Lesbók Morgunblaðsins - 25.08.1968, Side 5

Lesbók Morgunblaðsins - 25.08.1968, Side 5
Maffhías /oliannessen: CAwtLiinsðm Ath.: Ljóð þetta var ort fyrir þremur árum, en hefur ekki verið birt fyrr en nú. M. L Það er rétt, ég er óvinur kommúnismans. Og ég vil að ljóð mitt sé íhaldslygi í eyrum þeirra sem trúa á ilmlaust myrkur dauðans innan kastalaþreyttra múrveggja Kremlar, ég stend ekki á torgum og gatnamótum og hrópa á byltingu, ég leggst gegn því að lík kapítalistans sé dregið eftir göturæsum eða h-engt upp á valhúsahæðum mannlífsins — ég er hermaður, ljóð mítt byssustingur smáborgarans sem einn trúir á lýðræðið og þetta venjubundna þjark sem við köllum frelsi, kámugt orð að vísu og margþvælt, þó sannara en innantóm óp sem verka á okkur líkt og hjarndauðar, graslausar h-eiðar. Öreigar allra landa sameinizt. Um hvað — hlekkina? U. Mér er í óþroskuðu minni þúsundára ríki Stalíns með angandi blómum og sjöundanóvemberbrosi og pótemkintjöldum á leiksviði harms og haturs, meðan rauð loppa vitstola ófreskju teygði sig inn í brjóst milljóna manna, Pravda, Isveztía — inn í brjóst þeirra allra sem uggðu ekki að sér en trúðu á lokaa áð hamars og sigðar. Og enn eru þjóðir í f jötrum fljót tímans heldur áfram að renna limlest lík saklauss fólks skolast með blóðföldum straumiðunnar, aldrei rekur þau á strönd með sólhvítar hendur friðar og hlý ju þar sem dagurinn er ekki ótti og nóttin -ekki stjörnulaust myrkur, heldur unaður, þeyr af f jöllum. Samt hefur margt breytzt, ég sé ritþreytta menn læðast með veggjum í borg æsku minnar og finn til meðaumkunar með þessum margkrossfestu spámönnum tímans, eða voru þeir ræningjar? sumir vinir mínir, aðrir kunningjar (vonandi fyrirg-sfst þeim slíkt siðleysi) og eiga það allir sameiginlegt að hafa týnt sál sinni í heiðnabergi díalektískrar efnishyggju, hamingjusnauðir mælt á gamla rómantíska vísu, með flóttaleg andlit, ormkvik augu þéttriðin og nælonsterk mannorðsnet, veraldarslitnír menn og farnir á taugum, einn þeirra hefur sagt í auðsveipri minningargrein: Stalín var sól um sína daga, annar: kommúnisminn er smyrsl á sár tímans — fastlr í þessum gildrum sem kreppan lagði fyrir líf þeirra, fastir í trú sem reyndist hégómi, hugsjón sem var blóð — og ég veit þelr deyja með hundsaugum og áróðursköldu hjarta sem sættfr sig við glæpi Flokksins •eins og hvert annað heimilisböl. Og ég skil þessa menn, eða hvað áttu þeir að gera í feysknum heimi hungurs og kvíða þegar herskarar Hitlers fóru um drauma og sýnir eins og Iogsár eldur um korngulan akur — eða hvernig áttu þeir að vita ungir og reynslulitlir og hugsjónaheitir í þokkabót að ófreskjan átti tvö andlit og ekki aðeins það sem við höfum kallað nazisma. m. Ungur drengrur þekkti ég þessa voðalegu tíma þegar prófessorum skáldum og listamönnum var fl-eygt fyr’ir byssukjaftana á nafnlausum stöðum sem enginn þekkti, ekki einu sinni snuðrarar flokksins, jafn vel földum í víðáttu ókunnra slóða og mammútsbein í eilífðarþögulum sverði frosinna alda. Hvað skyldi hann heita þessi huslaði skari sem kom ekki aftur og átti ekki annað athvarf í daunköldum holum fangabúðanna en stopular minningar um sól hálfgleymdra daga, orð sem týndust í f jarlægt haust eins og lauf grænna tr jáa. Veturinn kom fyrr en varði, — kartöflusúpan