Lesbók Morgunblaðsins - 17.11.1968, Blaðsíða 11

byggSina, þar sem listamönnum og þá
listinni sjálfri hætti minna til einangr-
unar, en tengist á ný lífi fólks, en
þangað verður hún al'ltaf að sækja þrótt
sinn og endurnýjun, hvað sem öllum
stefnum líður.
Með stofnun menningarstöðva, ma-
isons de >la culture víðs vegair uim laind-
ið, sem Malraux hefur beitt sér fyrir,
hafa orðið þáttaskii í menningarlífi
þjóðarinnar.
París er ekki lengur sá allt yfir-
skyggjandi staður sem hún hefur jafn-
an verið, heldur fær nú ‘landsbyggðin,
próvinsan, auknu hlutverki að gegna.
Við þessar menningarstöðvar eru
starfrækt leikhús með fastráðnum leik-
urum og áherzla lögð á að kynna fyrir
almenningi franskar leikbókmenntir,
fornar og nýjar jafnframt því sem er-
lend leikrit eru tekin tii sýnnngar.
Má sérstaklega geta Roger Planchon,
sem hefur beitt sér fyrir blómlegu leik-
listar’lífi í verkamannahverfi Lyon-borg-
ar.
í fyrstu færði hann leikritin upp í
verksmiðjum eða matsölum verkamanna
og leikarana sótti hann í raðir sjálfs
verkafólksins, en brátt óx honum fisk-
ur um hrygg og hefur leikhús hans nu
hátt á annað hundrað þúsund fasta-
gesti.
Skáld og rithöfundar Frakklands
hafa yfirleitt einskorðað þátttöku sína
við mennta- og listalíf höfuðborgarinn-
ar og hreiðrað um sig í þröngum hý-
býlum á vinstri bakka Signu.
Skáldin hafa lifað í veröld^ út af
fyrir sig sem oft og txðum var í litlum
tengslum við það sem var að gerast í
þjóðfífimu, ósnortin af lífsbairáititiu ó-
breyt'tra imianina og kvenna. iÞrátt fyrir
það hefur sumum þeirra tekist að skapa
eftirminnileg listaverk þó að efniviður-
inn sé sóttur í mjög takmarkaðan
„einkaheim".
Epíska skáldsagan nýtur ekki frekar
álits hjá ungu bókmenntafólki í París
en bækur Guðrúnar frá Lundi hjá ung-
skáldum í Reykjavík, jafnvel þó að
slíkar sögur séu samdar af mikil'li í-
þrótt með skýrum persónulýsingum og
eigi fullan rétt á sér sem dægrastytt-
ing.
„Nýja skáldsagan“ svonefnda hefur
nú um nokkurt skeið verið mjög um-
deild í blöðum og bókmenntatímaritum.
Hafa þar margir menn komið við sögu,
en helzti forvígismaður hennar er Ala-
in Robbe-Grillet.
Hann hafnar aligjörlega frásögn þar
sem atburðir eru raktir í réttri tímaröð,
sömuleiðis leggur hann lítið upp úr per-
sónu'lýsingum.
Áhrifunum er náð með rofinni frá-
sögn og oft endurtekningum á sama at-
burði, sem getur verkað eins og stef í
hljómkviðu.
Athyglinni er beint að atvikum og
hlutum sem taka á sig síbreytilega
mynd svo að áhrifin geta orðið draum-
kennd og sefjandi.
í þessari skynjun sinni með áherzlu
hlutanna á kostnað mannsins standa
höfundar Nýju skáldsögunnar nær
strúktúralistum en existensialistum.
En Robbe-Grillet og þeir félagar forð
ast París, hann býr í landsetri nálægt
Caen og Le Clezio annað höfuðskáld
Nýju skáldsögunnar býr enn fjær
París, í Nice, sem hingað ti'l hefur frem-
ur verið orðuð við annað en skáld og
listamenn.
Hér á landi er lítið þekkt til höf-
unda „Nýju skáldsögunnar“ nema
hvað kvikmyndir sem þessi skáld hafa
átt sinn þátt í að skapa hafa við og
við borizt hnigað eins og flækings-
fuglar, sem þessi skáld hafa átt sinn
þátt í að skapa.
Má þar fyrst nefna Hiroshima
mon amour, en Marguerite Duras gerði
handrit kvikmyndarinnar. Myndin
hefst á lýsingu á atómstyrjöld, en fyrr
en varir er sagan farin að snúast um
óstir tveggja elskenda. ýmsum gæti e.t.v.
dottið í hug að Margurite Duras hefði
misst tökin á efninu, en það sem fyrir
henni vakir er að sýna styrjöld fyrst og
fremst sem harmleik einstaklinga —
einstaklinga í margfö'ldu veldi. Kvik-
mynd er í heild, eins og þeir muna
vafalaust enn sem sáu hana þegar hún
var sýnd hér um árið, gædd skáldleg-
um töfrum og viðkvæmum áslætti til-
finninga.
Önnur kvikmynd sem hér var sýnd
byggist á handriti eftir sjálfan Robbe-
Grillet og hét L’Anné dernier á Marien-
bad. Kona hittir menn á þessum fræga
skemmtistað þar sem fólk styttir sér
stundir við spil og dufl. Maðurinn
heldur því fram að hann hafi hitt kon-
una í fyrra og að það hafi verið með
þeim ástarsamband. Hún man það ekki
fyrir vist, en líkt og hálfrámar í ýms
atvik, stytturnar í garðinum þar sem
þau hittust svífa fyrir hugsjónum henn-
ar og endalausir gangar með súlnaröð-
um og speglum, en maðurinn sjálfur og
atvikin eru óljós og draumkennd. —
Þekktur kvikmyndagagnrýnandi hef-
ur sagt að fyrir fimmtíu árum hefði
ungur maður gerzt Ijóðskáld ef hann
vildi tjá sig í einhverju formi, fyrir
tuttugu árum hefði hann gerzt skáld-
sagnahöfundur, en nú á tímum myndi
hann tvímælalasut gerast kvikmynda-
smiður.
