlustendur hans.
Hann hélt áfram að tala og tala.
Endalaust. Hann hafði talað án afláts
i meira en tuttugu ár. Allt síðan Gesta-
pomennirnir höfðu slitið úr honum tung-
una.
SÍÐASTA SAGA MANNSINS SEM
VAR INNIBYRGÐUR OG TUNGAN
HAFÐI VERIÐ SLITIN ÚR
3. Löng nótt í maurahúsinu.
Bróðir minn og ég erum maurar. Allt
mitt líf hef ég lifað í mjfl kri.' Ég hef
aldrei séð sólskin eða ljós. Ég hef enga
hugmynd um hvað það er.
En bróðir minn, sem er eldri, sa^ði
mér 'að einu sinni hafi hann séð sól-
skinið. Hann sagði, að hann myndi
greinilega hreint, tært loftið, gegnum
níst af geislum sólarinnar. Þetta var
mér óskiljanlegt og ég gat ekki trúað
honum. Mér fannst sem myrkrið hlyti
að umlykja allan heiminn. Ég var van-
ur því. Mér virtist fjarstæða að leita að
leið út. Það er engin leið út úr fangelsi.
Og fangelsi okkar er ALLUR HEIMUR-
INN. En bró'ðir minn heldur áfram að
leita að leið út. Ég bíð einnig eftir lausn.
Af hlýðni tek ég þátt í leit hans. Eg
leita, enda þótt ég viti hve tilgangslaust
það er. Nótt og dag heyri ég hann segja
mér: „Einhversstaðar er til leið. Ég veit
það. Við verðum að leita hennar. Við
verðum að finna hana. Áfram, áfram.“
Og við höldum áfram leitinni dag og
nótt.
Samt er ekkert neinsstaðar nema
veggir úr myrkri — þa'ð er engin
minnsta ljóstýra. Bróðir minn er brjál-
aður! Hann rekur okkur til að halda
áfram leitinni dag og nótt — skríðandi
gegnum myrkrið, hrasandi, við hruflum
og skerum okkur á veggjunum. Og því
dýpri sem örvænting mín er þeim mun
öruggari er hann. Hann er áreiðanlega
brjálaður! Hann er heimskur, þrályndur
ofstækismaður. Hann er gagntekinn af
þessari hugmynd um ljós og sólskin,
sem hann hefur fundið upp.
Ég veit ekki hvað ég á að gera. Ég er
hræddur við hann. Ég get ekki haldið
áfram. Kraftar mínir eru á þrotum. Eg
held ég hljóti að vera að deyja. í hin-
um örstuttu hvíldarhléum okkar græt
ég, en bró'ðir minn getur ekki séð tár
mín. „Áfrám, áfram!“ hrópar hann og
ég held áfram, skríðandi og grátandi í
myrkrinu.
Skyndilega sást ljós. Blaktandi, flögr-
andi, óstöðug glæta, albúin að slokkna
— en það var Ijós! „Sjáðu, bróðir.“
kallaði ég. „Sjáðu þarna! Þarna er ljós!
Sjáðu!“ Bróðir minn var þögull. Eftir
langa mæðu sagði hann: „Það getur ekki
verið. Þú hefur á röngu að standa. Það
er of snemmt. Komdu, komdu! Það er
alltof snemmt. Áfrarn!"
Þá skildi ég a’ð bróðir minn var
BLINDUR.
Hvelfingin opnaðist. Tindrandi geisl-
ar sólarinnar féllu á andlit mér. Ég lok-
aði augunum. Nú gat ég séð eldlega
hnetti. Ég var á sveimi á meðal þeirra.
Ég fann ekkert til. Ég var á hringferð
innanum mergð af sólum. Og jörðin
snerist hægt. Ég sá grænan akur. Jörð-
in snerist hægt. Bláan himin. Eg hékk
hreyfingarlaus, andaði að mér loftinu
þrungnu ferksleika hins vakandi morg-
uns. Jörðin snerist. Feiknarleg sól. Og
ég hékk með höfuðið niður. Sólin log-
aði.
Vesalings blindi bróðir minn var a'ð
hlæja að mér í hljóði.
Torfey Steinsdóttir þýddi.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frfi Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konrfið Jónsson.
Ritstj. fltr.: Gísli Sigurðsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Útgefandi: H.f. Árvakur, Reykjavík
14 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
17. september 1967