Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1967, Page 13

Lesbók Morgunblaðsins - 03.12.1967, Page 13
Sjónvarp og hljóðvarp: Mismæli eru betri en blnðuskoðun Eftir Alan Boucher, docent Það er orðið hefð — og næstum því helgisiður — í mörgum löndum, þegar meiriháttar atburðir verða, að þeir séu ræddir af þjóðarleiðtogum og forsvarsmönnum atvinnulífs og stjórnmálaflokka og stéttasambanda í sjónvarpinu. Þegar gengislækkunin vai'ð, lét íslenzka sjónvarpið ekki á sér standa og tókst þessi flutningur beint úr sjónvarpssal með ágætum. Þó ber að muna, að áhrif slíkra þátta eru oftast í öfugu hlutfalli við lengd þeirra. Viðtölin tvö við tónskáldin Pál Is- ólfsson (hljóðvarp) og Karl Runólfs- son (sjónvarp) gáfu dágott tækifæri til að bera saman miðlunartækin og kosti þeirra beggja. Þar sem útvarps- viðtalið beindi athygli áheyrandans aðallega að tónlistinni, fannst mér kjarni sjónvarpsþáttarins vera mað- urinn sjálfur, enda hlutverk sjón- varpsins fyrst og fremst að lýsa heimi raunveruleikans í kringum okkur. Þetta kom enn greinilegar fram í þættinum Myndsjá á sunnu- daginn var. Því meir, sem atriði snerta daglegt líf okkar, því áhrifa- meiri verða þau. Þótt fróðlegt sé að sjá ýmislegt, er gerist í útlöndum, eins og til dæmis kappakstur, kon- jyrtrlesara var mjög umfangsmikil, og það var «f því tilefni, sem hann hlaut heiðursdoktorsnafnbót við háskólana í Oxford og Princeton. Um leið og stríði var lýst yfir árið 1939, gekk hann í herinn og var sendur til aðalstöðva Gorts hershöfðingja í Bretlandi. Á árunum 1940-’43 ferðaðist hann svo milli háskóla í Ameríku og fiutti fyrirlestra og stofnaði ásamt Darius Milhaud og Fernand Légar „Franska húsið“ í Kaliforníu. Þessu næst fylgdist hann með land- töku Bandamanna á Korsíku. Þegar hann kom aftur til Parísar, árið 1946, voru hillurnar í bókasafni hans auðar. Þjóðverjar höfðu látið greipar sópa um bækur hans og aðrar eigur. Eftir það dvaldist hann ýmist á heim- ili sínu í Neuilly eða á búgarði sínum í Dordogne í Essandiéres. Þar bjó hann næstum sex mánuði ársins, og það var þar, í litlu, gömlu húsi með varðturn- um frá tíma lénsskipulagsins, sem hann þakti með smágerðri skrift sinni arkirn- ar, er á hverjum degi biðu hans á vinnu- borðinu. Hve stór landsvæði skyldu þær þekja, ef breitt væri úr þeim? Auk yfir sextíu meiri háttar ritverka, þá skrifaði hann óteljandi greinar fyrir frönsk blöð og erlend, sem voru áskrif- endur að öllu slíku efni frá honum. Göfug andlátsorð. í útvarpsþætti, þar sem nokkrir af síærstu spámönnum í heimi bókmennta, lista og vísinda voru beðnir að lýsa þeim tilfinningum, sem þeir mundu hafa síðasta stundarfjórðung lífs síns, svar- aði André Maurois með þeim innileika og blíðu, sem einkenndi hann: „Það er bezt að kafa inn í sjálfan sig, umsvifalaust og án þess að hugsa of mikið. Fyrstu hugsanirnar, sem maður finnur þannig, eru áreiðanlega hinar einlægustu .... Næst á eftir ástinni og vináttunni hafa ritstörf mín veitt mér mesta gleði. Það er óviðjafnanleg ánægja fólgin í því að reyna að mála í orðum persónu í skáldsögu eða fyrir- mynd ævisögu og sjá vinnu sína smám saman líkjast þeirri mynd, sem maður hafði fyrir hugskotssjónum .... Að vera rithöfundur er að setja ofar allri ánægju og öllum heiðri ritaða blaðsíðu, vel mótaða málsgrein, orðið, sem eitt er nákvæmt .... Eins og ást og vinátta, krefst listin ails þess af mönnum, sem þeir hafa að gefa. Og eins og ástin mun listin launa manni það hundraðfalt aftur 15. ÖLDIN Framhald af bls. 7 anz lagt að Martinusi páfa að vinna að siðbótum innan kirkjunnar. Því þótti hent'ast að svo siðspilltur maður, sem Jón Gerreksson hlyti ekki áberandi embætti, þar sem hegðun hans gæti orð- ið til hneisu fyrir kirkjuna. Það var því rakið að koma honum fyrir „inter gentes quasi barbaras“, þar sem úr litlu sé að spila. Auk þess varð að hygla honum með einhverju, ekki dugði að láta fyrr- verandi erkibiskup veslast upp eða lifa af bónbjörgum. Auk þess var hann vinur konungs, Eiríks af Pommern. Því var