Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1970, Blaðsíða 2

Lögberg á milli gjánna, eða lög-
sögumannsþúfa, hafi öll Spöng-
in borið Lögbergsnafnið, eins
Og sumir fræðimenn álíta.
(Ljósm. j.h.a.)
Lögberg
ar verða hér á eftir. En þaó
sem ég vildi einkum vekja at-
hygli á, þegar í upphafi máls
míns, er, hve einróma sú skoð-
un er í lögskipuðum kennslu-
bókum, að Lögberg hafi verið á
éystri barmi Almannagjár og
hvergi annarsstaðar. 1 bókinni,
sem síðast var vitnað til, Is-
landssögu Jóns Jóhannessonar,
er þess að vísu getið neðan-
máls, að á 18. öld hafi staður-
inn á eystri bakka Almanna-
gjár verið kallaður Kristna-
Lögberg, en Heiðna-Lögberg
eða Gamla-Lögberg hafi verið
kallað á Spönginni milli Flosa-
gjár og Nikulásargjár. Þessi at-
hugasemd neðanmáls dregur þó
ekkert úr þeirri fullyrðingu
Jóns í meginmáli, að Lögberg
hafi verið á eystri barmi Al-
mannagjár.
En þetta hefur ekki alltaf
verið svo. Fyrir nokkrum ár-
um ritaði Helgi Haraldsson,
fræðimaður á Hrafnkelsstöðum,
grein í Andvara, sem hefst á
þessum orðum:
„Hvar er Lögberg? Þetta
þykir mönnum að vonum skrýt-
in spurning. Eins og Lögberg
sé týnt!
Fyrir 50—60 árum hefði eng-
um dottið i hug að varpa fram
þessari spurningu. Þá vissi
hvert fermingarbarn á Islandi,
hvar Lögberg var. Þá var
kennd landafræði eftir Morten
Hansen, og þar stendur, að
milli Nikulásargjár og Flosa-
gjár sé hraunrimi. Það er hið
foma Lögberg.
Sömuleiðis lærðum við ís-
lendingasögu eftir Boga Th.
Melsteð. Þar er þessi póstur:
„Lögsögumaðurinn var formað-
ur lögréttu og stjórnaði þingi.
Hann átti að segja upp
eða hafa yfir fyrir öllum þing-
heimi lög þau öll, er í gildi
voru, og átti hann að hafa lok
ið því á þrem þingum. Af
þessu var nafn hans dregið.
Lögin sagði hann upp á þeim
stað, er kallaður var Lögberg."
Þessu til staðfestingar eru
Örin bendir á nef hraunrimans,
sem Sigurður Vigfússon nefnir
Byrgisbúðarrima.
svo birtar tvær myndir eftir
Daniel Bruun. Undir annarri
myndinni stendur m.a. þetta:
„Á miðri myndinni til hægri
handar sést hamarinn, hið svo-
nefnda Lögberg, og gjárnar
beggja megin.“
Bókin, sem þetta er í, var gef
in út 1904 og þar er hægt að
ganga að þessu, ef menn vilja".
Þetta voru orð Helga á
Hrafnkelsstöðum. 1 grein sinni
leiðir hann svo ýmis rök að
þvi, að Lögberg hafi ekki ver-
ið á eystri barmi Almannagjár,
heldur á Spönginni milli Flosa-
gjár og Nikulásargjár.
Áður en lengra er haldið er
nauðsynlegt að gera sér grein
fyrir því, hvers vegna þvi var
fortakslaust haldið fram í
kennslubókum laust eftir síð-
ustu aldamót, að Lögberg hefði
verið á milli Flosagjár og Niku
lásargjár og hvers vegna því er
nú haldið fram jafn efalaust, að
það hafi ætíð verið á eystri
barmi Almannagjár.
Tveir menn hafa einkum
rannsakað fornminjar á Þing-
völlum, þeir Sigurður Vigfús-
son, fornfræðingur og Matthi-
as Þórðarson, þjóðminjavörður.
Sigurður Vigfússon gerði
fornleifarannsóknir á Þingvöll-
um árið 1880. Hann kom þang-
að austur 27. mai um vorið og
daginn eftir segir hann m.a.
þannig frá rannsóknum sínum:
„Föstudaginn 28. s.m. hafði
ég til að skoða staðinn, og at-
hugaði fyrst hraunið upp með
Flosagjá, sér í lagi hraunrima
þann, er Byrgisbúð á að hafa
staðið á.“ Ekki velkist Sigurð-
ur i vafa um, að Lögberg hafi
staðið á þessum rima og segir
formálalaust:
„Um kveldið mældi ég Lög-
berg.“ Fylgir síðan nákvæm
skrá um mælingar á Spönginni
og þeim mannvirkjaleifum, sem
þar var að finna. Nefnir hann
þar m.a. Lögsögumannshól.
„Fyrir vestan Flosagjá móts
við Lögsögumannshól er stór
breið lægð, með grasi vöxnum
móum og mosaflám, er þar al-
veg hallalaust og gott að
standa og sitja, þótt mikill
mannfjöldi væri. Vestri barm-
urinn á Lögbergi er þar fyrir
víst 5 álnum hærri en barmur-
inn vestri á Flosagjá gagnvart
Lögsögumannshól.
Fyrir austan Nikulásargjá,
gagnvart Lögsögumannshól, er
likt farið landslagi og á Lög-
bergi; á móti hólnum er berg-
hæð, þakin þykku mosalagi, en
þegar suður frá henni dregur,
lækkar eins og á Lögbergi; þar
er og grasi vaxin lægð, og er
Séð yfir hraunrimann, sem Sigurður Vig fússon kallar Byrgisbúðarrima.
2 LESBOK MORGUNBLAÐSINS
20. sepit. 1970