Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1972, Síða 2

Tónias Guómunflsson
Halldór Laxness sjötugur
HORFT TIL
ÆSKUÁRA
Tómas Guðmundsson skáld
hefur ritað eftirfarandi grein
og birtist hún í Stúdentablaðinu
1. desember 1955
Laxness í Mosfellssveit. Þar sleit skáldið harnsskónuni að mestu
Ieyti.
I tilefni þess, að æskuvinur
iminn og gamall bekkjarbróðir
Halldór Kiljan Laxness, hefur
nú verið saemdur bókmennta-
verðlaunum Nóbels, þykir
stjórn Stiúdentab'.aðsins við
eiga, að ég segi hér nokkuð
frá kynnum mínum við haran á
skólaárunum. En þó að ég sé
allur af vilja gerður og eigi
margar hugstæðar minningar
um samvistir ok’kar á þessu
«r tómabili, er ég ekki viðbúinn
að rekja þær hér að nokkru
ráðL í fyrsta lagi tæki sú upp-
rifjun mig lengri tíma en ég
hef til umráða og í annan stað
mundi ég telja mér skylt að
leita áður samráðs við skáldið,
en til þess er ekki heldur tseki
færi að sirani. Allt að einu er
mér meinfangalaust að drepa
hér á örfá atriði.
Það var haustið 1917, að
'bveir skólapiltar, sem setið
höfðu veturinn áður í fyrsta
bekk Menntaskólans, gerðu þá
sviplegu uppgötvun, að þeir
væru ákafiega gáfaðir, og af
því tilefni hugkvæmdist þeim
að lesa' annan og þriðja bekk
á eiraum vetri. Var Sigurður
^ Ólafsson, síðar verkfræðingur,
annar piltanna, en hinn var
Tómas Guðmundsson, höfund-
ur þessarar greinar. Þegar
nokkuð kom fram á haustið,
auglýstum við eftir þriðja pilti
til að sækja með okkur einka-
tiima í nokkrum námsgreinum,
og höfðum við þá það tvennt í
huga að dreifa kostnaðinum óg
Mfga félagsskapinn. Urðu
nokkrir ungir menn til að ásæl
ast þessa virðingarstöðu. Með-
al þeirra var kornungur
sveinn, bjartur yfirlitum og
grannvaxinn, með ljóst hár,
mikið og sítt, og gotrt ef hann
kynnti sig ekki með þeirn orð-
urn, að hann væri Ha’.ldór
Guðjónsson rithöfundur frá
* Laxnesi. Þótti okkur Sigurði
auðsætt, að þar væri sá maður
fcominn, sem við höfðum svip-
azt eftir, og var hann umsvifa
laust ráðinn til félags við okk-
ur menntamennina.
Fljótrt þótiti okkur Sigurði
það hafa ásannazt, að ekki
hefði okkur brugðizt dóm-
greindin í þetta skipti fremur
en endranær. Reyndist Hall-
dór okur ágætur og skemimti-
Unnhús við Garðastræti. Þar réð Erlendur hiisuni og þar var lengi
helzt athvarf ungra og fátækra listanianna í Reykjavík, þar á
meðal Halldórs Laxness.
Halldór Laxness
STRÍÐIÐ
Spurt hef ég tíu miljón manns
sé myrtir í gamni utanlands:
sannlega mega þeir súpa hel;
ég syrgi þá ekki; fari þeir vel.
Afturámóti var annað stríð
í einum grjótkletti forðum tíð,
og það var alt útaf einni jurt
sem óx í skjóli og var slitin burt.
Því er mér síðan stirt um stef,
stæri mig lítt af því sem hef,
því hvað er auður og afl og hús
ef eingin jurt vex í þinni krús.
(Sjálfstætt fólk).
Sigríður Halldórsdóttir.
legur félagi, og íókust með
okkur hin beztu kyrani. Við
Si'gUTður vonum þá sa.m.býlis-
menn við Laugaveginn, en Hall
dór bjó einu húsi neðar, við
sömiu götu. Var okkur því hægt
fyrir um 'gagnkvæmar heim
sóknir, og gerðust þær tiíðar,
en ekki voru allar þær ferðir
farnar til visindaiðkana. Ég
var um þessar mund'ir ha'.dinn
þrálátri skáldskaparástríðu, en
sjálfur var Halldór þagar orð-
inn afkasta'mikill rithöfundur.
Hygg ég ek'ki af mælt, að hann
hafi haft með sér í bæinn þetta
haust hátrt í kofforti af frum-
samdu máli, skáldsögium, ljóð-
um, ritgerðum og dagbökiwn.
Einnig mun hann þennan vet-
ur hafa setið flesta daga að
skriftum, lengur eða skemur, ef
ég man réfct, og var hann i einu
orði sagt hi-n rnesta hamhlaypa
til ritstarfanna. Sitthvað af
því, er hann skrifaði, kom
á prent um þetta leyti,
einkum í dagblöðum bæj-
arins, en jafnvel líka í
Ves t u r h e Lm s b'. ö ð u tn, Lögbergi
eða Heimskrimgiu. Birti hann
sagtur sínar undir höíundardiul
neiini, sem hann notaði um
stkeið, og er þvi hæpið, að ó-
kunnugir finni þær. Þá fékkst
hann og raotokuð við tónsimiðar
og hafði vist í huga að koma
Faðir Halldórs
Guðjón Helgason.
þe:m á framfæri við útgefend-
ur, en þær tilraiunir fórust fyr
ir. Það leyndi sér yfirleitt
ekki, að Hal'dór var sjaldigæf-
lega bráðþroska, og um æði
mangt var hann stórum full-
orðnari í hugsun en við félag-
ar hans. Þannig man ég vel, að
hann taiaði af full'komnu virð-
inigarleysi uim þá lítHfjörlegu
tilburði, sem við Ságurðiur við-
höfðurn í þvi skyni að koma
okkur upp varanlegum ástmeyj
um, og mátti skilja, að sjálfur
væri hann löragu vaxinn upp
úr siíkurn barnaskap. Þá var
Halldór fiimmtán vefcra.
Þirátit fyrir skáldskápararmir
ag ffleid frávik, sióftóst námið
sæmiiega, og lukuim við allir
prófi upp í fjói'ða beklk um vor
ið. En þá er reyndar komið að
einu þvi atriði, sem mig laingar
til að minnast á, og vona ég að
viraur miran, Haildór, misvirð'
ekki við miig, þó að óg í því
sambandi vitni að honum for-
spurðum til gaimallar ritsmiðar.
sem sennilega er á fárra vit;
orði.
Við ísllenzkupró'f þetta vor
höfðum við að ritgerðarefni
sumarstörf manna hér á landi.
Er ekki að orðleragja það, að
Haildór skrifaði urn þetta »11-
laniga smásögu. Fjallaði htnn
um ungan kaupstaðarbúa, sem
2 LESBÓK MQRGUNBLAÐSINS
23. april 1972