Lesbók Morgunblaðsins - 01.03.1970, Blaðsíða 4

Bragi Ásgeirsson
Alexander Calder
á Lousiana

-
■; : ■'••■:•

■

..

iliiii

:
|@í£í;

** *
.... • ;

HfffHlflffli.-llwi
1967. Sett upp í tilefni heimssýningarinnar í Montreal,
.Maðurinn'
. . . Ég nefndi myndina „Þrjái' skífur“, en þeir nefndu hana „Maðurinn". Þeir vildu hana nakta,
sem var eðlilegt vegna þess, að „Nikkel-félagið“ lagði tíl peningana og þeir vildu að nikkelið
kæmi fram. Það tók nærri því ár að fullgera myndina, því þeir þurftu að útbúa nýjar vélar til
að skera málminn. Allt efnið kom frá Kanada og var sent yfir til Frakklands til mín — en var
ekki í einu og öllu eins og það átti að vera. Sumt þurfti að slétta út og skera niður. Það tók meiri
tíma og kostaði meiri peninga . . .
Það var heilmikil heiðursveizla er við sendum myndina frá okkur í 12 miklum kössum á 12
flötum vögnum, sem svo fóru frá Antwerpen yfir úthafið í rússnesku skipi . . .
Calder, niðursokkinn i að setja upp táknmynd af fjölleikahúsL
Mobile og Stabile, tvö nöfn,
sem eru heiti á myndum fræg-
asta núlifandi myndhöggv-
ara Bandaríkjanna, Alexander
Calder, og ganga iíkt og rauð-
ur þráður gegnum allt lífsverk
hans. Alexander Calder er
brautryðjandi og höfundur
hreyfimyndanna, sem allt eins
mætti nefna svifmyndir og
ganga fyrir hand- eða vélar-
afli og hreyfingum loftstrauma.
Hinn einstæði franski málari og
hugmyndasmiður, Marcel Duc-
hamp, ráðlagði Calder 1932 að
nefna þessar myndir „Mobile“,
og síðan er það samnefni allra
slíkra mynda. Hinar þróttmiklu
og lífrænu standmyndir fann
aftur á móti Jean Arp upp á
að nefna „Stabile", og sú
snjalla nafngift þótti rökrétt
viðbót. Mobile og Stabile eru
þannig alþjóðleg sérnöfn yfir
mikilvægasta hlutann af lífs-
verki Calders og þykir mér því
rétt, að þau haldi sér í þessari
grein minni.
Fyrir mörgum árum átti sá,
er þetta ritar, vinafólk í Kaup-
mannahöfn, sem hann bjó hjá
vetrarlangt og fannst honum
síðan óhugsandi að sækja borg
ina heim án þess að koma við
hjá því. Þegar það góða fólk
hvarf af sjónarsviðinu eftir
mikilsvert lífsstarf, missti borg
in við sundið eitthvað af ljóma
sínum og varð ekki söm eftir
það. Á svipaðan hátt fyndist
honum mikil eyða vera í heim-
sókn til Kaupmannahafnar, ef
hann einhverra hluta vegna
gæti ekki eytt dagstund á Lousi
ana-safninu í Humlebæk. —
Þessi fagri og unaðslegi menn-
ingarreitur er orðinn fastur án
ingarstaður, þegar hann á leið
um borgina, og hann veit varla
þann stað á Norðurlöndum, þar
sem honum hefur liðið betur.
Staðurinn býr yfir sérstæðu
seiðmagni jafnt á öllum árstíð-
um, og er ævintýri að sækja
hann heim. Allt frá stofnun
safnsins hefur það boðið upp á
eftirminnilegar sýningar heims
listar, enda hefur það á fáum
árum unnið sér álit og nafn
víða um heim sem mjög sér-
stætt fyrirbæri. Greinarhöfund
ur lagði leið sína þangað í steikj
andi hita í júlímánuði sl, þótt
honum hefði verið tjáð, að ekki
væri þar annað að sjá en hina
föstu upphengingu auk nokk-
urra verka eítir Calder. En
löngunin dró greinarhöfund
þangað sem fyrr til að fá fyll-
ingu í fárra daga Hafnardvöl,
og einnig fýsti hann að kæla
sig í sjónum. Og hvílíkur mun
aður að koma afkældur úr Eyr
arsundi og uppgötva á safninu
veglega yfirlitssýningu á verk-
um þessa snillings, 229 verk og
þar á meðal mörg viðamikil.
Hér gat að líta verk frá öllum
tímaskeiðum í lífsferli Calders.
Eg hefði kosið að koma snemma
dags og dvelja þar til kvölds
hefði ég vitað um stærð sýning
arinnar, skoða í ró og næði og
hugleiða vandlega fyrirbærið
Calder. — Vinaleg krá er þama
í nágrenninu þar sem menn
geta snætt. En nú hafði ég
skömmum tíma úr að spila, svo
ég varð að fara hratt um sali,
en bót í máli var, að ég náði
sannverðugum litmyndum svo
og að sýningarskráin, sem var
skreytt fjölda mynda, bætti upp
á heildarsýn. Þessi stund á Lo-
usiana-safninu varð mér til
meiri ánægju og lærdóms en
allt það sem ég hafði séð af
list samanlagt á 16 daga ferða-
lagi mínu.
Alexander Calder fæddist 22.
júlí (eða ágúst) 1898 í Lawton,
sem nú nefnist Fíladelfía í Penn
sylvaníuríki. Calder áleit sig
fæddan 22. ágúst, eiinis oig móðir
hans hafði alltaf sagt, þar til
hann árið 1942 skrifaði ráðhús-
inu í Fíladelfíu eftir skirnarvott
orði, og þar sögðu menn hann
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
1. marz 1970