Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1969, Blaðsíða 5

BÖKMENNTIR
OG LISTIR
ífaflja
rjwTÆ-
P ()»''
tFfja ^
ijjró ú
Hann vann hjá Því opin-
bera, sem er þó állténd skárra
starf en að hengslast á Arnar-
hóli jafnt um helgar sem virka
daga eða þá að setja saman ó-
hróður um heiðarlegar mann-
eskjur sem kannski eru svo
alls ekki til.
Þetta var þesskonar maður
að hann gat heitið allt milli
himins og jarðar, þó tæplega
Hrafnkell eða Skallagrímur.
Vér nefnum hann því Jón.
Það var einn dag að Jón
þessi kemur heim úr vinnunni,
svo sem hans var venja, arkar
eftir götunni nákvæmlega eins
og hann var vanur, umvafinn
gráma hvundagsins og engum
þrastasöng eins og góðskáldið
mundi komast að orði um jafn
ómarkverðan viðburð. Hann er
svolítið súr á svipinn, en það
telst heldur ekki til nýlundu.
Þessi dagur hefur verið jafn
leiðinlegur öðrum dögum, hann
skynjar það af því að hann er
löngu hættur að nenna að hafa
fyrir því að hugsa það. Áfram
labbar hann og hugsar ekki
neitt, en skynjar hvað allt er
ómerkilegt — nema ef vera
kynni starf hans hjá því op-
inbera sem getur þó ekki bein-
línis talizt skemmtilegt. — En
hvað er skemmtilegt? Einhver
brjálaður maður hefur fundið
upp þetta orð eða þá
algerlega ábyrgðarlaus ungl-
ingur. „Skemmtilegt!“ Hann
heyrir sjálfan sig tauta þetta.
Þetta er bæði fíflalegt orð og
næstum því ósiðlegt. í einu orði
sagt: óskemmtilegt. (Þetta var
snjallt).
Og nú ber mjög óskemmtileg-
an hlut fyrir skilningarvit
hans — það lýsir sér í því
að hann fær uppstuð (hans eig-
ið orðalag sem hann viðhefur í
huganum) og veldur það ó-
bragði í munni og leggur uppí
nef sem einskonar sviði, en
það ber afturámóti vott um að
hann hafi komizt í nokkurs-
konar geðshræringu eða öl’lu
heldur að átt hafi sér stað í
honum geðtruflun, þ.e. röskun
á eðlilegri geðstillingu. Það sem
veldur þessu er ókunnur mað-
ur, sem stendur á skyrtunni
uppi á kassa með húfu í ann-
arri hendinni og jakka í hinni
og æpir útí loftið. — Hvers-
vegna æpir hann svona einsog
fáviti? hugsar Jón með sér og
hugleiðir ekki einusinni hver
hann sé þessi ókunni maður
eða hvað það er, sem hann er
að brýna fyrir hundinum og
krökkumum. Hann finnur greini
lega til blygðunar, því einhver
verður að skammast sín fyrir
svona athæfi (það er þá sem
hann fær uppstuð), og — ham-
ingjan góða! — tvíburarnir,
hans eigin börn, standa þarna
einsog frelsaðir ídjótar! Hann
fær aftur uppstuð og ætlar að
sökkva niður í jörðina af ein-
tómri velsæmiskennd.
Kara að þau komi ekki
auga á mig, hugsar hann með
sér og tekst að gera sig enn
ópersónulegri, er telja má
kraftaverk útaf fyrir sig. Hann
átti auðvitað við tvíburana, en
hann skýldi aldrei hafa hugsað
þessa hugsun því það var eins
og við manninn mælt: stelpan
leit við um leið og rak auð-
vitað augun í pabba sinn.
„Pabbi!“ æpti hún, „það er
maður að halda ræðu!“
Minna mátti nú heyra!
Hvurn fjandann þurfti hún að
vera að blanda honum í þetta
leiðindamál. Hann fær óhemju
legt uppstuð og veit ekki
hverju hann á að svara stelp-
unni.
„Það er alveg satt, hann er
að halda ræðu“, kallar strák-
urinn, því að hann veit sem er
að honum er betur til þess trú-
andi að segja sannleikann en
stelpunni.
„Hann er kominn úr jakk-
anum!“ æpir stelpan æst.
Hamingjan góða, hugsar Jón
með sér, hvar endar þetta?
„Engan hneyks'lar það þótt
rétt skapaður karlmaður létti
af sér klæðum að ofanverðu",
þrumar prédikarinn á kassan-
um og snýr nú máli sínu til
stelpunnar og steitir til henn-
ar jakkann sem hann heldur á,
„hitt er verra þegar þér Só-
dómudætur og Gómorru,
sprangið um á svo stuttum
pilsum að hillir uppundir sjálfa
Blygðunina og það jafnvel þótt
þér séuð ekki mannbærar orðn-
ar!“
Verra gat það tæplega orð-
ið! Hans eigin fjölskylda
bendluð við hneyks'li!
„Pabbi, hvað meinar maður-
inm?“ æpir stelpan.
„Og þér, feður, gangið sem í
svefni og sjáið ekki ósómann
þótt honum sé stillt upp fyrir
framan nefið á yður!“ kallar
þessi snarbrjálaði maður til
hinnar sómakæru söguhetju
vorrar og steitir í áttina til
hans húfuna.