þessum danska dýrðarmanni veitt Skálholt. Nokkur ár> liðu þar tii hann vitjar embættis síns. í Nýjia annál 1430 ritar annálshöfund- einkar hlýlega um fráfall Einars prests Haukssonar, ráðsmanns í Skál- holti, skrif þessi bera þess vott að höf- undur hefur átt heima á Suðurlandi og verið vel kunnugur Einari presti, auk þess hefur hann verið uppi samtíma þeim atburðum, sem hann lýsir. Hann klykkir út með því að segja þennan ráðs- mann hafa verið Skálholtsstað bæði „hallkvæmur og hollur". Síðan heldur hann áfram: „Á þessu sama ári kom út hingað til landsins herra Jón biskup Gerecksson, Skálholtsbiskup“ og heldur síðan áfram frásögn sinni, nefnir sveina biskups „er danskir létust vera“ og að annar þeirra presta, sem komu hingað með biskiupi hafi siglt utan sama sumar „með margar lestir skreiðar vegna bisk- upsins, því að honum var auðaflað fisk- anna og annara hluta, því að landsfólkið var nokkuð bráðþýtt við biskupinn“. Hér kveður við annan tón en í lýsingu ann- álaritara af þeim hallkvæma og holla ráðsmanni. |T H-eimildir segja að biskup hafi komið hingað frá Englandi og hafi hann dvalið þar í landi veturinn áður. Með honum komu sveinar hans, er létust vera danskir og „flestir til lítilla nytsemda landinu“. Ástæðan til þess að þeir villtu á sér heimildir, en flest gögn benda til írsks eða ensks uppruna þeirra, gæti ver- ið sú, að þeir hefðu álitið sig hafa betri aðstöðu sem Danir í landi, þar sem Dana konungur ríkti. Heimildir segja að þess- ir strákar biskups Jóns hafi framið mörg óhæfuverk og svívirðingar í skjóli bisk- ups. Það versta var, er þeir brenndu bæinn á Kirkjubóli og skutu í hel ívar Vigfússon. Magnús kæmeistari í Skál- holti stóð fyrir brennunni, „er sumir sögðu son biskups. Bað hann fyrst systur fvars, þeirrar Margrét hét, en fékk ekki. Þeirra faðir var Vigfús, er hirðstjóri hafði verið. Þar eptir sigldi Magnús bisk- upsfrændi, og kom aldrei aptur“. Skarðs- annáll segir síðan söguna, um hvernig Margrét komst út úr eldinum og frá heiti hennar, að eiga þann mann, sem hefndi bróður hennar. Þá tók sig til Þor- varður, sonur Lopts ríka Guttormssonar skálks frá Möðruvöllum í Eyjafirði, dró saman menn og var annar fyrirliðinn með honum bóndinn frá Dal í Eyjafirði, Árni Einarsson, er Dalskeggur var kall- aður. Þessir ríða um sumarið suður á land, nokkru fyrir Þorláksmessu, en þann dag (20. júlí) hlaut biskup að vera heima. Á sjálfa Þorláksmessu, sem var einn mesti hátíðisdagur kaþólskra hér- lendis, gekk liðið altýgjað í kirkju, fimmtíu saman. Dalskeggur gekk fyrir og sagði: Nú er mikið um dýrðir. Biskup sá hvað var á seyði og gekk fyrir altari, steypti yfir sig messuklæðum og tók sér í hönd kaleik og patínu. Norðanmenn gengu að altarinu, tóku biskup og drógu eða hröktu út úr kirkjunni, fóru með hann til tjalda sinna, settu í poka, þyngdu með grjóti og köstuðu í Brúará. Þannig tíðkaðist lengi að drekkja hund- um. Þannig segir frá atburðum í Skarðs- annál. HUCSJÓNAMENN Framhald af bls. 10 þeirri spurningu, en ég vil gjarnan spyrja í staðinn: Hvað er þessi maður, þessi handbókaútgefandi að gera í sömu fyrirtæki og verzla við mig? Ég fagna öllu, sem er lýðræðislegt, frjálst og ærlegt. Og ég tel að hundurin sé graf- inn allt annar staðar. — Hvar? — Maður verður að gera ráð fyrir gagnrýni, þegar vel gengur. — Það var gizkað á í rabbinu, að þér hefðuð brosað í kampinn, þegar þér voruð búinn að sannfæra slippmennina á Neskaupstað og á Akureyri? — Ég kími aðeins að góðri fyndni, en brosi til allra minna viðskiptavina, og góðu kunningja. Ég held, að greinar- höfundur hafi alveg misskilið tilgang- inn með ritinu. Það er ekki bara túr- istabæklingur, heldur nafnspjald ís- lands, ef þannig mætti að orði komast, viðskiptaskrá í aðgengilegri túlkun. Það er til þess að benda á, að það skuli tii dæmis vera búinn til ís á íslandi. — Já, og þá líka til þess að benda á, að það skuli vera höfn í Reykjavík, sem hlýtur að koma öllum útlendingum á óvart. — Allar hafnir í Vestur-Evrópu eru frjálslyndustu fyrirtæki