Lesbók Morgunblaðsins - 26.05.1968, Blaðsíða 12

Bjarni Halldórsson
Prestsonurinn
og kjötkássan
Það var kominn 15. okt. 1913 þegar
ég kom til Reykjavíkur og skólinnhafði
byrjað 1. okt. og allt var þar löngu
komið í fullan gang. Húsnaeði var ekki
lengur fáanlegt nema á meira afskekkt-
um stöðum þar sem leið var löng í
skólann. Úr þessu rættist þó fljótt. Ég
hitti einn skólafélaga minn að norðan
sem vildi greiða götu mína eftir mætti.
Hann sagðist vita til þess að í húsi
Árna Nikulássonar rakara byggi einn
skólapiltur uppi á rishæð sem hefði á
sinum tíma viljað fá annan pilt með
sér á berbergi, en ekki getað fengið
þá, og mundi svo standa ennþá. Ég fór
þegar á fund þessa pilts og samdist
svo um að ég gæti f-engið að búa með
honum ef ég gæti útvegað mér rúmstæði
og stól, lampa og eitthvað fleira smá-
legt. Ég fór strax til húseiganda og
spurði hann hvort hann gæti leigt mér
rúmstæði og stól. Það var hægt, en eitt-
hvað vildi hann hækka húsaleiguna þeg-
ar 2 væru komnir í sama herbergið.
Ég gekk að þessu orðlaust og greiddi
strax 20 kr. sem var minn hluti fjrrir
2 mánuði, (þar í var rúm og stóll).
Engir erfiðleikar urðu á þvi að fá keypt
fæði. Það fékk ég hjá Önnu Benedikts-
son, Lækjargötu 12. Þarna borðaði líka
einn skólabróðir minn og vinur að norð-
an. Við vorum 12 sem borðuðum þarna
við sama borð, þar af voru 2 ungar
stúlkur sem ekki voru í Menntaskól-
anum, (og kanski 1—2 piltar líka.) Fæð-
ið var gott og öll þjónusta mjög vel
af hendi leyst. Það var oft glaðvært
þarna undir borðum og átti áðurnefnd-
ur skólabróðir minn mikinn þátt í því.
Eitt sinn varð honum hált á glettni
sinni. Hann sat við borðendan sem var
rétt við eldhúsdyrnar, en við hinn end-
ann sat borgfirzkur prestssonur mjög
prúður og kurteis piltur hann var mjög
dulur og fáskiptinn. Þjónustustúlkan
sem bar á borð var ung og gáskafull,
mjög kvik í hreyfingum. Hún hafði þann
sið að strunsa fram hjá öllum og byrja
á prestsyninum, ef það var heitur rétt-
ur sem bera þurfti á milli allra. Eitt
kvöld birtist hún í ellhúsdyrunum með
stórt fat af kjötkássu og ætlaði sína
vanalegu boðleið framhjá ok'kur öllum
sem næstir voru. En nú bregður svo
við að vinur minn sprettur upp og
seilist í fatið og hrifsar það til sín.
Stúlkan sagði ekkert orð, snarsnérist
á gólfinu og skálmaði sömu leið til baka,
en greip um leið í stólinn hjá piltinum
og tók hann með sér, þetta skeði með
svo mikilli skyndingu að varla nokkur
festi auga á því og allra sízt pilturinn
sem sneri bakinu við henni. Hann hafði
báðar hendur á fatinu og ætlaði að
setjast niður en hafnaði flatur á gólf-
inu og öll kjötkássan steyptist yfirhann.
Pilturinn sem ég bjó með las með
einhverjum félaga sínum úti í bf og
það var viðburður ef hann kom heim
fyrri en um síðustu háttamál. Hann
hafði _smá lampa hangandi yfir rúmi
siam. Ég þurfti að hafa gott ljós því
augu mín voru þá strax farin að vera
viðkvæm. Ég las nú iruglýsingu í Vísir
um lampa sem væri til sölu vestur í
bæ ég skálmaði þangað og þetta var
hjá Hannesi Blöndal skáldi. Lampinn
var stór hengilampi með postulíns-kúpel
og átti hann að kosta 8 krónur. Þetta
var hátt verð og ég mátti illa við að
verða af með svo mikla peninga. En
ég var orðinn svo mikið á eftir mínum
bekkjarfélögum og þurfti að lesa eins
mikið og ég þoldi, svo ég keypti lamp-
ann, rölti með hann heim á herbergi
fékk mér olíu og las á hverju kvöldi
fram að miðnætti, þá var mig farið að
verkja í augun, en ég sinnti því ekkert
og skrúfaði mig til að lesa eitthvað í
öllum fögum til næsta dags-
Hannes Jónsson:
VÍSNA-
BÁLKUR
Ég var að blaða í „ísland þúsund
ár“, fornum ljóðum, sem gefin voru út
1947. Ég rakst þar á fernt, sem ég
ekki kannaðist við frá æskudögum mín-
um: rangt, ónákvæmt og vafasamt.
1. Sléttubandavísur Þorgeirs Jóns-
sonar á Hjaltabakka, um lögsagnara £
i Húnaþingi:
Sóma stundar, aldrei ann
illu pretta táli,
dóma grundar, hvergi hann
hallar rétta máli.
f
! f bókinni er „hallar réttu máli“, þá
er það ekki rétt kveðin sléttubönd,
rétta Mýtur að ríma móti pretta, sbr.
réttur — rétta. Þetta verður líka skilj-
anlegt, þegar vísan er um lögsagnara,
lof rétt kveðin, en last kveðin aftan
frá, en á báða vegu sama snilldin. Fað-
ir minn sagði mér, að hægt væri að
breyta vísunni á 35 vegu.
