Lesbók Morgunblaðsins - 26.09.1971, Blaðsíða 6

*»
>
UPPHAF
BÍLAALDAR
Framhald af forsíðu
iindan Peugeot off Panhard.
Sigrurinn vrar reyndar opinlxT-
leffa dænidiir Peugeot, ]»ar eð
álitið var, að De Dion-Bouton
traktorinn hefði ekki uppfyllt
keppnisskilinálana, sem þó
voru m.jög- frjálslegir og hljóð-
uðu svo: „I»essi keppni er op-
in öllum tegiindum ökutækja,
að því tiiskildu, að þau séu
ekki hættuleg, að auðvelt sé
fyrir ökumanninn að stýra
þeim og kosti ekki of mikið í
akstri!“ Annar þátttaliandi í
kappakstrinum var hinn glæsi
legi gnifubíll byggður af Scott
í París, og sést á forsíðumynd
inni. Hann gat ekið sjö og
hálfa mílu á klukkustund og
brenndi viði eða kolum.
Fyrsti brautryðjandinn, sem
talizt getiir mikilvæg'ur að
marki í sögu brunahreyfilsins
er franski vélfræðingurinn Éti-
enne I.enoir. Árið 1860 fékk
hann einkaleyfi á fyrsta sölu-
hæfa brunahreyflinum og
byrjaði að nýta hinn gífurlega
markað, sem var til staðar fyr-
ir lítið afltæki, sem ekki þarfn
aðist stöðugs eftirlits kyndara.
Vél tenoirs var knúin með
sprengingu frá biiindu af lofti
og eldfimu gasi inni í strokk,
en ekki var um neina þjöppun
að ræða, sem hafði í för með
sér, að vélin eyddi óhóflegri
orkn. Sprengiblöndunni var
miðlað af skammtara og
íkveikjan átti sér stað með raf
hlöðu og Rulimkorff háspennu-
kefli.
Af skarpskyggni sjáandans
hafði Lenoir þegar séð fram á
möguleika til að nýta vél sína
til að knýja ökutæki, og í sam-
ræmi við það fann hann upp
eimara eða blöndung til að láta
hana ganga fyrir fljótandi
brennsluefni. Árið 1862 byggði
hann grófgerðan 1>ÍI í þeim til-
gangi að prófa vélina í bylt-
ingarhlutverki sínu. Árangur-
inn: I>að tók sex klukkustund
ir að komast frá París til út-
horgarinnar Joinv'ille, sex míl-
ur i burtu. Af einskærum
mannlegum úthaldsskorti lét
I.enoir Iiílinn lönd og leið and-
spænis svo erfiðum tækni-
vandamálum.
Annar mikilvægur braut-
ryðjandi var Siegfried Markus,
efnafræðingur, rafmagnsfræð-
ingur og vélfræðingur frá Vin-
arl»org. Hann smíðaði bíl með
bensínvél árið 1875, en reynslu
ferðir hans um götur nágrennis
ins orsökuðu þvílíkan ærandi
hávaða, að lögreglan á staðn-
um skipaði honum að hætta til-
raunum sínum. Þegar þessi bíll
vrar gerður gangfær á ný árið
1949, kom í ljós, að hann gat
náð 8 mílna hraða á klukku-
stund á jafnsléttu. Ári eftir að
Markus kom fram með sinn
bíl, sýndi George Brayton, ung
ur amerískur vélfræðingur,
brunahreyfil á aldarafmæli
Fíladelfíuborgar 1876, sem
hann hafði þegar reynt í sjálf-
knúnu ökutæki.
En þótt allir þessir menn
hafi óneitanlega hannað og
smíðað vellieppnaða bíla, vroru
smíðisgripir þeirra greinilega
ennþá langt frá því að vera
söluvara. Gefa verður Benz og
Dalmler heiðurinn af því að
hafa unnið bílnum almenna við
urkenningu.
Einn sólhjartan dag sumarið
1888 vroru hændur nokkrir við
vinnu sína á akri skammt frá
aðalveginum til Mannheim í
Þýzkalandi og hriikku í kút er
þeir skyndilega sáu eitthvert
hvæsandi, vélknúið apparat
renna á talsv'erðum hraða
eftir veginum. Ekill bílsins
reyndist vera veikbyggð kona,
sem engu að síður vrar mjög
ákvreðin á svipinn. Að haki
henni sátu tvrö lítil börn. Kona
þessi var frú Benz, sem fór i
nokkrar sýningarferðir þetta
ár í einum af bilum eig-
inmannsins, til að sýna fram á
gagnsemi þeirra og áreiðan-
leika w-ni svar vrið blaðaárás-
um og árásum þeirra, sem hags
nuina áttu að gæta í hestvagna
smíði í Mannheim, gegn bílun-
um, sem nú var farið að setja
saman á verkstæðum Benz.
„Hvrer hefur áhuga á svo
gagnslatisri, hlægilegri og
ósæniilegri uppfinningu meðan
hestar eru ennþá til sölu?“
spyr eitt daghlað borgarinnar.
En frú Benz hafði sannað sitt
mái, og söhif ramieiðsia bif-
reiða nær óslitið aftur til þess
tíma, er eiginmaður hennar
kom fram með fyrstu vel-
heppnuðu vél sina. Hún varð
Ííka fyrst allra kvenna í heim-
inuni til að aka bíl, þótt lengi
vel á eftir þætti heldur „léttúð
ugt“ að s.já konu við stýrið án
karlmannsfylgdar.
Sigrar Karls Benz kostuðu
fórnir. Hann var sonur lestar-
stjóra í Karlsrulie, og móðir
hans, sem lagði mjög hart
að sér fyrir frama son-
ar sins, vann utan heimil-
isins til að borga fyrir skóla-
göngu hans og háskólamennt-
un. Árið 1872 hóf hann rekst-
ur lítils fyrirtækis í Mann-
heim til að byggja gasknúnar
tvígengisvélar. Smíði fyrstu
vélarinnar var svro fjárfrek, að
Benz og kona hans áttu vart
til hnífs og skeiðar. Hinn
brennandi metnaður Benz vrar
Ranault 10 CV Special, árgerð 1926.
'Brezkur viðhafnarliíil, Austin, árgerð 1908.
6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS

ggbaaiccicMrT;
26. septembor 1971