Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1968, Blaðsíða 7

„Anna María Elísabet Sigurðardóttir
frá Syðra-Skógarnesi á Snæfellsnesi.
Og vildi ég mega bæta því við, að
betri eiginkonu hefði pabbi ekki getað
fengið, þótt talsverður aldursmunur væri
á þeim. Hún var einstök eiginkona, auk
þess sem hún var elskurík og góð móð-
ir“.
„Hvenær hleyptir þú heimdraganum
úr foreldrahúsum, Þórarinn"?
„Ég mun hafa verið 19 ára, er ég
hélt til Reykjavíkur frá Stóra-Hrauni,
en þar var faðir minn þá prestur. Fyrstu
tvö árin vann ég hér að verzlunarstörf-
um. Síðan var ég afgreiðslumaður hjá
Alþýðublaðinu í rúm tvö ár. Ólafur
Friðriksson var þá ritstjóri þess. Þarna
kynntist ég ýmsum fleiri brautryðjend-
um jafnaðarmanna, svo sem Héðni, Sig-
urjóni Á. Ólafssyni, Steingrími fisksala
og fleirum. Ólafur var indælis húsbóndi
og hafði ég svo miklar mætur á honum,
að mér þótti einsætt að berjast með
honum, eftir því seín vígfimi hrökk til,
í slagnum fræga út af rússneska drengn
um.
Á þessum árum kynntist ég því fyrst
hvað fátækt og hörð lífskjör eru í raun
og veru. Að vísu upplifði ég þau ekki
sjálfur, en í gegnum starf mitt hjá Al-
þýðublaðinu hafði ég góða aðstöðu til
að kynnast kjörum sjómanna, áður en
vökulögin komu. Þegar þeir urðu að
standa 2—3 sólahringa hvíldarlaust við
vinnuna, til að reyna að forða fjöl-
skyldu sinni frá skorti.
Síðan þá hefi ég ávallt haft samúð
með þeim, sem heyja stranga baráttu
í einhverri mynd við erfið lífskjör.
„Þú ert þarna kominn yfir tvítugt.
Varstu ekkert farinn að gefa kvenfólki
auga á þessum árum?“
Ég var nú farinn að sækja böll um
þetta leyti, bæði í Bárunni og í Iðnó,
það voru samkomuhúsin þá. Ég sá og
spjallaði við margar ungar og fallegar
stúlkur. Var svo sem ekkert hræddur
við kvenfólk. En það varð engin al-
vara úr þessu, fyrr en ég kynntist
þeirri einu réttu, konunni minni, sem
hefur nú staðið mér trúföst við hlið í
46 ár og alið mér 9 dætur, en 6 þeirra
eru enn á lífi. Hún heitir Rósa Lárus-
dóttir, dóttir Lárusar Halldórssonar,
prests á Breiðabólstað á Skógarströnd
og hans mætu konu Arnbjargar Einars-
dóttur. Hann var merkisklerkur og var
meðal annars talinn skrifa fegurstu rit-
hönd allra hérlendra manna á sinni
tíð.
Rósa vann um þetta leyti hjó Félags-
bókhaldinu, og kynntist ég henni þar.
Er ekki að orðlengja það, að við trú-
lofuðum okkur árið 1920 og giftum okk-
ur árið eftir. Ég þá tuttugu og þriggja
ára, en hún átján ára. Mesta gæfa lífs
míns var að kynnast þessari yndislegu
konu og eignast hana að lífsförunauti.
Fyrst bjuggum við hér í Reykjavík
í nokkur ár. Keypti ég þá nýjan vöru-
bíl og stundaði akstur um hríð“.
„Hvað kostaði nýr vörubíll þá?“
„Hann kostaði 4600,00 krónur. — Ég
var einn af stofnendum Vörubílstjóra-
stöðvar íslands. Ég held við höfum ver-
ið tuttugu og tveir stofnendurnir, og
einn þeirra keyrir enn í dag á stöð.
Hann heitir Magnús Ólafsson og keyrir
hjá B.S.R.
Nú svo seldi ég þennan bíl, keypti
annan og ek með mínar föggur og
skyldulið vestur að Stóra-Hrauni og fer
að búa þar í tvíbýli við föður minn.
