Lesbók Morgunblaðsins - 03.03.1968, Blaðsíða 13

bjöSl og leit til Charlies, sem sat og
breiddi úr sér fyrir framan sjónvarp
ið með fæturnar uppi á stólörmunum.
— „Ég þarf víst að fara að koma mér.“
— „Strax?“ spurði Charlie áhuga-
laust.
Vinna á morgun. Hann andvarpaði.
Að baki hans, í þröngu strætinu hófu
tveir kettir að breima næstum mannlega
að ósýnilegu tunglinu. Það fór um
hann. Hljóðið myndaði skýra mynd í
huga hans af nýfæddu barni, sem grét
við kaldan og óhugnanlegan þröskuld
í yfirgefnu húsi. Sorptunnulok féll nið-
ur með skrölti.
A aðalgötunni voru tvær löggur á
gangi, hægt og þunglamalega. Leonard
dró óskjálfrátt upp ímyndaða Luger—
byssu sína. Hún var lauflétt, hljóð-
deyfð, algjörlega sjálfvirk og fullkom-
lega nákvæm. Hann skaut niður lögg-
urnar um leið og þær hurfu fyrir næsta
horn. Hann stanzaði og leit í kring-
um sig. Enginn var nálægur. Háu götu-
Ijósin skinu tilbreytingarlaust á fram
hliðar verzlana, skrifstofur og bíla. Se-
ment, timbur, gler, múrsteinn. Allt var
hljótt og lokað. Jones gimsteinasali
hafði dregið niður þunga járnglugga-
hlerana. I skóbúðinni skein dauflega
á leðrið fyrir innan sterkar járngrind-
unni undir rúðunni í bíl, sem stóð
rétt hjá honum. j öðrum voru mynda-
blað fyrir börn og viskipeli í sætinu.
Hann tók hugsunarlaust í hurðahún-
inn á bílnum. Læst. Hann var einn,
læstur úti. Þá mundi hann eftir byss-
unni. Hann lyfti henni og skaut lás-
inn sundur. Hann skaut sundur alla
lása í augsýn með óþrjótandi birgðum
af ímynduðum skotfærum og eyðilagði
síðan nokkur sjónvarpstæki, götuljós-
ker, flöskur, ljósaskilti og postulín
í sýningarglugga. Þegar hann hafði lok-
ið því, kastaði hann byssunni í gegn-
um stærstu gluggarúðuna, sem hann sá.
Þetta hafði náunginn í kvikmynd-
inni líka gert.
Hann stóð grafkyrr og reyndi að
kalla aftur fram spennu kvikmyndar-
innar. Það var of seint. Hann dró háðs-
lega fram aðra Luger—byssu, hélt henni
við hægra gagnaugað, dró upp bóginn
og hleypti ar. Síðan fór hann heim.
Elínborg Stephansdóttir þýddi.
ár
A
erlendum
bókamarkaði
T Hc Moments an.l other pieces J.B.
Priestley. Heinemann 1966. 35.—
Þetta er greinasafn, sem höfundur
gefur nú út í bókarformi. Flestar þess-
ar greinar birtust í „New Statesman"
og eru frá ýmsum tímum, þær yngstu
tíu ára gamlar. Höfundur segir í for-
mála, að hann birti þessar greinar svo
að hann þurfi ekki að standa í því
að útvega fólki víðsvegar gamlar grein-
ar eftir sig, sem það sé að biðja hann
ufn að senda sér, oft löngu eftir að
greinin birtist. Þessar greinar fjalla
um hin ólíkustu efni, þær eru lipur-
lega skrifaðar, auk þeirra eru hér
prentaðir fjórir fyrirlestrar höfundar.
City of Night. John Rechy. Panthe
Books 1965. 7-6.
Höfundurinn fæddist í E1 Paso í Tex-
as. Að aflokinni skólagöngu gekk
hann í herinn og dvaldi lengst af í
Þýzkalandi sem hermaður. Hann fór
víða um í Bandaríkjunum eftir að her-
þjónustu lauk og settist síðan að í
fæðingarborg sinni. Þessi bók hans kom
fyrst út í Bandaríkjunum 1963 og er
nú endurprentuð í þessari útgáfu. Hún
vakti feikna athygli og varð mjög um-
deild. Sagan gerist í undirheimum New
York borgar, New Orleans og Los
Angeles og persónurnar eru kynvill-
ingar. Höfundur lýsir viðhorfum þeirra
og viðhorfum til þeirra. Höf, lýsir
þessu á hlutlausan og nærri því fjar-
rænan hátt, sem verður til þess að
auka áhrif sögunnar. Kynvillingar eru
víða litnir hornauga og eiga formæl-
endur fá, höfundur fjallar um þessa
manntegund, eymd þeirra og niður-
lægingu í þjóðfélagi, sem er þeim
fjandsamlegt. Bókin hefur fengið
þokkalega dóma í Englandi í blöðum
eins og Sunday Times og The Guardian.