og gaddavírinn fastir þættir í tilveruleysi nagandi biðar, ó þessi öld sem trúir ekki lengur á guð trúir ekki á annað en fangelsisrimla, sporhunda og spennta gikki — og samt gátum við umborið styr jöldina þvi okkur var sagt hún væri háð í nafni menningar og bræðralags, hreyknir settum við rauðan pappirsfána þar sem Stalíngrad var staðsett á kortinu og internasjonalinn söng í br jóstum okkar þessum vígreifu riddurum frelsisins, hvílík blekking, hvilík heimslygi, og þó ekki ný — eða gömul: Enn standa klappaðir múrar Kremlar eins og ekkert hafi gerzt og svínfsitir generálar með 100 orður á skotheldum maga halda innf jálgar ræður um byltinguna og nýjustu gerðir kjarnorkuskeyta: Við munum grafa ykkur, og fólk á öllum aldri Ijómar af öreigabrosi og ungskáld í öðrum löndum setja upp alltofbarnaleg heimsádfiiluandlit og yrkja um nýja byltingu eins og maður segi við kunningja sinn á síldinni: Áttu í nefið, Jónas? IV. Ó þessir fulltrúar kalinnar kynslóðar með óþroska fullvissu í augum og hjáróma raddir sem reynslan hefur ekki leyst úr mútum, eða höfum við búið við linnulausan vetur, er lífið botnfrosið vatnsból í brjósti okkar? Við srum að vísu vamarlaus gegn uppsprengdu verði á molakaffi í veitingahúsum og eitthvert hugboð höfum við um hvað gengislækkun er, en enginn okkar þekkir af eígin raun hvemig einræðið lækkar gengi persónuleikans, ó þetta verðfall í hrynjandi kauphöllum orðsins, verðlaus og ónýtur pappír eru ljóð okkar, sem ættum að vcsra spámenn í landinu og fylla hugsun okkar aldinsafa guðlegs innblásturs líkt og Eseltíel eða Jeremía og aðrir sem sögðu fyrir um mannssoninn að hann mundi k'rossfestur verða undir merki rómverska arnarins, ó skáld sem ættu að vera Iandvættir ugglausra þjóða, ver ja þær gegn langsæknum hrammi frostbitins vetrar, að hann slái fikki vötn okkar svellgljáa hretsins, hefðu þau getað leynt faríseahjartanu í brjósti okkar? Þrátt fyrir fjötra þess Ijóðs sem hlaut bandingjans dóm, og þrátt fyrir orð sem eru trénaður ávöxtur á tungu okkar — já þrátt fyrir hækkandi verð á kaffibaunum og sífellda gengislækkun á menningunni vestan tjalds þá veit ég við yrðum vandræðabörnin í þjóðfélag'i óttans, hatursins, lyginnar og mundum aldrei þola sjálfum okkur þá smán að vara nafnlausar pöddur á gangstéttum skítugra borga, án ljóðs, án yls, án stolts: þá mundi kveða við í hjörtum okkar sem enginn þekkti lengur enginn heyrði lengur slá eða kalla fólkið til tíða: Til helvítis með þetta maðksmogna vald Maós, Ulbrichts og hvað þeir heita. En ekkert gæti gerzt og líklega mundum við smám saman missa náttúruna og hætta að yrkja, hver mundi þá tala um ískur i svellbláum ís ó skáld, bergmálslausu skáld í borg þar sem dauðinn einn er vís. V. En hvers vegna er þá slíkt hlutskiptí öðrum mátulegt, hvers vegna hættir okkur svo til að einblína á hækkandi söluskatt vestan tjalds og pótemkinsól austan Karpatafjalla, ég spyr: hvers vegna, ekk'i af innibyl gðu hatri heldur undrun. Ég veit það er erfitt að yrkja á þessum síðustu og verstu tímum sjónvarpsalsnægta og öskrandi bítla, rómantíkin löngu dauð, liggur hún grafin í kirkjugarði misjafnra ljóðabóka, nú eru miðaldra skáld sem ortu um jörðina eins og væri hún glitrandi perla í hálsfesti hvikullar forsjónar einskonar orður á