Jón fær uppstuð og forðast
að líta við. — Sjáið ekki ó-
sómann! Hann sem er svo yfir-
bugaður af návist hans að
hann megnar vart að hreyfa
fæturna til skiptis.
Ekki verður þetta óþægilega
atvik rakið hér nánar nema
hvað Jón komst heim til sín,
— hann er reyndar ekki fyrr
kominn innúr dyrunum en
hann tekur að skamma hina
gæflyndu konu sína fyrir hitt
og annað en þó einkum fyrir
óþolandi framferði fyrrgreinds
ræðumanns.
J íú fór í hönd mikill regn-
tími eða rosi eins og sumir kalla
það. Þetta var reyndar mikil
blessun, því að ræðuhöld und-
ir berum himni mega heita úti-
lokuð í slíkri tíð. Geðheilsa
söguhetju vorrar fór nú líka
dagbatnandi enda þótt hann
fyndi sér ýmislegt til að nöldra
útaf svo sem ábyrgu fólki sæm
ir.
En það var eins og við mann-
inn mælt: hann var ekki fyrr
hættur að rigna en viskíkass-
inn var kominn á hvoif á sín-
um gamla stað við götuna sem
hetja vor trað minnst tvisvar
á dag, maðurinn stiginn uppá
SMÁSAGA eftir Odd Björnsson
hann, jakkalaus og húfulaus og
æfði róminn. Ekki var honum
minna niðrifyrir en áður og
ekki voru handleggjasveiflur
hans síður ógnvekjandi í þetta
sinn, það þótti hundinum að
minnstakosti. Þeir sem höfðu
fylgzt með fyrri ræðum þessa
manns og meðtekið boðskap
þeirra urðu samt meira en lit-
ið undrandi og vissu raunar
varla hvaðan á sig stóð veðrið.
Olli þetta að sjálfsögðu and-
legum óþægindum hjá þeim sem
höfðu í iaumi sannfærzt um
réttmæti fyrri prédikana,
krakkarnir afturámóti tóku
hinum nýja boðskap tveim
höndum — það er að segja þau
sem á annað borð botnuðu eitt-
hvað í því sem maðurinn var
að segja. Og hvað var hann
svo að segja þennan sólbjarta
síðsumai-sdag? í stuttu máli það
að allt sem hann hafði áður
sagt um stutt pils væri á mis-
skilningi byggt, sem stafaði af
ónógri þekkingu á málefninu.
Nú hefðu hinsvegar augu hans
opnazt fyrir dásemdum lifsins,
sem skyldu vissúlega vera í
sem minnstum umbúðum enda
sízt af öllu ástæða til að
hneykslast á því sem fagurt
væri og mönnum tii unaðar.
Þetta þótti Jóni afleit heim-
speki og ill viðbót við annað
athæfi hins geggjaða ræðu-
manns.
„Eins og þetta s é mér að
kenna“, sagði gæflynda konan
hanis.
„Ég sagði það heldur ekki,
ég sagði að þetta mætti ekki
viðgangast — eða hvar held-
urðu það þetta endi mann-
eskja?“ hélt hann áfram að
nöldra.
„Hvað ætli ég viti það“, svar
aði konan og virtist bara
standa á sama.
Og þannig héldu áfram sam-
ræ'ður á heimili Jóns enda þótt í
rauninni væri ekki hægt að
ræða við þessa gæflyndu en
að því er virðist ábyrgðarlausu
koniu um mikilvæg málefni.
Við kvöldverðarborðið segir
stelpan eitt sinn við bróður
sinn af gefnu tilefni: „Finnst
þér mamma ekki sljó?“
„Hún er nú alltaf að búa
til mat eða að vaska upp,“
svarar bróðirinn, sem fyrr
reiðubúinn að finna öllum eitt-
hvað til málsbóta.
„Eins og hún þurfi að glata
sómatilfinningunni við það,“
skrækti Jón.
Ja, þetta var vel sagt! Stélp-
an leit hreykin á föður sinn.
„Nú hvað á ég svosem að
gera?“ sagði konan ráðþrota.
„Það er enginn að segja þú
eigir að gera neitt, afturámóti
er það lágmarkskrafa að þú
sért hneyksluð", sagði Jón,
rjóður af hugaræsing.
„Það er alveg rétt“, sagði
stelpan en strákurinn lét sér
nægja að samsinna þessu í
hjarta sínu.
„Ég er hneyksluð", sagði þá
konan og reyndi að sýnast
hneyksluð, en það fór henni
ekki vel.
„Hún er ekki neitt hneyksl-
uð, hún þykist bara vera það,“
sagði stelpan og horfði spennt
á pabba sinn.
„Hún getur nú vel verið
hneyksluð þótt hún sýnist ekki
vera það“, muldraði strákur-
inn.
Jón var orðinn fölur og fár.
„Það er ekki til neins að
ræða þetta má'l á þessu heim-
ili“, sagði hann lágt og dálítið
skjálfraddaður.
„Allt henni mömmu að
kenna!“ gall við í stelpunni.
„Það er nú ekki alveg satt“,
muldraði strákurinn.
„Þú sérð það sjálfur“, sagði
stelpan, „það er bókstaflega
ekki hægt að tala við þessa
manneskju."
„Hún hefur nú samt sína
kosti“, múldraði strákurinn og
var farinn að kenna í brjóst
um mömmu sína.
„Eins og hverja?“ sagði stelp-
an,
23. febrúax 10ÖB
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5