Ég held það hafi verið 1926.“
„Hvernig jörð er stóra-Hraun?“
„Hún er að mörgu leyti góð jörð,
hlunnindajörð, en erfið og svolítið hættu
leg. Þar er allmikil sjávarhætta fyrir
fé, auk þess flói með dýjum skammt
frá bænum. Og svo rennur Haffjarðará
til sjávar rétt við bæinn“.
Svo hafa kreppuárin skollið þarna á
þig, þegar þú varst nýlega byrjaður
búskap?“
„Já, en einhvernveginn klöngraðist-
maður furðuvel yfir erfiðustu kreppu-
árin. Mér búnaðist allvel framan af
og átti orðið um 200 fjár, þegar flest
var.“.
En þá kom mæðiveikin, og þá fór
að halla undan fæti. Hún hafði það
af að lækka kindaeignina niður í 40
stykki. Já, þá fór nú fyrst að syrta
verulega í álinn, því að mjólkursölu
stundaði ég aldrei. Maður reyndi þó að
aura svolítið saman, með því að taka
sumardvalargesti, og ýmislegt fleira bar
maður við, il að mæta þessum áföllum.
— En raunar eyðilagði mæðiveikin minn
búskap. Líklega hefði ég aldrei flutt
frá Stóra-Hrauni, ef hún hefði ekki
borizt hingað“.
„Þú hefur haft áhuga á búskap?“
„Upphaflega var ég nú ekki beint
náttúraður fyrir búskap. Enda stóð til
ég yrði látinn læra til prests, _og ég
hafði áhuga á „langskólanámi“. Ég var
líka dálítið heilsulítill, þegar ég var
unglingur og ekki beint lagaður fyrir
stritvinnu af þeim sökum.
Pabbi byrjaði að kenna mér heima, og
að mörgu leyti var hann ágætur kenn-
ari, einkum í vissum fögum, t.d. sögu
og reikningi. En hann átti það til að
vera nokkuð óþolinmóður við kennslu
og gerði held ég fullharðar kröfur til
nemenda sinna á stundum. — Hann
vildi kenna mér allt undir stúdentspróf,
og þegar það kom til tals, að ég færi
í Flensborgarskólann til undirbúnings
frekara námi, mátti hann ekki heyra
slíkt nefnt. — Ég held það hafi verið
meðfram af þeim sökum, að ekkert varð
úr því, að ég lærði til prests. Kannski
hefi ég ekki heldur verið nógu ein-
beittur við námið hjá pabba.
En þótt ég væri ekki beint náttúr-
aður fyrir búskap, þegar ég var ungur,
hafði ég að mörgu leyti gaman af bú-
skapnum, eftir að ég var byrjaður á
honum. Einkum af kindunum. Því hefi
ég líklega þolað mæðiveikina enn verr,
mér þótti vænt um féð.
Af veiðiskap hafði ég og hefi enn
hið mesta yndi, og það var nóg veiði
á Stóra-Hrauni, lax og silungur í Haf-
fjarðará, selur í sjónum. — Þegar kallið
kemur, þá vildi ég, ef ég réði þar nokkru
um, helzt andast með stöng í hendi,
veiðandi lax eða silung.
„Hefurðu þá aldrei verið hætt kom-
inn við veiðar?"
„Ekki við lax- eða silungsveiðar, að
ég muni, en eitt sinn lenti ég í hálf-
gerðu handalögmáli við sel fyrir vest-
an. Ég skaut talsvert aí selum og þótti
dágóð skytta, þó ég segi sjálfur frá.
Nema ég skýt einu sinni sem oftar
á sel skammt undan landi og hæfði
hann. Ég var vanur að synda eftir sel-
unum, er svo stóð á. Legg mig til sunds,
en þegar ég kem út þar sem selurinn
er, þá fæ ég heldur ómjúkar viðtökur,
því hann var þá ekki meira en svona
í mesta lagi hálfdauður. Ræðst hann að
mér og býtur mig í hendina, og varð
það allmikið sár, enda sérðu hér örið
enn“.
Og Þórarinn réttir fram hægri hendi
og bendir mér á langt hvítt ör, þar
sem tennur selsins höfðu rist holdið.