2. Vísa Leirulækjar-Fúsa um Sigurð
Dalaskáld:
Þeir voru samskipa Sigurður ogFúsi,
og réru til fiskjar undan Mýrunum.
Einn daginn voru þeir settir í að and-
æfa bátnum, Sigurður glóhærður, en
Fúsi hafði geitur. Þá kvað Sigurður:
Við erum settir andóf í,
eigum litlar náðir,
gjörum við okkur gott af því,
glókoUarnir báðir.
Fúsi reiddist ákaflega, enda var hann
bráðlyndur og fólskur, hafði orð fyrir
að vera kraftaskáld og rammgöldróttur.
Hann svaraði með þessari vísu:
Sigurður dauður datt í sjó,
dysjaður verðiur aldri,
í illu skapi útaf dó,
og í ramma galdri.
Sigurður Dalaskáld datt út af skreið-
arbáti um vorið, og druknaði. Líkið
fannst ekki hvernig sem leitað var, en
þá þótti sáluhjálparatriði að komast í
vígða mold. Nokkru seinna dreymdi
konu Sigurðar, að hann kæmi til henn-
ar raunamæddur, og kvæði vísu þessa:
Gakk þú út á Gýgjarstein,
gjörðu svo mín kvinna,
liggja þar mín látin bein,
ljóst muntu þau finna.
Konan vissi ekki hvar Gýgjarsteinn
var, og engin annar. Var göldrum Fúsa
um kennt, að Sigurður fannst ekki, og
að Sigurður gat ekki greint nánar frá,
hvar líkið lá.
3. í bókinni er Árni Böðvarsson
talinn hafa kveðið vísuna um Langadal
á Snæfellsnesi „Ætti ég ekki vífaval."
Ég lærði vísu þessa sem barn, er ég
var í Hnausum í Þingi fyrir aldamót,
þannig:
Ætti ég ekki vífaval
völ á þínum fundum,
leiðin eftir Langadal
löng mér þætti stundum.
Gamla vinnufólkið í Hnausum hafði
hana þannig. Það var margt ættað ut-
an úr Austursýslunni, sumt úr Langa-
dal í Húnaiþingi. Það þekkti ekki ann-
an Langadal og efaðist ekki um, að
vísan væri kveðin þar. Faðir minn
kunni vísuna, en bæði hann, Hans afi
minn og Natan langafi voru allir fædd-
ir þar.
4. Að Þórður á Strjúgi hafi veriS
fæddur 1550 nær engri átt, ef hanm
hefir kveðið vísu gegn ,,Skautaljóðum“
Guðmundar Bergþórssonajr. En það 3á
ég og einhversstaðar, að hann hefði
andmæiit Skautaljóðum með ómenki-
'legri vísu. Guðmundur Bergþórsson
varð ekki gamall, en hann hitti Jón
biskup Vídalín 1720, svo sem frægt er.
Og að Þórður á Strjúgi hafi kveðið
Fjósarímu, dreg ég í eía. Faðir minn
sagði frá svo ég heyrði ungur dreng-
ur, að Þórður hefði barið smala sinn
í fjósinu á Strjúgi, en smalinn hefði
hefnt sin með því að kveða Fjósarímju
um Þórð. Ég lærði strax þrjár vís-
urnar, sem eru í bókinni, í annarri röð
og nokkuð öðruvísi en þar er:
Þórður hreða þegna vo,
þessd bjó á Ósi.
Breytti aldrei bóndinn svo,
að berði menn í fjósi.
Kartlamagnús keisari dýr
kenndi trúna hreina.
Aldrei sá fyrir aftan kýr
orrustu háði neina.
Rolliant oft með Dýrumdai,
drjúgum vakti hildi.
Bardagann í baulusail
byrja aldrei vildi.
Þarna er einmitt Þóiður nefndur
fyrst, eins og við hann sé átt. Og þá
verða líka skiljanlegar vísumar, sem
fóra milili Þórðar og smalans: Þórður
kvað:
Fáðu skömm fyrir fíflsile.gt hjal,
fúli og leiður glanni.
Héðan af aldirei happ þér skal
hljótast af neinum manni.
Smailinn kvað:
RækaiLlinn bið ég reisi upp tögl,
rétt sem nú ég greini.
Hafi hann af þér hár og nögll,
hold með skinni og beini.
Þórður virðist hafa verið ribbalda-
iegur við smælingja, og ekki val Hð-
inn. Hann var skáld, álitinn vera
kraítaskáld og göldróttuir- Og víaa
smalans sýnir, að hann hefir verið vel
sk.áldmæltur.
Þórður veiktist af holdsveiki, og dó
úr þeirri veiki, ekki gamaJQ. Það var
talin refsing fyrir syndiir hanis. Og vísa
smalanis varð líka að áhrínisorðum.
Hannes Jónsson.
Prestiurinn kvað:
Þú munt drengur deyja í vetur,
detta fjrrir Arnarseituir,
kríuskítur og kamrafretur,
kveddu á móti, ef þú geitur.
Drengurinn kvað:
Þú ert prestur sómasælll,
syngur hátt í messu,
en vesælll maður og vinnuþræll
verðurðu upp frá þessu.
Hvort tveggja varð að áhrínsorðum.
Framkv.stJ.t Slgfús Jónsson.
Ritstjórar: SigurBur Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonráS Jónsson.
Ritstj. fltr.: Gísll SigurSsson.
Auglýsingar: Árnl Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: ASalstrætt 6. Sími 22480.
Útgefandi: H.f. Árvakur, Reykjavik
L
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
26. MAÍ 1968