í kvikmyndum getur farið saman
skáldlegt hugarflug, lýrik og jafnframt
ómengaður veruleiki heimildakvik-
mynda.
Þetta samspi'l andstæðna hefur skap-
að mikil listaverk og túlkar vora tíma
á áhrifamikinn hátt.
Kvikmyndin mun leysa bókina að
nokkru leyti af hólmi, þar fær skap-
andi gáfa meira svigrúm en innan
ramma skáldsögunnar, en Goddard og
fleiri kvikmyndahöfundar hafa sannað
að við listræna kvikmyndagerð þarf oft
ekki nema einföld tæki og þar er
kostnaðurinn viðráðanlegur fyrir fá-
mennan hóp manna, enda eru stórmynd-
irnar söluvarningur sem oftast á ekkert
skylt við list. Skáld framtíðarinnar
munu því fremur taka sér kvikmynda-
vél í hönd en ritvél og penna. En
ská'ldsagan hlýtur þó enn um langan
aldur að skapa veglegan sess hjá mönn-
um sem vilja njóta einveru og hug-
myndaflugs.
Sterkur Eydalaklerkur.
Séra Snorri Brynjólfsson á Eydölum
var vel gerður til lífs og sálar, og gat
verið afbragðsmaður, hefði hann eigi
drukkið ofmikið með köflum. Hann var
sterkur að afli og manna snarastur.
Hann bar þrjá rúghálftunnupoka í
fanginu, hvern lagðan á annan, ofan
af hlaðinu í Eydöluim upp á kiirkjuloft;
maður hrataði ofan af kirkjuþakinu,
séra Snorri var nærstaddur, sá það og
hljóp til og greip manninn á lofti, svo
hann sakaði eigi hið minnsta: hann
synti yfir E-reiðdalsá bráðófæra í leys-
ingum á vetrardegi — og fleira þessu
líkt.
(Páll Melsteð).
„Dauðir munir“. k
Við síðustu úttekt Hofteigs fylgdu
staðnum í dauðum munum; 1 kerald sem
tekur 3 tunnur, 3 fjörutíu marka biður,
9 trog, 1 hálftunna, 1 pottur, 1 skjóla
tuttugu og sex marka, 1 borð tvífætt,
1 hnakkur þrífættur og 1 skyrskrína.
Ekki var minna skranið á Rafnseyri
og víðar og víðar. Fyrirhyggjan eitt-
hvað í áttina sú, að viðtakandi geti kom-
ið að s'lyppur og snauður, og nauðsyn-
leg búsáhöld alténd fyrir staðarkúgild-
in.
(Nýtt kirkjubl. 1913)
LAXNESS í FINNSKU TÍMARITI
Lesbók Morgunblaðsins hefur fyrir nokkru borizt finnska tímaritið UM,
Uusi maailma, hálfsmánaðar rit, fjölbreytt að efni og ríklega myndskreytt. 1
þremur heftum bessa tímarits era greinar um Halldór Laxness, sem finnski
bókmenntafræðingurinn Toini Havu hefur ritað. Greinarnar eru á finnsku,
en í þeim virðist f jallað um mikinn hluta af verkum Halldórs Laxness. Fjöldi
mynda fylgir greinunum, er þar bæði um að ræða myndir frá „sögustöðum“
Laxness, en einnig landslagsmyndir og myndir af skáldinu og fjölskyldu
hans. Mats Wibe Lund hefur tekið velflestar myndirnar, sem greinum fylgja,
en nokkrar hefur Auður Sveinsdóttir tekið.
Á myndinni, sem hér fylgir, er Halldór Laxness fyrir framan einn sögu-
stað sinn, Steina undir Eyjafjöllum. Ljósm. Auður Sveinsdóttir.
Sigurður Jónsson frá Brún:
Munaland
Eitt sumar man ég lengi — eitt sumar mitt á heiðum
með söndum, hraunum, vötnum, fjöllum, hvítum jöklabreiðum.
Þótt kreppti að á stundum á milli hárra hlíða,
var hálfu oftar langsýn þar um fagra geima, víða.
Um Þórisvatn og Hraunvötn og gjár og gíga klasa
og gróin ver og hvannstóð allt sást við augum blasa.
Og fjölvalitir hnjúka í fjarlægð, skýjaroði
um fell og jökla vöfðust að sólarlagsins boði.
Og svali heiða kældi, ef svitinn rann um enni,
og svo er mér það gömlum sem himbrimann ég kenni
í morgungolu hlæja, ef veiðin gekk að vonum,
og vindur bar að næturstöðvum mínum kvak frá honum.
Þótt kulið deyi, vakna þar kvölds og morgna vindar
og klappa aftur fjöllum og' ýfa bárur lindar.
Þar bera þeir að eyrum, ef einhver numið gæti,
af yndi fugla, kliðinn, frá lækjum strengja kæti.
En kem ég þangað dauður eða kemst ég þangað ekki?
Kul blæs enn um Þóristind og sand og tjarna flekki.
Það bylgjar stör í verum og bærir stakar hvannir,
en borin von ég sjái oftar tind og vikur hrannir.
17. nóv. ÍMS
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS \\