Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1970, Síða 1

Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.1970, Síða 1
Jóhann Hjaltason « Turnafögur Hornbjarg heitir höll við marar ál. Þar á vori um kvöld ég kom, sá kynt í hamri bál. Hallardyr að hafi snúa. „Hér mun ríkur kóngur búa“. Gulls- og silki-glit frá tjöldum ■geisla sást í öldum. Sólin rauð frá hafsbrún horfði, hljóður hvíldi sær. Flagg að hún á fleyi steig, er færðist bjargi nær. Hér var ei að koma að koti. Kóngi heilsað var með skoti. Brátt til svara bumbur allar buldu í hvelfing hallar. Varpfugl svaf, en við þær kveðjur vaknar, hver ein tó úr sér uængjum óteljandi yfir djúpið spjó. Hristist loft, en hljóða-gargið hermdi og tuggði eftir bjargið, og með rámra radda súgnum rigndi drit frá múgnuim. Þorsteinn Gíslason. Hornbjarg er án efa eitt kunnasta fuglabjarg landsins, bæði vegna gagnsemi sinnar í fuglaveiði og eggjatöku, og ennfremur fyrir stórfengleik sinn og hrikalega fegurð, sem ýmsum listamönnum hefur orð- ið að yrkisefni, í máli eða myndum. Þar sem bjargið lækkar og teygir sig lengst til austurs, er ó bjargbrúninni lægð mikil eða kvos, sem kallast Látravík, þó að vík sé þar raunar engin í venjulegri merkingu orðsins, og báti verði ekki komið ann- ars staðar en í þröngum hamra- bási, sem skerst inn í ca. 30 m háan bjárgvegginn. í þessari svonefndu vík, skammt frá hamrabrúninni, stendur nú Hornbjargsvitinn, sem er eina byggða bólið á því svæði öllu, er fyrr lá undir tvo fjölmenna hreppa, en það er önnur og nýnri saga. Um 1880, eða ef til vill að- eins fyrr, hóf byggð í Látra- vík fyrstur manna hin nafn- kunn-a refaskytta Jóhann Hall- dórsson, sem þekktastur var undir nafninu Jóhann skytta. Hann var Húnvetningur að ætt og uppruna og atgervismaður til líkama og sálar, hefðu hon- um því váfalaust verið ýmsir aðrir vegir færir til lífsafkomu en hokur á slíkum stað, enda undruðust það margir að hann skyldi velja sér þessa kletta- kvos til búskapar. Um það farast dr. Þorvaldi Thoroddsen syo orð, í ferðasögu sinni frá Hornströndum árið 1886: „Kom um við síðan niður í Látravík. Það er kvos niður í bjargrönd ina með nokkru grasi, mýra- og dýjaflesjum í botninum. Hér er hátt niður að sjó, og verður bóndinn að hafa stiga til þess að komast niður að bát sínum, og hefir hann misst hvern bátinn eftir annan í brim um. Bóndinn, sem býr í Látra- vík, er úr Húnavatnssýslu og hefir látið mæla sér nýbýli hér í bjargkvosinni, og mætti þó ætla, að hann einhversstaðar á landinu hefði getað fengið sér skárri blett til búnaðar." Jóhann skytta og börn hans munu hafa búið i Látravík um tuttugu ára skeið eða þar um bil, en eftir það lagðist kotið í eyði og var ekki byggt upp aftur fyrr en allmörgum árum síðar, þegar reistur var þar Hornbjargsvitinn um 1930. Sunnan að Látravík liggur Ax- arfjall, sem er 2—300 m á hæð og bratt uppgöngu báðum meg- in, en nær þverhnípt fuglabjarg sú hlið þess, er að hafinu snýr. Þar er hamar einn nefndur Öxi, og ber fjallið nafn af hon- um. Sunnan við Axarfjall er Hrollaugsvík, þar sem Frímann Haraldsson frá Horni, þá vita- vörður í Látravík, hafði fjár- bú og beitarhús um og fyrir 1940. Mun fjárins hafa verið vitjað daglega á vetrum, hverju sem viðraði. Er þá eigi um aðra leið að ræða en yfir Axarfjall. Þó að vegur sá sé ekki mjög langur, er hann þeim mun hættulegri í norð- austan byljum og stórviðri, með hamrabrúnir fjallsins á aðra- hönd en öræfi Hornstranda á hina. Er það vissulega hæsti og hættulegasti beitarhúsaveg- ur, sem um getur á Vestfjörð- um og jafnvel þótt víðar væri leitað. Ég hygg að Frímann hafi haft meiri umsvif í búskap en aðrir vitaverðir, sem í Látra- vík hafa verið. Þrátt fyrir erf- ið ræktunarskilyrði, færði hann mjög út túnblettinn í kringum vitabygginguna og reisti góð fénaðarhús, enda var hann framkvæmdamaður mik- il, manna hagastur og stund- aði mikið smíðar. í Hrollaugsvík er landið lágt, þótt eigi sé það láglendi víð- lent. Þar er nes eitt lítið, sem Bjarnarnes heitir. Þar hefur stundum verið búið, einkum á 19. öld, þó að ekki sé þar nú búsældarlegt um að litast, frem ur en í Látravík hinum megin fjallsins. Jarðabók Arna Magn- ússonar og Páls Vídalíns frá ár inu 1710, lýsir staðnum svo: „Bjarnanes heitir eitt nes eður landspláss fyrir austan Horn- ið, þar hafa menn brúkað ve-r- stöðu á vor úr Strandasýslu og Grunnavíkursveit um lítinn tíma og smíðað þar upp ver- búð, en hjer um fyrir 20 árum hefur einn maður bygt hjer úr verbúð lítið bæjarkorn og dvaldi þar við með konu sinni og einu barni um 2 ár og varð þó nokkuð á milli áranna. Hvorki hefur þar verið bygð áður né síðar. Dýrleiki er óviss á þessu landi, því það tíundast öngv- um og kallast almenningur bæði austur og vestur frá þessu takmarki Bjarnanesi, sem eru hverjum manni heimilir til brúkunar tollfrí eftir laganna útvísan. Galt og þessi maður, sem 'hjer bygði, ekkert eftir þá

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.