sem til eru. ímyndið yður, að það mundi kosta Reykjavikurhöfn til dæmis 15 þús. krón- ur að leggja til bryggjurými fyrir stórt skip á dag. Setjum svo að hið „aura- litla bæjarfélag Hafnarfjörður" færi að auglýsa bryggjurými, sem kostaði hálft á við þetta og það með betri þjónustu, góðum dráttarbát og tvöfallt fljótari uppskipun. Það er af sömu ástæðu að Kaupmannahöfn, Málmey og Árósar nota milljónir króna í auglýsingar. — Og þér hafið notið góðs af þessari afstöðu íslendinga, að taka öllum út- lendingum með „bukki“. — Ef maður sjálfur er vingjarnlegur og kurteis, mætir maður kurteisi og vin- gjarnleik. Ég vona að kollegar mínir hér fái sömu meðferð. — Hvernig hefur yður komið fyrir sjónir viðhorf íslendinga til auglýsinga og kynningastarfsemi? — Árið 1962 sagði íslenzkur verzlun- armaður mér, að umboðsaðili hans í Ameríku vildi nota 50 þúsund dollara til þess að kynna vöru sína á Islandi. Peningarnir hafa aldrei verið notaðir, vegna þess að þá var engin auglýsinga- skrifstofa hér, og heldur ekki það sem kallað er bæði á ensku og dönsku „mark- eting“-skrifstofa. Þegar fyrirtæki hér á íslandi auglýsa, kaupa þau stórt aug- lýsingarými, en gera of lítið til þess að auglýsingin sjálf verði falleg og áhrifa- mikil. Helmingi minni auglýsing gæti verið miklu betri, ef hún væri sérstak- lega teiknuð og útbúin með fallegri ljós- mynd eða teikningu. Svo þarf náttúrlega varla að taka það fram, að það verður að vera ákveðin hugmynd í auglýsingu. Sama er hægt að segja um vel flesta glugga í Austurstræti og öðrum verzl- unargötum hér í Reykjavík. Að lokum vil ég segja þetta: Dettur nokkrum í hug að hægt sé sjö ár í röð að gefa út bækl- ing eins og „Welcome to Iceland", þar ungborið fólk eða tízku í framandi k löndum, kemur þetta ekki við okkur t eins og það, sem gerist heima fyrir. / Atriðið um vinnu blinda fólksins hér I í Reykjavík mun verða mér minnis- \ stætt, þegar ég verð fyrir löngu bú- t inn að gleyma öðrum atriðum þátt- / arins. Það sýndi meðal annars, að J velmegun, tækniþróun og hagstæður 1 viðskiptajöfnuður, í hvaða nútíma í þjóðfélagi sem er, eru einskis virði j án mannlegra verðmæta. Ég vildi ; óska, að við fengjum að sjá meira \ íslenzkt efni í þáttum eins og Mynd- k sjá, hversu hversdagslegt sem það l væri. / Og í þessu sambandi mundi ég \ reyna að gera handritið útlægt úr \ upptökunni. Þeir eru fáir, og helzt i atvinnufyrirlesarar og leikarar, sem / kunna að lesa almennilega úr hand- J riti — jafnvel í útvarpinu — svo að \ upplesturinn verði lifandi. Miklu i betra er að hafa allskonar hik, mis- 1 tök og mismæli en þessa endemis 7 blaðaskoðun. Snjall og þægilegur l viðtalsmaður getur gert kraftaverk i við feimið og taugaóstyrkt fólk. Og l gerir það nokkuð til þótt mikils- / háttar persónum verði eitthvað á? J Það sýnir, að minnsta koti, að þetta i eru mannlegar verur eins og við. i sem 80—90% sömu auglýsingar eru ár hvert, ef þessar auglýsingar hefðu ekki gildi. Af þeim sem sjá og lesa ritið er aðeins fjórðungur túristar, hitt eru menn í verzlunarerindum og íslendingar sjálf- ir. — Það skal þó við. Sú er ein saga um Brand (í Roðgúl), að einu sinni er hann var að setja efsta umfarið í skip, er hann var að smíða, bilaði vinda sú eða klemma, er hann sveigði borðið með, og sló það Brand svo hörðu höggi, að hann hrökk rétt mælda 5 metra frá hrófinu og féll við. Stóð hann þó brátt upp aftur og sagði og stamaði nokkuð, eins og við bar, er honum var mikið í hug: „Þaþað skal þó við.“ Síðan gekk hann til smiðju sinnar, smíðaði vinduna úr tré og kom borðinu fyrir eins og hann vildi hafa það. (Stokkseyringa saga.) Leiðrétting Páll Þorbjörnsson í Vestmannaeyjum hefur ritað Lesbók Mbl. og biður þess getið í tilefni af kafla sem hér birtist úr bókinni Suðaustan 14 eftir Jökul Jakobsson, að árásin á Fróða hafi verið 1941 en ekki 1942 eins og stóð í blað- inu og skipstjóri á Skaftfellingi er hann mætti Fróða hafi verið Ásgeir Ásgeirsson. 3. desember 1967 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.