Lesbók Morgunblaðsins - 23.02.1969, Blaðsíða 7

Magnús Á. Árnason
i_r
j~l
E f hægt er að tala um
þjóðareinkenni, þá held ég að
það sé trygglyndið, sem ein-
kennir Frakka mest. Þetta rifj-
aðist upp fyrir mér, þegar við
hittum vin okkar, Samivel, aft-
ur hér í heimahögum hans í
Provence.
Eins og mönnum er kunnugt,
er Samivel höfundur bókarinn-
ar L’Or d’Islande (Gull ts-
lands) og kvikmyndar með
sama nafni. Mér þykir því ekki
ólíklegt að landar mínir hefðu
gaman af að heyra eitthvað af
honum, því við þykjumst líka
vera vinir vina okkar.
Barbara kona mín veitti Sami
vel nokkra aðstoð meðan hann
var að gera kvikmynd sína um
ísland, og síðan höfum við haft
stöðugt samband við hann og
stundum hitt hann, þegar við
höfum komið tii Frakklands,
enda símaði hann til okkar
undir eins og hann vissi að
við vorum komin á þessar slóð-
ir í byrjun október í haust.
Síðan höfum við iðulega hitt
hann, því ýmist hefur hann sótt
okkur heim, eða sótt okkur
heim til sín.
Konu Samivels höfðum við
ekki áður kynnzt, en hún gef-
ur manni sínum ekkert eftir að
rausn og myndarskap. Þegar
þau til dæmis buðu okkur til
kvöldverðar, þá var þar um
að ræða franska matargerð
eins og hún verður bezt og full
komnust og vínin eftir því.
Áður en Samivel gerði kvik-
myndina og skrifaði bókina um
ísland, hafði hann gert áþekk-
ar kvikmyndir og bækur um
Egyptaland og Grikkland, sem
náð höfðu miklum vinsældum.
Eitt kvöldið sýndi hann okk-
ur ágrip af kvikmynd, sem
hann er að gera um sitt eigið
hérað, Provence. Provence er
syðsta hérað Frakklands og
nær yfir alla suðurströndina,
milli landamæra Spánar og ítal
iu. Loftslag er hér yfirleitt
milt og landslag víða mjög fag-
urt. Auk þess eru ótal staðir,
sem eiga sér merkilega sögu,
er rekja má aftur í gráa forn-
eskju, að ógleymdu því, að hér
bjuggu margir af frægustu
pósíuimpressjónistunum: Céz-
anne í Aix, Renoir í Cagnes,
van Gogh í Arles og Gaugain
um tíma.
Samivel sýndi okkur að-
eins einn áttunda hluta af þvi,
sem hann er búinn að taka af
kvikmyndum um þetta efni.
Hánn á eftlr að klippa filmum-
ar, velja og hafna og skeyta
saman. En í þessum kafla, sem
tók á annan klukkutíma að
sýna, vom afar fallegir þættir,
sem sýndu að listamannsauga
hafði um þær fjallað: náttúm-
fegurð, fornar byggingar, blóm
og tré, fuglar og jafnvel skor-
dýr. Nú er Samivel að semja
bók um héraðið á svipaðan
hátt og hann hefur áður gert
um Egyptaland, Grikkland og
ísland.
Seinna bauð Samivel okkur
með sér til Nice til að horfa
á kvikmynd hans um skordýr-
in. Hann sýndi myndina í ein-
hverjum kvikmyndaklúbbi og
aðsókn var það mikil, að taka
varð fram alla aukastóla, en
margir urðu frá að hverfa.
Myndin hafði Samivel gert
fyrir tíu árum, en aldrei sýnt
hana opinberlega áður. Þar bar
marga furðusýn fyrir augu og
ekki laust við að hrollur færi
um kvenfólkið, þegar þúsund-
fætlan varð tveggja metra löng
á tjaldinu. Tónlistin fylgdi
hreyfingum dýranna ísmeygi-
lega og jók á áhrifin. Myndin
minnti dálítið á hinar frægu
dýramyndir Walt Disneys, en
tók þeim fram að sumu leyti.
Að lokinni sýningu var Sami
vel gerður að heiðursfélaga í
þessum klúbbi. Eftir á lentum
við í boði klúbbsstjórnarinnar.
Þar liittum við meðal annars
Comtesse Maeterlinch, ekkju
hins fræga belgíska rithöfund-
ar. Eflaust liefur gamla komið
vegna áhuga manns hennar á
skordýrum, en vinsælustu bæk-
ur Maeterlincks eru um hvítu
maurana og býflugurnar.
