Lesbók Morgunblaðsins - 26.09.1971, Blaðsíða 10

at- -ís&aa*' .5.-. . ai J * «>
Stjörimr, sem Hugrhes átti þátt í að gera frægar. Frá vinstri:
Jean Harlow, Faith Domerque, Katarine Hepburn og Jane Knss-
ell.
HOWARD HUGHES
UR
ENDUR-
MINNINGUM
BJÖRNS
KRISTJÁNS-
SONAR
FIMMTI HLUTI

Framhald a-f bls. 9.
Eftir hina áhrifamiklu inn-
reið brúðunnar á sjúkrabör-
unum, var níunda hæðin harð-
lokuð. Rafmagnsmenn stilltu
lyfturnar þannig, að þær
höfðu ekki viðkomu á níundu
hæð, utan ein, en að henni var
takmarkaður aðgangur.
í febrúarmánuði tilkynnti
hótelstjórnin herra Hughes,
eða að minnsta kosti rödd hans
að íbúðirnar, sem hann byggi i
á níundu hæð, hefðu fyrir
Kingu siðar verið teknar frá
fyrir viðskiptavin hótelsins, og
þess vegna yrði hann að flytja
úr þeim í byrjun marzmánaðar.
Ekki þurfti lengi að biða eft
ir mótleik við þessum ósköp-
um. Nokkrum dögum siðar var
hótelstjóranum skýrt frá þvi,
að Hughes hefði keypt hótelið
og greitt með ávísun á þrettán
miiljónir dollara. Og hótelstjór
inn fékk að vita, að mundi ein-
hver yfirgefa hótelið í byrjun
marz, yrði það hann sjálfur.
Hótelstjórinn og aðrir í Las
Vegas fengu einnig að vita f jór
um mánuðum síðar, að Howard
Hughes hefði sömuleiðis keypt
Sands-hótelið (fyrir þrjátíu
milljónir dollara), síðan Casta-
ways, litið hótel (á þrjár millj
ónir dollara), þá Frontier (á
tuttugu og fjórar milljónir, því
na»t Silver Siipper og loks
Stardust (á fjörutíu milljónir).
Allir skildu, að Hughes
stefndi að því að fjárfesta i Las
Vegas, eftir að hafa tapað
máli sinu gegn stjómendum
risaflugfélagsins TWA, en í því
átti hann sjötiu og fimm af
hundraði hlutabréfa, sem
hann seldi fyrir fjögur hundr
uð þrjátíu og sex milljónir doll
ara (um 38,4 milijarðar ísl. kr.)
en það er stærsta hlutaibréfa-
sala, sem fram hefur farið í
kauphöllinni i New York. í
Las Vegas er engin tekjuskatt-
ur á einstaklingum né félögu-m,
og það sem meira er: stjórnar-
skrá Nevadafylkis bannar að
stíkum skatti verði komið á.
Sérfræðingar reiknuðu út, að
Hughes mundi hagnast urn
a.m.k. 50 milljónir dollara á ári
á þeim spilavitum, sem hanti
hafði keypt, en þau eru þó
ekki nema hltiti auðæfa hans.
Hann á einnig fyrirtækið
„Hughes Tool“, sem framleiðir
tæki til olíuborunar, og hann á
„Hughes Aircraft," fyrirtækið
sem smíðaði gervihnettina Tel-
star og Surveyor, sem lenti á
tungiinu. Það var því ekkert
sérstakt undrunarefnd fyrir
lólk, þegar Howard Hughes
toeypti nokkrum dögum síðar
sjónvarpsstöðvar Nevadafylk-
ás, þvi að honum líkaði ekki
gæði útsendinganna á sjón-
varpsskerminum i íbúð sinni á
niundu hæð.
Sagt er að hægt sé að út-
skýra athafnir manna með hlið
sjón af bernsku þeirra, þvi að
þeir reyni stöðugt að uppldfa
drauma, geðshræringar og ögr
anir æskuáranna. Þetta á
sannarlega við uim þennan ein-
kennilega mann, sem hefur í
ríkari mæli en nokkur annar
verið persónuigervingur þeirra
goðsagna, sem eru samofnar
„hinum ameriska draumi".
Þessi einkalest, sem flutti
hann dag nokkurn til Las Veg-
as, var ekki einn eif duttlungum
hans, — heldur föður hans.
íbúar Houston fyrir 1914
kölluðu hann Stóra-Howard,
og Stóri-Howard var ævitýra-
legasti persónuleikinn í Houst-
on, og það var ekki illa af sér
vikið að vera það í höfuðborg
Texas-fylkis á árunum, þegar
olian fannst.
Stóri-Howard —- hann var
ákaflega stór — hafði síðan
1905 freistað - gæfunnar í leit
að oliu, en hún seytlaði undir
fótum Texas-búa, og gerði þá
ríka á einni viku, ef þeim auðn
aðist að kaupa landsspildu á
góðum stað.
En það var ekki olian sjálf,
sem skapaði auðæfi Stóra-Ho-
wards, heldur tækin, sem not-
uð voru til að bora með eftir
henni. Hann var mikill tækni-
snillingur og var staðráðinn í
að verða ríkur.
Hann bjó til tæki, sem eng-
um hafði tekizt að búa til; bor,
sem hægt var að bora með
gegnum steinlögin sem víða
finnast neðanjarðar í Texas,
en undir þeim er mestan hluta
olíunnar að f.inna.
„Huges Tool" græðir enn stór
fé — nú til handa Litla-Ho-
ward — en það köliuðu menn
einkason Stóra-Howards.
Howard Hughes í Las Vegas
er því ekki einn af þeim, sem
auðgazt hafa á eigin spýtur,
heldur er hann sonur frægs
manns, og það getur verið erf-
iðara.
Þegar Stóri-Howard tók að
græða á tá og fingri leigði
hann einkalest og í henni ferð
aðist hann um Bandarikin með
vinurn sínum og vinkonum, með
hljómsveitarmenn og freyðandi
kampavin.
Þannig er einkalestin til kom
in. Howard Hughes missti móð
ur sína, þegar hann var sex-
tán ára gamall. Dauði hennar
er ef til vill orsök þess, að
hann lokaði sig af fúsum vilja
frá umheiminum, þegar hann
var 65 ára gamall. Hún var fög
ur og af frönskum ættum. Ungi
maðurinn eiskaði hana mikið;
hún fór á sjúkrahús til að gang
Framhald á bls. 12.
„ARAS A KAUPFÉLÖGIN"
Og loksins er vert að geta
greinarstúfls í blaðinu „Þjóð-
viljinn ungi“, 23. nóv., sem heit
ir „Árás á kaupf'élögin". Þar
er skýrt frá, að Jóni Vídalín
hafi verið vikið úr „Féiagi ísl.
kaupmanna í Höf.n“ af þvi, að
hann hafi afskipti af pöntiun-
arfélögunuim, sem stríði í móti
lögum þeirra. Sé yfir höfuð
nokkuð hæft í þvt, að Jóni
Vídalín hafi verið vísað burt
úr þessu félagi, og að það sé
annað en uppspuni til þesis, að
laða bændur að Vídalín, þá er
undarlegt, að Vídalín skuii
nokkurn tima hafa verið tek-
inn inn i þetta félag, þvi lög
hefur það þó haft sama sinnis,
og þá ekki gömul, þvi félagið
er mjög nýlegt.
Nú er það og viianlegt,
að kaupmenn yfir höfiið og
Vidalín eru sama sinni.s og
vinna í félagi. Vídalin flytur
vörur á suimrin og fé nú i
haust í sama skipinu, sem flyt-
ur félagsvörurnar, svo það er
harla ólíklegt, að það sé ástæð
an, s-em „ÞjÓðviljinn" sikýr-
ir frá, og yfir höíuð er það
líklegast, að burtrekstrarsagan
sé alveg uppspunnin, til þess
að láta bændur sjá, að Vídalín
sé fallinn í ónáð hjá
kaupmannasté.tinni, svo engin
hætta sé að skipta við hann
vegna vinfengis við kaupmenin.
En eftirtektarverðast er það að
blaðastjörinn kallar þessar
fréttir „Árás á kaupiiélögin".
Því þó Jón hefði verið rekinn
buriu, þá var það árás á ha.nn,
en ekki kaupféliögin, því eng-
um manni nmm þó detta í hug,
að trúa þvi, sem „Þjöðviljinn"
gefuir í skyn með nafni þessu,
að Jón Vídalín sé innlent kaup
félag eða í innlendu kauipfé-
lagi, né uimboðsmaður þeirra
hér, hann er þvert á móti
kaupmaður, sem iiélögin skipta
við. — Hitt er skiljanlegt, að
maður, sem er há-
launaður kaupfiélagsemtoætt-
maður (með 2000 krónu íöst-
um launum), llíti undir.gefnum
auguim á stórveldi kaupfélag-
anna, þá Zöllner og Vídalín,
og vilji gera þeirra dýrð sem
mesta í augum alþýðu.