Men at War. Edited with an Introduc-
tion by Ernest Hemingway. Collins —
Fontana Books 1966. 5—
Hemingway safnaði saman í þessa
bók tuttugu og sex sögum, sem hann
áleit úrval þess, sem sett hefur verið
saman um stríð og orrustur. Höfund-
arnir eru meðal annara T.E. Lawrence,
Faulkner, Churchill, Tolstoy, Einn
merkasti þáttur bókarinnar er inngang-
ur Hemingways sjálfs, þar sem hann
telur ástæður fyrir því, að hann valdi
einmitt þessar frásagnir og í þessum
inngangi birtist skýrt afstaða Heming-
ways til stríðsins. Fyrsta frásögnin er
eftir Cha.les Oman, sem var einn
fremsti sérfræðingur um herfræði og-
tækni miðalda, þessi þáttur hans er
um orrustuna við Hastings 1066 og
síðustu þættirnir eru um skotgrafa-
hernað í heimstyrjöldinni fyrri og loft-
orrustur í nútíma hernaði.
Brotlierhood of Evil — The Mafia.
Frederic Sondern. Panther Books 1965
3—6
Mafían er eitt voldugasta glæpafél-
ag heimsins. Hún teygir arma sína til
flestra landa heimsins beint eða óbeint,
áhrifa hennar gætir mest í Bandaríkj-
unum og á Ítalíu. Athafnasvið þessa
félagsskapar er víðtækt, félagið fæst
einkum við eiturlyfjasölu, fjárhættu-
spil, hvíta þrælasölu og hóruhúsahaid,
einnig sinnir félagið ýmsum öðrum at-
vinnugreinum, svo sem matvæladreif-
ingu og sorphreinsun. Þeir félagar
ráða undirheimum Bandaríkjanna og
hafa þar mikil áhrif með mútum og
terrórisma. Það hefur reynzt mjög erf-
itt að koma lögum yfir þennan þokka-
lega félagsskap, því að þeir félagar
hafa einstakt lag á því, að gera ýmsa
embættismenn í þýðingarmiklum stöð-
um, sér háða. Innan reglunnar gilda
ströng lög og þeir örfáu, sem hafa
svikið hafa yfirleitt ekki þurft að
kemba hærurnar, þó ein eða tvær und-
antekningar séu frá því. Siðir reglu-
bræðra eru um margt undarlegir, og
er vikið að því efni í þessari bók.
Bræðurnir nota öll meðul til þess að
koma vilja sínum fram og styrkleiki
reglunnar er sú leynd, sem hvílir yfir
bræðrum. Hinir ólíklegustu menn hafa
verið á snærum þessa félagsskapar og
eru. Vitað er um tengsl ýmissa virðu-
legra borgara við þennan giæpahring,
en sannanir skortir, sem dómstólarnir
geta tekið gildar. Bók þessi er fróðleg
og lipurlega skrifuð.
The Newgate Calendar. George Theo-
dore Wilkinson. I-III. Panther books
1965. 15—
Eins og stendur á titilblaði gamallar
útgáfu þessa rits, þá er þetta „endur-
bætt skrá og frásagnir um alræmda
karaktera, sem gerzt hafa brotlegir
við lög Englands á sautjándu öld og
síðar... glæpum þeirra er lýst, réttar-
rannsókn og refsingu og síðustu við-
brögðum þeirra“. Newgate var lengi
eitt alræmdasta fangelsi Englands,
einkum ætlað föntum og bófum, morð-
ingjum og skúrkum verstu tegundar.
Það var talið byggt á 12. öld, en auð-
vitað var húsakostur mjög aukinn er
leið á aldir. Þarna fóru fram opin-
berar aftökur brotamanna utan múr-
anna allt til 1868. Byggingar þessar
voru rifnar 1902. I þessum húsakynn-
um varð mannleg niðurlæging og
grimmd hvað mest í löndum Bretakon-
ungs, þarn.. gerðust margir óheyrilegir
atburðir og þarna herbergjuðu ýmsir
alræmdustu karakterar í glæpastétt
Englands. Og hér er frásögn af nokkr-
um þeirra. Þetta er hin óhugnanlegasta
lesning, enda sparar höfundur ekki út-
leggingar og móralskar hugleiðingar
jafnframt. Þetta eru sannkallaðar hryll-
ings bókmenntir. Undirheimar 18. aldar
birtast hér hrárri birtu og ekki sem
geðslegastir.
Henry Dodwell: The Founder of Mod-
ern Egypt A Study of Muhammed
Alí. Cambridge Ilniversity Press 1967
50s.
Múhameð Alí var uppi frá 1769 til
1849. Hann var sonur lögreglustjóra
í Kavala í Makedóníu, en kom til
Egyptalands árið 1798. Fyrir sakir
hreysti sinnar og dirfsku var hann
kjörinn pasha árið 1804 og lét brátt
til sín taka í þeirri stöðu. Árið 1821
lagði hann undir sig Núbíu og náði
Sýrlandi frá Tyrkjum tíu árum síðar.
Er hann gerði tilraun til að brjótast
til algers sjálfstæðis árið 1839 stöðv-
uðu Englendingar hann og neyddu
hann til að láta Sýrland og Krít laus.
