Lesbók Morgunblaðsins - 23.04.1972, Qupperneq 11

Gamlir munir
úr Reykjavíkur
apóteki
LítiU pottur nieð raufum í lokinu, sein notaður var til g-ufuhitun-
ar. Til htegri er vatnshitaður burrkskápur fyrir pillur.
ir spænir til að setja skammta í bréf, en ástaeðan er einfaldlega
sú, að spænirnir þykja svo góðir, að skeiðar úr öðruni ei'mnn
taka þeim ekki frani.
f gamalli verzlunarbók getur að Iíta úttektir manna í Reykjavík
og ber Jiar talsvert á vín- og vindlingaúttektum, en sú munaðar-
vara var þá seld í apótekinu. Hér er síða úr verzlunarbókinni frá
1892 og úttektin tilheyrir þekktum borgara á þeirri tíð, Birni 31.
Olsen.
hvorki né drakk og var nær
óhuggandi.“
Hvenær þessi veikindi bar
að höndum er þó ekki vitað
með vissu. Guðfinna er horfin
úr sóknarmannatali 1792, dánar
dag hennar hefur þó ekki tek-
ist að finna. En elzta hejimild
um veilu apótekarans er að
finna í bréfi frá Jóni Sveins-
syni, landlækni til Ólafs Stef
ánssonar, stiftamtmanns, 25.
maí, 1792. Þar segir meðal ann-
ars svo:
„Viðvíkjandi Apótekaranum,
hann hefur um nockra tíð ver
ið bágt haldinn uppá Gieðs-
muni, en afvexlar, so hann er
stundum betri, og stundum aft-
ur lakari, heíur þetta merkz
einkanlega síðan fyrst í innver
andi Mánuði, og skyldi það
fara í Vöxt með öðrum Bágind-
um, vill verða grátlegt, með
hann, og honum næstum
ómögulegt lengur að viðblífa.
Yðar háveiborinheitum mun
ei að öllu ókunnigt hans
áform, i að vilia afstanda Apó-
tekinu til Mr. Magnúsar Orms-
sonar. Þetta, so vel sem eftir-
sión að Apotekinu, þreingir
nú til yðar Hávelborinheita
háu Nærveru, Ráðleggingar og
Hiálpar, hverrar ég og einn-
inn undirdánigast óska fyrir
mig og hann að meiga niótandi
verða við fyrstu Belegheit . . .“
Landlæknir ítrekaði þetta er
indi sitt hálfum mánuði síðar
og má af. því ráða, að Birni
apótekara sé í rauninni lítill
greiði gerður með því að hafa
hann áfram i embætti; svo af-
leitt er ástand hans orðiö um
þessar mundir:
„Pra omlrent den 6. Maii
sidste har Apotheqver Björn
Jonsen veret saaledes forrykkt
og forhindret i hans forstand
at han ekki kan betroes alle-
ene at forestaae Aportheqvet ..“
Jafnframt var mælt til að Magn
úsi Ormssyni yrði falin forsjá
lyfjabúðarinnar. Hefði nú mátt
ætla, að þetta mál væri til
lykta leitt og hefði það áreið-
anlega verið Birni Jónssyni fyr
ir beztu úr því sem komið var.
En þá gerðist það, að hann fór
að jafna sig og náði „fuldkomm
en Hilse“ um sumarið. Þá skrif
aði hann stiftamtmanni og
beiddist þess að fá að nýju full
yfirráð yfir lyfjabúðinni.
Og ekki stóð á góðum undir
tektum: Ólafua’ Stefánsson,
stiftamtmaður á Innra hólmi,
skrifaði svo i nafni embættis-
ins og að sjálfsögðu á dönsku:
(Björn er ýmist skrifaður Jon
sen eða Johnsen).
„Da Hr. Apotheqver Johnsen
er nú kommen til fulkommen
Hilse, saa tilhörer ham, men
ikke Mr. Magnus Ormsen læng
er Bestyrelsen saa vel over
hans Hus som Apotheqvet . .“
En bati Björns var því mið
ur líkt og skin milli skúra. Eft
ir að hann var kominn í emb-
ættið að nýju, sótti fljótlega í
sama horf og gengu klögumál-
in milli embættismanna. I júli-
mánuði 1794 skarst Sigurður
Pétursson, sýslumaður, i málið
að beiðni Magnúsar Ormssonar
og landlæknis. Skrifaði sýslu-
maður stiftamtmanni langt bréf
og segir Björn drekka ákaf-
lega mikið; að hann sé orðvond
ur, skammi og berji ókunnuga
jafnt sem heimafólk. Þá hefur
það einnig borið við, að Björn
hefur tekið hesta ókunnugra,
að hann reyni að skemma í
draga efni úr jurtum.
lyfjabúðinni, gangi berfættur
og jafnvel hálfnakinn. Sýslu-
maður lagði til, að apótekarinn
yrði fluttur í burtu eða settur
i varðhaid heima.
Af einhverjum ókunnum
ástæðum þóttist stiftamtmaður
ekki geta svipt Björn Jóns-
son frelsi. En Magnús Orms-
son var nú búinn að taka próf
og kominn með réttindi til að
reka lyfjabúð. Nú var engu
hægt að bera við lengur og tók
Magnús við starfinu, en Björn
lifði enn um fjögurra ára
skeið. Urðu endalokin á emb-
ættisferli hans mjög raunaleg
og varla hægt að álykta ann-
að en Ólafur stiftamtmaður
hafi gert honum bjarnar-
greiða, með þvi að tryggja hon
um sjúkum lyfsöluréttinn.
Björn Jónsson var barn átj-
ándu aldar. Hann braut dálít-
ið blað í verzlunarsögunni;
hann var samtiðarmaður Skúla
fógeta, fylgdist með uppbygg-
ingarviðleitni hans og lifði
Móðuharðindin. En þar fyrir
varð hann ekki gamall maður
á nútiðarmælikvarða; hann and
aðist í Nesi í september, 1798,
sexlugur að aldri. Og grafinn
er hann i kirkjugarðinum í
Nesi.
Af vísukorni einu má ráða,
að hann hafi ekki verið grát-
inn, en vera má að visan sé ort
í grini og gefi ranga hugmynd
um þau eftirmæli, sem Björn
Jónsson hlaut. En vísan er
svona:
Þá apótekarinn andaðist Björn
engum varð mjög þungt um.
Þeir settu hann niður Sels í
tjörn
svo er það búið. Punktum.
23. apríl 1972
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11