„Að sjálfsögðu var selurinn í fullum
rétti frá lögfræðilegu sjónarmiði, þar
sem hann var aðeins að reyna að verja
líf sitt. En það er af mér að segja,
að ég lagði á flótta og synti til lands,
en þegar ég var kominn í land, sendi
ég selsa annað skot, og varð það hans
bani. Þetta hefi ég nú líklegast verið
hættast kominn við veiðar.“
„Bjóstu ekki alllengi á Stóra-Hrauni,
eftir að mæðiveikin fór að drepa niður
féð?“
„Jú, pabbi hætti nú búskap líklega
1935 eða svo, og tók ég þá einn við
við allri jörðinni. Ég bjó þar síðan
til 1946, en þá fluttum við að Drangs-
nesi í Strandasýslu. Þar stundaði ég út-
gerð og hótelrekstur um eins árs skeið.
Flutti síðan til Reykjavíkur.
Hér í Reykjavík vann ég fyrst hjá
Ragnari Guðmundssyni, heildsala í
rúmlega tvö ár. Þá hóf ég búskap á
Tröð á Álftanesi, rak þar einnig prjóna-
stofu um hríð og kenndi unglingum í
tómstundum. Svo vann ég um tíma hjá
Hamiltonfélaginu á Keflavíkurflugvelli.
Framhald á bls. 12
Jakob Jónasson:
Glataði sonurinn
Gangan frá vöggu til grafar
grýtt er og víða hál
fátækum förusveini
með funa í hjarta og sál.
En meðan að vonin á vængi
og viljinn áfram knýr
leitar hugurinn landa,
sem lánið og gæfan býr.
En víða eru vegamótin
og viðsjál hver ókunn leið.
Ein er gata til hægri,
önnur til vinstri breið.
Ég veit ei hvern veginn ég valdi
og veit það ei enn í dag,
því allir eiga þeir enda
á einum og sama stað.
Ég gisti höfðingja hallir
og hálærða spekinga,
heimsótti klerka og kirkjur
og kennimenn hér og þar.
Þeir allir mér vísuðu veginn
og vonin mig áfram bar
til glóbjartra gylltra sala.
En gæfan bjó ekki þar.
Á glösum þar glóðu veigar
og gleðin hástemd var,
konur á hverju strái,
sem kysstu mig sitt á hvað.
Ein var þar allra fegurst
er unað mér dýrastan gaf.
En rétt fyrir miðjan morgun
meyjan mér horfin var.
Á listanna og lastabrautum
ég leitaði sitt á hvað.
Ýmist á landi eða legi,
en leitin ei ávöxt bar.
f glaumnum eyddi ég öllu,
undi við falskan hljóm.
Vinanna brosið breyttist
er buddan var rúin og tóm.
Loks gisti ég kerlingu í koti
kreppt og Iotin hún var,
en bjart var í augunum brosið
og blítt hennar spaka tal.
„Þú víst hefur leitað lengi,
en leit þín ei ávöxt ber.
Leitaðu að gæfu og gengi
og Guði í sjálfum þér“.
Mæddur í miðjum hlíðum
mæni ég tindinn á,
sem eitt sinn ég ætlaði að klifa
og alheims myndina sjá.
Bergja af vizkunnar brunni,
biðja heiminum frið.
Sjá alla höggorma heimsins
höggna við sama tré.
En hvert sem lífið mig leiðir,
að lokum-til livíldar geng,
glaður með göngustafinn,
þótt gullinu hafi ég eytt.
Sál mína góðum Guði
glaður í hendur fel,
en skjólfötunum ég skila,
sem skýlt hafa lengi og vel.
Meðan að enn er ei grafin mín gröf
get ég leyft mér að dreyma.
Við úthafið mikla á yztu nöf
átti ég fyrrum heima.
Ég sigli ekki framar heimsins höf,
í hugann minningar streyma.
Barnsskónum týndi við lognbjartan lög,
sem líður um dalinn heima.
Ég styð mig við geisla frá stjörnu bjartri.
Nú stendur veröldin kyrr.
Ó Drottinn minn, þessa dúnmjúku tóna
dreymdi mig áður fyrr.
En hvar er ég staddur, hvert skal halda?
Hvar liggur vegurinn heim?
Nú ber mig hratt fyrir björtum seglum,
báturinn skríður vel.
3. marz 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7