margkýldum maga velferðarríkisins, lilekkjuð við titla og heiðurslaun. Nú er ekki lengur í tízku að yrkja um blóm eða kvak fugla, allir séu töff í sínu ljóði og guðspjallið skrifar guðspjallamaðurinn Lenin: Kjöldragið kapitalistana, kastið kaupmönnunum fyrir bjarndýr, slítið limina af spekúlöntunum, skerið tunguna úr málpípum kratanna, og fingurna af ritstjórum íhaldsblaða. Svo hljóðar guðspjall dagsins, orð þitt fari blóði um þessa ótryggu öld eins og opinberun, lifi þríeinn guð kommúriismans. Hví skyldum við þá yrkja um blóm eða marglita fugla sem við sendum inn í titrandi hjarta lítillar stúlku sem við elskum? Og hver mundi endalaust geta unað við innantómt skvaldur yfir siliækkandi molasopa. Nei, byltingu. VI. Ég hélt það væri nóg á okkur lagt með þessari þungu byrði persónulegra vandamála sem eru lögð okkur í brjóst eða hafa búið um sig eins og eitursnákar í misjafnlega þroskuðum eggjastokkum, þó við þyrftum ekki einnig að Iifa í sífelldum ótta þennan eilífa vetur, þessa ísöld; eða var það lygi sem Churchill fullyrti í Fulton að jámtjald lægi yfiir Evrópu þvera, eða hver hefur gleymt þeim morðfúla morgni ssm kastaði rekunum á gröf Ungverjalands, og nú hlykkjast úlfurinn eftir miðri Berlínarborg með gaddavirsbrodda á þykkri múrsteinshúðinni, eða er þetta aðeins broddgöltur friðsamlegrar sambúðar? Ég segi ekki að við séum frjáls þó við síriplumst í sól þessa vestræna himins eins og börn á hvítum ströndum Dov«r, öldunni skolar á land og hafið gleypir þá sem gá ekki að sér, ég segi ekki að við séum hamingjusöm eða þyrftum ekki á að halda hærri launum, lægri sköttum, við erum ekki glöð, nei hrygg yfir kynþáttahatri, morðum, hryðjuverkum — samt get ég sagt: Orð okkar fljúga óhindrað út meðal fólksins, arð okkar eru fuglar, vorboðar gamalla drauma um réttlátt líf. VII. Allt vald er mér gefið á þessari jörð, sagði einræðisherra í riki hálfgleymdrar fortíðar og lét drepa móður barna sinna eins fyrirhafnarlaust og við slítum fífil úr túni. Hvað hefur breytzt — höfum við ekki heyrt slíks getið á þessari upplitsdjörfu öld sem hefur kallað okkur til vitnis um sigur mannsins yfir þyngdarlögmálínu, höfum við ekki heyrt hróp deyjandi fólks í frumskógum Kongó og Malasíu, á fljótsbökkum Víetnam, strætum Nikósíu og það sem verra er: Hrópin hafa kafnað í Ungverjalandi, dáið út eins og eldur — eldurinn hefur slokknað á tungum hrjáðra heimilislausra þjóða, samt hcyrum við enn eins og lágt hvísl frá fúnandi moldum Pasternaks: Kannski, ó kannski lifnar eldurinn aftur á vörum minnar stóru einmana þjóðar, ekki til þess hún megi rísa upp svo blóð fljóti aftur um götur og torg Pétwrsborgar eða nýr bjarmi fari korngulu sáldri um nágrenni Présnju, eða til þess að hrópin bergmáli um öll lönd heims, hvern stein, hvern drúpandi brumknapp í grýttum jarðvegi óræktarinnax: drepum þá, limlestum, morðingjar, illþýði, kjöldrögum kommissarana, nei — án þess við vitum fara orð hans um frelsið eins og vorblær um stirðnaðar greinar hlustandi skóga við Volgu, Ladoga, án þess þeir viti: orð hans vorþeyr um langfrosin brjóst ung og ellikalin. Syngur hann, næturgalinn „í eldi sólarlagsins, í glóandi f jarska trágreinanna ... gjallandi hfirklukka“. 25. ágúst 1968 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.