Eftir að Samivel lauk við
kvikmyndina um ísland og
hafði sýnt hana víðsvegar,
skrifaði hann sina fyrstu löngu
skáldsögu, Fou d’Edenberg (Vit
firringurinn í Edenberg), sem
varð vinsæl mjög og kom til
greina sem bezta skáldverk
ársins við úthlutun stærstu
bókmenntaverðlauna Frakk-
lands, þó önnur bók yrði hlut-
skarpari.
Og svo var það á aðfanga-
dagskvöld jóla að Samivel
sýndi okkur sína frægu ís-
landskvikmynd í vinnustofu
sinni. Við liöfðum gott næði til
að horfa á myndina, því við
vorum aðeins f jögur viðstödd.
Það er varla þörf á að taka
fram, að myndin er falleg hvað
landslag snertir. Er hægt að
gera Ijóta kvikmynd af land-
inu okkar? Myndin hefur ým-
islegt annað sér til ágætis. Ég
tók eftir að sömu efni eða
skyld, voru dregin saman, t.d.
fossar og fallvötn, berg og
hraunmyndanir, hverir, laugar
og geysar, fuglalíf o.s.frv., svo
að myndin verður að nokkru
leyti kerfisbundin. Auk þess
fáum við nokkra hugmynd um
fyrsta fund Iandsins, uppruna
fslendinga í Noregi og sigl-
ingar fornmanna til Grænlands,
Marklands og Vínlands. Sjálf-
ur teiknaði Samivel Sánkti
Brendan þar sem hann kemur
á skipi sínu til íslands og sér
þáverandi Surtsey rísa úr hafi
og djöflana æða út úr gignum.
Samivel gaf okkur frummynd-
irnar við þetta tækifæri.
Það sem mér þótti einna at-
hyglisverðast við myndina var
það, hvað liöfundinum varð
úr forngripunum á þjóðminja-
safninu. Þeir nrðu mikil mynd-
arprýði. Ég held að útlending-
ar meti þessa dýrgripi okkar
meira og betur en við gerum
sjálfir.
Tvær af vinkonum okkar
koma fram í myndinni, þær
Líney Jóhannesdóttir sem mjög
svo tragísk fomaldarkona og
Bryndis Schram — sem Bryn-
dís Schram, elskuleg og yndis-
leg eins og hún -er.
Aldrei hefur Samivel gleymt
sínum góða vini, Lofti Bjarna-
syni. Samivel langaði til að
sýna hvalveiðar, en hafði verið
neitað í Hvalfirði um leyfi til
að fara út með hvalveiðiskipi.
Ég fékk þá sameiginlega vin-
konu okkar Lofts, unga og fal-
1-ega stúlku, til að fara með
okkur á fund hans. Loftur tók
málaleitan okkar vel og þegar
hann var búinn að samþykkja
að Samivel fengi að fara út
með hvalveiðiskipi, sagði hann:
„Þú ert helvíti góður, lagsmað-
ur!“ — og klappaði Samivel
svo duglega á bakið, að minni
maður hefði rokið um koll, en
Samivel er stór maður og þrek-
inn, sem sé „þéttur á velli og
þéttur í lund“. — Því miður
þótti mér sárt að sjá drápið
á þessum stóru, vamarlausu
skepnum.
Eitt var það sem Samivel
fannst vanta í myndina, en
það var Surtseyjargosið. Surt-
ur fór ekki að gjósa fyrr en
eftir að Samivel hafði verið hér
á landi í tvö sumur. Hann
hafði hvorki aðstæður til eða
efni á að koma til landsins í
þriðja sinn. Ég leitaði þá til
okkar snjallasta myndatöku-
manns, að hann léti Samivel
fá ofurlítinn bút af hans mörgu
filmum af Surtseyjargosinu, en
sá góði maður neitaði. Samivel
fékk samt tilboð frá öðrum
manni, en það var svo hátt, að
ekki var viðlit að ganga að
því. Landinn reyndist ekki
sérlega hjálplegur í þessu til-
viki.
Ég spurði Samivel, hvað
hann væri oft búinn að sýna
þessa kvikmynd. Ekki vissi
hann það, aftur á móti sagðist
hann vera búinn að sýna hana
á mcira en 500 stöðum, í Frakk-
landi, Belgíu og Sviss. Það er
engin smáræðis landkynning.
Æskilegt að tal myndarinnar,
sem er auðvitað á frönsku,
væri þýtt á önnur tungumál,
svo sem ensku, spönsku og
þýzku, svo að hún fengi ennþá
víðtækari útbreiðslu.
Roquefort-les-Pins,
30.—31. jan. 1968.
IJr íslandsbók Samivel: Sauðfé
23. febrúar 1969
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 7