Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.1970, Blaðsíða 3

það auðvitað, að hér mundi all
hentugur staður fyrir tilheyr-
endur að heyra frá Lögbergi,
þar sem sú gjá er meira en
helmingi mjórri en vestari gjá-
in, og hefi ég þó oft talað við
menn yfir Flosagjá, og heyrt
allglöggt, sem líklegt er, þar
sem gjáin er eigi nema tæpir
8 faðmar á breidd.“
Hér hefur Sigurður hugleitt
hvernig Lögberg á Spönginni
kæmi heim við hlutverkið á
þinginu til forna og virðist þar
allt koma heim samkvæmt at-
hugunum hans. Ekki er mér
kunnugt um, hvort slíkar at-
huganir hafa verið gerðar í
seinni tið, en þess ber að gæta,
að ef til vill munu gjárnar hafa
breikkað frá því á þjóðveldis-
öld.
Þriðjudaginn 1. júní segir
Sigurður í skýrslu sinni: „Nær
miðjum aftni tók ég að láta
grafa í mannvirkið á Lög-
bergi.“ Mannvirkið, sem Sig-
urður talar um hér, er það, sem
talið er hafa verið Byrgisbúð.
Mannvirkið er hringur, sem er
60 fet á annan veginn, langs
eftir Spönginni, en 53 fet
á hinn veginn. Innan í þessum
hring var svo ferhyrnd tóft, 31
fet á annan veginn og 21 fet á
hinn. En hverfum nú að lýs-
ingu Sigurðar á fornleifagreftr-
inum:
„Föstudaginn 4. júní hafði ég
tvo menn, og lét þá halda
áfram greftrinum á Lögbergi,
og var honum lokið kl. 3, og
ætla ég nú að það sé rannsak-
að til hlítar, með því að ég
hygg, að þótt meira væri graf-
ið, mundi það ekki ráða þeim
úrslitum, sem hér verður um að
ræða, enda ógjörandi, að eyði-
leggja mannvirki þetta með
öllu, er litur út fyrir að vera
að sumu leyti mjög gamalt.
Ég lét þar grafa skurð í
stefnu langsetis eftir Lögbergi,
þvert í gegnum hringinn og tótt
ina allt niður að berginu sjálfu
og annan skurð í gagnstæða
stefnu á sama hátt alveg niður
að berginu; einungis skildi ég
eftir tvö lítil höft ógrafin i
miðri tóttinni, sem öldungis var
ástæðulaust að grafa í sundur,
þar áður hafði verið með hin-
um skurðinum grafið þvert í
gegnum sjálfa miðju tóttarinn-
ar. Þar sem skurðurinn er
dýpstur er hann 3 álnir á
dýpt, þar sem tóttarveggurinn
er hæstur; síðan grynnast
skurðirnir allir út að rönd
hringsins, því að hæst er þetta
mannvirki í miðjunni, eins og
áður er sagt.
Hin fyrsta vissa, er fæst við
gröftin á Lögbergi, er sú, að
þar hefur aldrei staðið nokk-
ur fornmannabúð eða nein
verulega stór bygging, því að
ekki sjást þar nema nokkrir
steinar saman, og það á stangli,
sem hefðu getað verið hleðslu-
steinar undir nokkrum beinum
vegg. Aðaleinkenni á þessu
mannvirki er það, að þar sem
flestir finnast steinarnir, er í
fyrstu pálstungu, og svo mold
fyrir neðan, og sýnist grjótinu
dreift út með moldinni til upp-
fyllingar mest á yfirborðinu;
sums staðar sjást engir stein-
ar, og er mold alveg niður i
gegn, en einungis vóru stein-
ar á stangli í moldinni annað
hvort ofarlega eða neðarlega.
Um annað verulegt grjót er
eigi að ræða, er lagt gæti ver-
ið í nokkra vissa röð, nema
sums staðar hryggur af smá-
grjóti undir hringröndinni
yztu; þessi grjóthryggur kom í
ljós í tveimur af hinum nefndu
skurðum, enda líka, enn óljós-
ara, i hinum þriðja, þar sem
þeir skera umrönd hringsins,
og fyrir líkum grjótvegg vott-
ar bili innar I tveimur skurð-
anna, og gæti sá hryggur hugs-
azt að liggja undir öðrum hring
innan i hinum, er hefði styttra
spöl (radius); jafnvel innar
kynni að sýnast votta sums stað
ar fyrir grjóthrygg (hring?).
