Lesbók Morgunblaðsins - 20.04.1969, Blaðsíða 1

Friedrich de la Motte Fouqué
var um skeið einn frægasti rit-
höfundur Þjóðverja. Hann var
uppi 1777—1843. Skrifaði hann
aðallega riddarasögur, en hafði
mikinn áhuga á germanskri
fornöld og norrænum bók-
menntum. Hann var náin vin-
ur E. T. A. Hoffmanns, sem
Lesbókin birti greinar um ný-
lega. Er höfundur var að vinna
að þeim, kom það óvænt í ljós,
að Fouqué þessi hafði verið
kjörinn heiðursfélagi Hins ís-
lenzka bókmenntafélags 1820
og skilið eftir sig spor í ís-
lenzkum bókmenntum.
* egar ég var að kynna
mér hinar ýmsu heimildir um
furðumanninn E.T.A. Hoffmann
vegna greina minna um hann
nýlega í Lesbókinni, kom mér
í rauninni fátt á óvart. Það
mikið vissi ég um hann fyrir,
að ég tók ýmsum hlutum sem
næsta eðlilegum, sem hefðu ver-
ið mjög ótrúlegir, ef einhver
annar en Hoffmann hefði átt
hlut að máli.
Þó var mér að sjálfsögðu
margt nýtt, svo margt, að ekki
var það einungis, að ein grein
yrði að tveimur, heldur var ég
kominn í hinn mesta vanda við
að ljúka þeim. Því að þeim mun
betur sem ég kynntist Hoff-
mann gegnum hinar fjölmörgu
heimildir, sem ég kannaði ítar-
lega, þeim mun ófullkomnari
fannst mér sú mynd, sem ég
gerði af honum með þessum
greinum.
Þegar maður kynnist manni
að einhverju marki, verður mað-
ur fljótt var við vini hans, ef
hann á nokkra. Og Hoffmann
átti marga og þar af nokkra
mjög góða. Sinn góðvinahóp
gerði Hoffmann heimsfrægan
undir nafninu „Serapionsbræð-
ur“, sem var samheiti fjögurra
binda af smásögum hans.Þeir
vinirnir voru um skeið tíðir
gestir í kránni Lutter og Wegn-
er í Berlín og naut hún frægð-
ar Serapionsbræðra, meðanþeir
enn hittust þar, og síðan enn í
125 ár, eða þangað til húsið
var lagt í rúst árið 1945. Hin-
ir síðustu gestir voru óboðn-
ir, stormsveitarmenn, og þeir
voru miklar andstæður hinna
göfugu riddara rómantíska tíma
bilsins.
Samtímagestur hjá Lutter og
Wegner hefur lýst klæðaburði
Hoffmanns svo, að hann hafi
ávallt séð hann í brúnum, síð-
um lafafrakka, gulum nankins
buxum og í rósóttu vesti. Þann-
ig klæddur hefur Hoffmann síð-
an verið mér fyrir hugskots-
sjónum. Og ég sé hann lifandi
fyrir mér benda mér með fjör-
ugum leik andlitsvöðvanna, eins
og hann sjálfur kallaði það, á
mann, sem situr við hornborð
þeirra, mann, sem hann segist
endi'lega þurfa að kynna mig
fyrir, og það er hátíðleg glettni
í svip hans: Friedrich baron
de la Motte Fouqué.
Og í rauninni var það Hoff-
mann, sem kynmti mig fyrir
baron de la Motte Fouqué. Án
Hoffmanns myndi ég aldrei
hafa kynnzt honum. Ég er
sannfærður um það. Og ég er
honum þakklátur fyrir, því a’ð
EFTIR SVEIN ÁSGEIRSSON, HAGFRÆÐING - FYRRI HLUTI
Samtímamynd af Foqué eftir Veit, þýzkan málara og vin Fouqés.
ég hef haft mikla ánægju af
kynnum mínum af Fouqué. Og
eins og menn brátt hljóta að
verða mér sammála um, þá tel
ég það skyldu mína gagnvart
hinni miklu bókmenntaþjóð
minni að gera uppskátt um
þessi kynni.
Hoffmann kom mér sann-
ax-lega á óvænt með þennan
barón de la Motte Fouqué. Ég
vissi það um hann fyrir, að
hann hefði samið ævintýrið
„Undine“, sem vinur Hans Hoff
mann, byggði samnefnda óperu
sína á. Hafði Fouqué einnig ort
óperutextann. En hann reynd-
ist einnig vera sá hinn sami
Fouqué, sem hafði skrifað bók-
ina „Ferðir Þjóðólfs íslend-
ings“, sem kom út árið 1815 eða
árið áður en Undine var frum-
sýnd. Það var sú bók, sem
vakti foi-vitni mína á Fouqué,
þótt ég þættist vita, að þessi
Islendingur hans væri ekkert
nema nafnið.
Eg fór á Landsbókasafnið til
að skoða bókina, en þræddi um
leið af ræ'lni þau spor, sem ég
þar gat fundið eftir Fouqué.
En þá kom ýmislegt óvænt í
ljós. Ég varð eigi lítið undrandi
þegar ég komst að raun um það,
að Friedrich barón de la Motte
Fouqué hefði verið kjörinn heið
urslimur Hins islenzka bók-
menntafélags 1820!
Og við undrun mína átti þó
nokkuð eftir að bætast. Þessi
aldavinur Hoffmanns, sem é g
hafði svo oft rekizt á, þegar
ég var að kynna mér ævi hans,
hafði skilið eftir sig greinileg
spor í íslenzkum bókmenntum.
Honum þótti slíkur sómi að
þessu heiðurskjöri Bókmennta-
félagsins, að hann orti mikla
drápu, sem í voru 21 erindi,
og sendi félaginu, sem lét sér-
prenta hana. Hét drápan: „Is-
land. Ein skaldengruss.“ ís-
land. Skáldakveðja.
B jarni Thorarensen s'var-
aði drápunni fyrir hönd Bók-
menntafélagsins með kvæðinu:
„íslands Riddari", og er það 17
erindi. „Bragningur í brynju“,
þannig hefst kvæðið, og þessi
bragningur er sem sagt Fouqué.
f kvæðabók Bjarna Thoraren-
sens, sem út var gefin 1847,
stendur þessi skýring undir
heiti kvæðisins: „Ort 1821 til
Friedrich de la Motte Fouqué
til svars uppá kvæði frá hon-
um: „Island. Ein Skaldengruss."
En í þeirri útgáfu er einnig
annað kvæði, sem heitir „fs-
land“, og í sviga fyrir neðan
stendur: (brot). í útgáfu kvæð-
anna 1884 segir svo í athuga-
semdum aftan við kvæðin, að
kvæðið sé „brot og sýnist vera
þýðing.“ Það stendur heima,
því að þetta er einmitt þýðing
á skáldakveðjunni góðu frá
Fouqué! Þetta er þó aðeins
þriðjungur hennar, 7 erindi af
21.