7. desemtoer 1894.
Björn Kristjánsson.
Áður en ég fer að minnast
frekar á þess-a skýrslu mína,
og umræðurnar, sem út af
henni spunnust, vil ég geta um
verzlnnarhætti þá, sem hin
danska vöruskiptaverzlun
fylgdi á þessum tíma.
1 kringum 1890 var verzlun
landsins rekin, sem látlaus
vöruskiptaverzilun. Þó var sú
eina undantekning, að R. D.
Slimmon í Leith hafði um
nokkuð mörg ár keypt hér fé
á fæti og hross fyrir enskt
igufll. Mátti segja að það væri
blómaöld fyrir l'andbúnaöinn
meðan sú verzlun stóð, og
blómaöld fyrir þá, sem verzl-
uðu a-ðeins fyrir peningaborg-
un eins og ég gerði.
En sú ríkjandi stefna meðal
danskra kaupmanna hér, var
annars sú, að fyrirbyggja að
erlendir menn kæmu hingað til
að kaupa innlendar vörur fyr-
ir peninga, til þess að tryggja
sér alla verzlunina. Og það
igátu þeir lengi gert með því,
að setja hærra verð á inn-
lendu vörurnar, en þær gátu
sel'st fyrir í útlöndum.
En þó fjárkaup færu frcim
fyi’ir peninga, gátu þeir ekfki
ráðið við það, því að þá brast
bæði þekking og áræði til sam-
keppni á því sviði.
En til að vinna upp þann
halla, sem þeir biðu af sölu
innlendu varanna erlendis,
og tii að ná sínum áætl-
aða verzlunargróða, uröu þeir
að loggja þeim mun meir á all-
ai- útlendar, eða aðfluttar vör-
ur. Kaupmenn þessir vissu sem
sé, að bændur lögðu þá aila
áJherzluna á að fá hátt verð fyr
ir sína vöru, hvað sem útlenda
vöruverðinu leið.
En þessi búhnykkur kaup-
manna hér, reyndist tvieggjað
sverð, því sá tími kom, að
bændur fóru einnig aö veita at
hygii verðinu á útlendum vör-
um.
Og sem afleiðing af fölsku
verði, bæði af innlendum og út-
lendum vörum, mynduðust
kaupfélögin, sem áttu að verða
keppinautar vör u sk i p taverzl-
unairinnar. Þetta sýnir ljóslega
hversu óholl vöruskiptaverzil-
unin er, og viilandi fyrir al-
menning, eins og ég við ýms
tækifæri hef bent á. Hún er
eitur í hverju landi, hvort sem
hún er rekin af kaupmönnum
eða kaupfélögum.
Þessar kringumstæður gáfu
Zöllner haldgóðan byr í segl-
in, að fara alveg eins að, eins
og landar hains, dönsku kaúp-
mennirnir, að gefa hændunum
of hátt verð fyrir sauðféð, en
leggja þeim mun meira á út-
lendu vörumar. Uniboðs-
mennskan var því ekki annað
en blekking. En með þessu
móti gat Zöllner tryggt sér
alla fjárverzlun Islands, og út-
rýmt fjárkaupum R & Slimm-
ons, sem hafði um mörg ár
keypt hér sauði fyrir peninga.
Þessa aðferð sannar sikýr rit
gerð, eftir Ágúst Helgason í
Birtingaholti, dags. 10. janúar
1895, sam birtist i blaðinu ísa-
fold, 19. jan. sama ár. Ritgerð-
in sýnir verðlag mitt á útlend-
um vörum, verðlag Zöllners,
og svo loks verðlag vöruskipta
verzlu-narinnar hér heima.
Bendir Ágúst í lok gre'nar-
innar á, að vöruverð Zöllners
ha.fi verið þessum mun hærra
en mitt fyrir lakari vöru:
Rúgur um 10 %
(tiu af hundraði)
Bankabygg 48 %
Hrisgrjón 7 %
Hveiti 42 %
Kaflfi 4 %
Kandts 18 %
Melis 30 %
Nærri má geta að innkaup
mín voru aðeins smáræði á móti
innkaupum Zöllners, og allt
varð ég að taka að láni, em
hann stórríikur maður, sem
hafði þessutan margfaldan
kunnuigleika á v:ð mig. Ekkert
hefði verið eðlilegra, en að
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
26. seplember 1971