Önnur aðalástæða fyrir því, að
engin stórkostleg fornbúð eða
bygging hafi getað staðið á
Lögbergi I fornöld, er sú, að
þvermál hringsins er, eins og
áður er sagt, 60 fet, enn fyrir
utan hringinn, bæði fyrir ofan
og neðan, er eggslétt flöt á
sléttu bergi, og jarðvegur að-
eins 3—6 þumlungar að meðai-
tali. Þannig er mannvirkið
glögglega takmarkað að stærð,
og lögunin er eins og áður er
sagt og nákvæmlega mæld
nokkurn veginn glögg hring-
mynduð upphækkun með lítilli
tótt innan í og með frá 3—1
áinar þykkum jarðvegi; hlýtur
það því að vera ljóst, hve ólikt
þetta hringlagaða mannvirki er
búðum þeim, er ég gróf upp á
Þingvelli. En hins vegar getur
engum dulizt, að þessi þykka
upphækkun á jarðvegslitlu
bergi er bersýnilegt mannvirki,
enda fannst þar hlutur úr járni
1% alin í jörðu niðri. Járn
þetta er að lengd nær tveim
þumlungum, flatt, með víðu gati
í öðrum enda, en á hinum end-
anum er tigulmyndaður spaði.
Þess skal getið, að moldin í tótt
inni að innan var svo föst, að
efldur maður gat trauðlega
stungið beittum stálstaf lengra
en % alin niður, en moldin í
hringnum var miklu lausari fyr
ir. Tóttin hefur öll þau ein-
kenni, að hún sé síðar byggð
og standi ekki í sambandi við
hringinn, þar sem hún er ekki
byggð í miðju hans, og hefur
yfir höfuð öll önnur einkenni
en hann. Botninn á Lögbergi
undir mannvirkinu sýnist vera
lægstur í miðjunni; kemur það
mest af því, að barmurinn að
vestan hefur sig upp og hallar
inn að. Neðan til i miðri þess-
ari upphækkun, hér um bil eina
alin 18—12 þumlunga frá berg-
inu eftir því sem bergið er slétt
eða óslétt, sést móta fyrir
þunnu svörtu plöntulagi. Ofan
á því er ljós vottur um ösku
og líka viðarkol, einkanlega á
einum stað, enda viðar; plöntu
lagið svarta má rekja víðast
hvar. Af þessu er það ljóst, að
þessi upphækkun á Lögbergi
eða mannvirki skiptist í tvö
tímabil, hið yngra og hið
eldra, þvi eldra lagið, sem und-
ir er, hefur verið orðið plöntu
og grasivaxið, þegar tóttin eða
meiri upphækkunin var gjörð;
gæti mannvirkið líka hafa tek-
ið fleiri breytingum síðar. Tótt
in er líklega lítil búðartótt frá
Framhald á bls. 11
Rústir mannvirkisins, sem Sigurður Vigfússon gróf í á milli Flosagjár og Nikulásargjár.
' J I
TVÖ ÞÝDD LJÓÐ
Torgið
eftir Antonio Machado
Torgið á sér turn,
turninn á sér svalir,
svalirnar eiga sér stúlku,
stúlkan hvítt blóm.
Piltur átti leið hjá
— enginn veit hvers vegna hann átti leið hjá! —
og hafði á brott með sér torgið
og turninn og svailirnar,
svalirnar og stúlkuna,
stúlkuna og blómið hvíta.
Ég leit
tvö hörð augu
eftir Gunnar Ekelöf
Ég leit tvö hörð augu
ég el'skaði þau
Ég leit tvö mild augu
ég elskaði þau
Ég leit tvö ósvífin augu
óg elskaði þau
Ég leit tvö heit augu
ég gleymi þeim aldrei
Jóliann Hjálmarsson þýddi.
20. sept. 11970
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3