Heima fyrir var Múhamed Alí dug-
mikill stjórnandi, lagði vegi, byggði
skóla og kom upp her að evrópskri
fyrirmynd.
Margt hefur um Múhamed Alí verið
ritað sem að iíkum lætur og hafa sagna-
ritarar nokkuð skipzt í tvö horn um
túlkun þeirra sögustaðreynda, sem
hann er við riðinn. Hafa franskir sagna
ritarar haft tilhneigingu til að halda
fram hlut Múhameds Alís, en enskir
sagnaritarar hafa hins vegar borið hon-
um fremur illa söguna. Dodwell hefur
tekið alla sagnfræði um Múhamed Alí
til gagngerrar endurskoðunar í þess-
ari bók. Er hún kom fyrst út árið 1931,
var höfundurinn prófessor í sögu og
menningarsögu brezkra nýlendna í
Asíu við Lundúnaháskóla og hafði því
manna bezt skilyrði til að brjóta þessi
mál til mergjar. Er líka talið að honum
hafi tekizt það svo vel, að nú, þrjátíu
og sex árum síðar, er bókin gefin út
aftur í upphaflegri mynd.
f fyrsta kafla bókarinnar rekur höf-
undur framasögu Múhameds Alí og lýs-
ir því við hvernig aðstæður hann
brauzt til vaida. Þá fjallar hann ítar-
lega um Arabíu og Súdan á þessum
tíma og rekur næst sögu grísku styrj-
aldanna á árunum eftir 1820. Þá víkur
að þætti Alsír í átökum þessara landa
og kröfum Sýrlendinga og síðan er
fjallað um hugmyndina um eitt alls-
herjar Arabaríki. í lýsingu á síðara
sýrlenzka stríðinu segir frá því hvern-
ig áform Múhameds Alis um Sýrland
fara út um þúfur. í tveimur köflum
er lýst stjórnarferli hans, í Egypta-
landi og víöar, en í lokakafla er dregin
niðurstaða af þeirri rannsókn, sem höf-
undur hefur gert.
Bókin er 276 bls. og fylgir henni
skrá yfir nöfn og atriðisorð.
A. Watlon Litz: Jane Austen. A Study
of Her Artistic Development. Oxford
University Press, New York, 1967. 1,50
f enskri bókmenntasögu skipar skáld
sagnahöfundurinn Jane Austen lykil-
stöðu sem fyrsti „nútíma“ skáldsagna-
höfundurinn, og fyrirrennari 19. aldar-
sagnagerðar í Englandi. Framlag henn-
ar til enskra bókmennta hefur orðið
gagnrýnendum og menntamönnum æ
ljósara og margar fræðibækur hafa
verið ritaðar um hana og verk hennar.
Aðaláherzla þessara rannsókna hefur
beinzt að skáldsagnatækni Jane Aust-
en, en í þessari bók leitast höfundur
fyrst og fremst við að meta þann
siðferðilega og bókmenntalega gruna-
völl sem Jane Austen byggði á, og
hvernig hugmyndir hennar og viðhorf
þróuðust í listaverkum hannar gegnum
órin. Til þessarar rannsóknar styðst
hann ekki aðeins við stærstu og helztu
verk hennar. heldur einnig við minni-
háttau- verk og sagnabrot.
Höfundur bókarinnar, A.Walton Litz,
er aðstoðarprófessor í ensku við Prince-
ton-háskólann í Bandaríkjunum.
Hann hefur ritað fræðirit um James
Joyce og gefið út safn bókmennta-
greina um samtímabókmenntir amerísk-
ar.
Hardy, Barbara: The Novels of George
Eliot. A Study in Form. Oxford Uni-
versity Press. New York 1967. 1.75.
Bók sú er hér um ræðir kom fyrst
út árið 1959 og var þá sagt um hana
í gagnrýni, að hún væri óvenju vel
gerð rannsókn á verkum Georges Eliot,
ekki aðeins með tilliti til formsins,
eins og nafnið bendir til, heldur altæk
og nærfærin rannsókn á verkum
skáldsins í heild. Höfundur byggi yfir
djúpstæðri þekkingu verkahna og fjall-
aði um þau af aðdáunarverðri hlut-
lægni. Árið 1962 veitti Brezka akadem-
ían þessari bók verðlaun, sem kennd
eru við Rose Mary Crawshay.
Barbara Hardy er prófessor í ensku
og enskum bókmenntum við Royal Holl
oway College við Lundúnaháskóla og
hefur m.a. sent frá sér bækurnar Appro-
priate Form og Middelmarch: Critical
Approaches to the Novel.
RABB
Framhald af bls. 16
hlýtur að vakna sú spurning, hvort
þeir starfskraftar borgarinnar, sem
œtlað er það þýfíingarmikla hlut-
verk að finna framtíðinni stað, séu
hinir snjöllustu sem völ er á og
hvort ekki sé ástœða til að efna til
alþjóðlegra samkeppna um skipu-
lag og útlit og fara þá eftir því
sem verðlaunað er.
Gísli Sigurðsson.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstj. fltr.: Gísli Sigurðsson
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6 Sími 22480.
Útgefandi: H.f Arvakur, Reykjavik
3. maxz 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 13